Tuż przed wybuchem II wojny światowej prawie 30% radomian stanowili Żydzi

Radom przygotowuje się do centralnych obchodów Dnia Judaizmu, który odbędzie się 17 stycznia. Wydarzenie będzie przebiegało pod hasłem: „Szalom, pokój – dar Boga”. W 1938 roku prawie 30 procent z 85 tys. radomian, stanowiły osoby narodowości żydowskiej.

Żydzi byli obecni w Radomiu już w drugiej połowie XVI wieku. Z informacji zawartych w Szlaku Pamięci Radomskich Żydów „Ślad”, który powstał kilka lat temu staraniem Miasta Radomia i Ośrodka Kultury i Sztuki „Resursa Obywatelska” wynika, że od połowy XIX wieku rosło znaczenie Żydów w życiu gospodarczym miasta. Prowadzili zarówno małe sklepiki, jak i spore fabryki. Dzięki wsparciu bogatych rodzin żydowskich udało się utworzyć szpital żydowski oraz przytułek dla starszych i sierot. Po 1918 roku powstały liczne żydowskie organizacje społeczne, kulturalne, polityczne, sportowe, a także żydowska prasa i szkolnictwo. Żydzi zasiadali również w Radzie Miasta.

W okolicach ulicy Wałowej istniała dzielnica żydowska. W połowie XIX wieku została wybudowana przy ulicy Podwalnej synagoga. Nie zachowała się do obecnych czasów. Została rozebrana w 1945 roku. Znajdowała się wówczas w bardzo złym stanie.

Tragiczny dla Żydów był czas drugiej wojny światowej. W kwietniu 1941 roku utworzono w mieście getto, w którym przebywało w złych warunkach nawet 30 tys. osób. Później 20 tysięcy osób skierowano do niemieckiego obozu koncentracyjnego w Treblince.

Duże skupiska ludności żydowskiej były również w miasteczkach koło Radomia. W Szydłowcu duży napływ ludności żydowskiej miał miejsce pod koniec XVII wieku. W 1869 roku żyło tam 8563 Żydów, co stanowiło ponad 78% ogółu mieszkańców. Warto odnotować, że szydłowiecki cmentarz żydowski to jeden z największych zachowanych w Polsce.

Wirtualny Sztetl, który jest prowadzony przez Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN informuje, że większość żydowskich mieszkańców Szydłowca była uboga. Gmina utrzymywała synagogę, cheder, dom szpitalny, szkołę bóżniczą, łaźnię rytualną oraz dwa cmentarze. Zatrudniała rabina, nauczyciela w chederze oraz kasjera, rachmistrza i pisarza gminnego.

Również w Szydłowcu było getto. Latem 1942 roku przebywało w nim prawie 16 tys. osób, które następnie zostały wywiezione pociągiem do niemieckiego obozu zagłady Treblinka II. W 1945 roku w Szydłowcu przebywało zaledwie ok. 100 osób pochodzenia żydowskiego.

Duże skupisko Żydów było również w Przysusze, gdzie zachowała się synagoga, która została wzniesiona w latach 1764–1777. W 1745 roku istniały na tym terenie trzy osady (niemiecka, żydowska i polska), które następnie zostały scalone w jeden organizm miejski pod nazwą Przysucha. Na przełomie XVIII i XIX wieku miasto stało się ważnym ośrodkiem chasydyzmu, jednym z pierwszych w centralnej Polsce. W efekcie w 1890 roku ponad 79% mieszkańców stanowili Żydzi.

W czasie drugiej wojny światowej w mieście istniało getto, w którym mogło przebywać nawet 6,5 tys. Żydów. Wywieziono ich pociągiem do Treblinki.

Po raz pierwszy Dzień Judaizmu w Kościele katolickim w Polsce obchodzono w 1998 r. w Warszawie. Co roku centralne obchody Dnia Judaizmu organizuje inna polska diecezja wraz z powołanym w 1996 r. Komitetem ds. Dialogu z Judaizmem.