Teologia bez wiary jest niemożliwa!

Polska teologia musi odpowiadać na najważniejsze pytania, jakie przynosi współczesny świat – podkreślano podczas zorganizowanej 16 maja w Warszawie debaty „Przyszłość teologii”. Uczestnicy spotkania – wybitni teologowie z całego kraju – zwracali też uwagę, że uprawianie tej dyscypliny wymaga wiary, bez której można co najwyżej zajmować się religioznawstwem.

Spotkanie odbyło się na Papieskim Wydziale Teologicznym w Warszawie (PWTW). Podczas debaty wskazywano, że teologowie powinni wyrażać swoją myśl słowami pełnymi treści i pięknym językiem, a nie stereotypami. Teologia winna być bliska ludziom i ich pytaniom, a więc nie może zamykać się w hermetycznym świecie swojej dyscypliny.

"Dzisiejsza teologia przypomina poszatkowany konglomerat specjalności" – ubolewał wybitny znawca wczesnego chrześcijaństwa ks. prof. Marek Starowieyski. Zwrócił uwagę, że teolog ma dążyć do świętości, musi być człowiekiem wiary. Ocenił, że pod tym względem można mówić o trwającym od stuleci kryzysie w świecie teologów. "Choć Jan Paweł II przetrząsnął dom Kościoła od komina po piwnicę, nie znalazł, z wyjątkiem kard. Newmana, żadnego teologa godnego beatyfikacji, o kanonizacji nie wspominając" – zaznaczył mówca. Dodał, że po soborze niektórzy teologowie uznali siebie za urząd nauczycielski Kościoła i nie tylko zaczęli pouczać papieża, ale też głosić jako naukę Kościoła własne poglądy, często dalekie od magisterium.

Zdaniem patrologa jednym z problemów, które odbijają się na jakości refleksji teologicznej, jest zmniejszenie liczby zajęć z teologii w polskich seminariach. "Po wzlocie, jaki dokonał się w nich za sprawą gruntownej reformy przeprowadzonej przez bp. Karola Wojtyłę, zaczęła się degrengolada w wyniku likwidowania przedmiotów teologicznych" – stwierdził ks. Starowieyski. Zauważył, że w ciągu minionych 50 lat liczba godzin poświęconych tej dyscyplinie zmniejszyła się o jedną trzecią. "Będziemy mieć znakomitych «inżynierów» fachu księżego, ale na pewno nie kapłanów" – ocenił.

Według mówcy dramatycznie skutki może spowodować także dokonująca się w seminariach redukcja liczby przedmiotów dotyczących kultury, jak literatura polska czy historia sztuki. "Dialog księdza ze współczesna kulturą nie będzie możliwy" – przestrzegł prelegent.

Członek Międzynarodowej Komisji Teologicznej ks. prof. Jerzy Szymik wśród kluczowych zadań teologii wymienił służbę wierze. "Nie ma żadnej innej ścieżki do Boga: nie prowadzi do Niego i do prawdy o Nim ani magia, ani czysty racjonalizm, ani gnoza, ani ateizm. Pozostaje jedynie półmrok wiary i pokora" – powiedział uczony. Wskazał, że pierwszorzędnym zadaniem teologii jest "rozumna służba wierze". Podkreślił ponadto, że teolog powinien "pozwolić Bogu mówić" a wiec pracować w przekonaniu, że najważniejszy jest Bóg, a nie oryginalność myśli naukowej, gdyż "teolog ma robić miejsce Bogu".

Nie jest też możliwe uprawianie teologii bez osobistego zaangażowania religijnego. "Prawdziwe poznanie prawdziwego Boga jest zawsze poznaniem angażującym" – przekonywał ks. profesor. "Kto chce być tylko widzem, niczego nie osiągnie; kibicowanie nie wystarczy, trzeba być na boisku" – tłumaczył obrazowo prelegent. Dlatego też, dodał, "o Boga trzeba pytać świętych".

Przewodniczący Rady Naukowej KEP bp Andrzej Dziuba ocenił, że brakuje dziś zarówno wielkich teologów, jak i wielkich pytań stawianych przez Kościół, toteż teologia zajmuje dziś poboczne miejsce. Powiedział, że współczesna teologia musi zastanowić się, w jaki sposób stać się bardziej zrozumiałą, tym bardziej że powinna nawiązywać kontakt nie tylko z osobami religijnymi, lecz także z niewierzącymi.

W podobnym tonie wypowiedział się jezuita ks. Artur Filipowicz z Papieskiego Wydziału Teologicznego "Bobolanum". Według niego teolog powinien poznać najważniejsze pytania współczesnych Polaków. Najlepiej poznać je w dialogu, który z definicji jest otwarty na inne sposoby myślenia i inne perspektywy. "Być może ludzie dlatego odchodzą od Kościoła, że nie słyszą już w nim swoich własnych pytań. A nie słyszą ich dlatego, że teolodzy ich nie słuchają, ale odpowiadają na pytania, których nikt dziś nie stawia" – powiedział prelegent.

Teolog powinien rozpoznać współczesne wyzwania, przeciwstawiając się obecnej kulturze powierzchowności i tymczasowości – wskazał wykładowca. Jego zdaniem uprawianie teologii dziś wymaga głębi, kreatywności i "życia duchowego". Dzięki tym dyspozycjom teolog będzie mógł wyjść na peryferia – geograficzne i egzystencjalne – by tam poznawać ludzi, ich problemy i sposób myślenia. Współczesny teolog – zaznaczył wykładowca "Bobolanum" – musi odnieść się do konkretnych wyzwań, jakie stawia świat, jak sekularyzacja, wielokulturowość z pluralizmem religijnym i światopoglądowym oraz erozja wartości chrześcijańskich w Europie.

Teolog nie powinien milczeć wobec rosnącej akceptacji dla liberalnych rozstrzygnięć w dziedzinie bioetyki i zastępowania prymatu świętości życia paradygmatem jakości życia – wskazał prelegent. Jego zdaniem dzisiejszy teolog staje przed wyzwaniem znalezienia właściwych odpowiedzi na cały wachlarz pytań dotyczących początku, trwania i końca ludzkiego życia. Chodzi tu m.in. o takie zagadnienia jak in vitro, genetyczna diagnostyka preimplantacyjna i tworzenie dzieci "na zamówienie", macierzyństwo zastępcze, klonowanie, przeszczepy, neurochirurgia psychiatryczna, eutanazja, uporczywa terapia itd.

Debatę zorganizował Papieski Wydział Teologiczny w Warszawie – Sekcja św. Jana Chrzciciela. "Wydaje się nam, że teologia zamyka się w uczelniach, staje się przedmiotem wykładowym i zdaje się nie odpowiadać na potrzeby współczesnego człowieka i nie służy wierze" – powiedział KAI rektor uczelni ks. prof. Krzysztof Pawlina. Dodał, że celem spotkania była refleksja nad stanem uprawiania teologii dzisiaj oraz nad tym, jak teologia ma służyć "zbudowaniu" wiary i duszpasterstwu.

Ks. Pawlina wyraził nadzieję, że spotkania z udziałem kilkudziesięciu teologów wykładających zarówno w seminariach duchownych, jak i na wydziałach teologicznych uczelni świeckich będą służyły integracji całego środowiska.

Podobną nadzieję wyraził Wielki Kanclerza PWTW kard. Kazimierz Nycz. W swoim przesłaniu do uczestników debaty wskazał ponadto, że dzisiejsze wydarzenie powinno zaowocować dalszym wzrostem poziomu nauczania teologii w uczelniach całego kraju.