Ukazał się słownik biograficzny polskiego katolicyzmu społecznego

„Celem publikacji naszego słownika jest próba rzetelnego oddania fundamentalnego znaczenia katolicyzmu społecznego w najnowszej historii Polski minionego stulecia” – piszą autorzy „Słownika biograficznego polskiego katolicyzmu społecznego”, którego I tom ukazał się w ramach działalności Instytutu Dziedzictwa Narodowego im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego.

W przedmowie dr hab. Paweł Skibiński, zastępca dyrektora IDMN, pisze że autorzy pragną ukazać ten nurt ideowy nie tylko w dziedzinie polityki, ale także kultury i społeczeństwa. Jest to swoiste przywracanie pamięci. „Ambicją redaktorów i autorów oddawanej do rąk czytelników publikacji jest ułatwienie dostępu do informacji o tym środowisku, które wciąż jest zbyt słabo znane nawet specjalistom i które było ocenianie w ewidentnie nieobiektywny sposób nie tylko przez historiografię PRL, ale także przez część literatury powstającej już po 1989 roku” – stwierdza P. Skibiński. Powodem zaś jest niesprawiedliwa asymetria poznawcza, która uwidacznia się choćby w stanie badań nad ruchem zawodowym w Polsce – bardzo skromna jest np. historiografia dotycząca Chrześcijańskich Związków Zawodowych i innych organizacji katolickich.

Wydawcy wyjaśnią też, że termin „katolicyzm społeczny” rozumieją bardzo szeroko, gdyż chcieli ukazać sylwetki maksymalnie zróżnicowanych środowisk, które łączyła jednak inspiracja katolicyzmem. Dlatego Słownik zawiera sylwetki działaczy społecznych i politycznych (wyjątkiem są narodowcy, którym poświęcony jest odrębny tom tej serii), duchownych, w tym biskupów, założycielki zgromadzeń zakonnych, działaczek społecznych.

„Jeśli chodzi o katolickich duchownych, to w słowniku zostali uwzględnieni ci z nich, którzy byli szczególnie zasłużeni społecznie, pozostawili bowiem po sobie konkretne dokonania w postaci stworzonych lub prowadzonych przez siebie instytucji charytatywnych, organizacji społecznych lub zrealizowanych przedsięwzięć kulturalnych, wykraczających poza ramy ściśle rozumianego duszpasterstwa, i stanowiących istotny element niezbędny do zrozumienia biografii” – wyjaśnia dr hab. Paweł Skibiński. Dodaje, że w tym i kolejnych tomach zostaną ukazywane kobiety, związane aktywnie ze środowiskiem katolicyzmu społecznego.
Są tu osoby działające w Polsce i na emigracji, począwszy od XIX w., jeszcze pod zaborami, w czasach II RP, okresie okupacji i latach PRL.

Słownik zawiera sześćdziesiąt biogramów autorstwa naukowców i badaczy z najbardziej prestiżowych placówek naukowych i uczelni – IPN, KUL, UJ, UMCS, UAM, UKSW i in. Redaktor naukowy publikacji, dr hab. Rafał Łatka wyjaśnia we wstępie, że najwybitniejszym postaciom, takim jak bp Stanisław Adamski, Wojciech Korfanty, Ignacy Jan Paderewski, prymas Stefan Wyszyński poświęcono najobszerniejsze, liczące 40 tys. znaków biogramy, innym, mniej znanym, poświęcono 10 tys. znaków. Każde hasło zaopatrzone jest bibliografią, odzwierciedlającą aktualny stan badań.

Wśród ludzi Kościoła są biskupi, w tym trzech prymasów – Edmund Dalbor, August Hlond, Stefan Wyszyński, abp. Adam Sapieha, biskup polowy Józef Gawlina. Są duchowni – wybitny filozof i sowietolog o. Józef Maria Bocheński OP, poseł na Sejm i twórca Katolickiej Agencji Prasowej ks. Zygmunt Kaczyński , redaktor naczelny „Tygodnika Powszechnego” ks. Jan Piwowarczyk. Autorzy zamieścili też biogramy dwóch społeczników i męczenników – czasów II wojny światowej, św. o. Maksymiliana Kolbego i PRL-u ks. Jerzego Popiełuszki.
Wśród kobiet (a ukazuje to jak aktywne i twórcze społecznie były i są Polki) są założycielki zgromadzeń zakonnych, wyniesione na ołtarze św. Urszula Ledóchowska i m. Róża Czacka (jej beatyfikacja odbędzie się 12 września w Warszawie). Są osoby świeckie – charyzmatyczna pielęgniarka Hanna Chrzanowska (wyniesiona na ołtarze), wybitna pisarka, intelektualistka, redaktor naczelna miesięcznika Znak Hanna Malewska; historyk sztuki, wielka mecenas i opiekunka naukowa pokoleń młodych badaczy Karolina Lanckorońska; mistyczka i wizjonerka Wanda Malczewska.

Biogramy napisane są żywym językiem, autorzy przytaczają cytaty z pism opisywanych postaci i wywiadów z nimi, dzięki czemu przybliżają odbiorcy wybitne kobiety i mężczyzn, dla których wiara i służba Polsce były życiowym powołaniem.
Autorzy zapowiadają dalsze tomy z tej serii, w sumie ma ich być siedem, projekt zostanie zakończony w 2023 roku.

Słownik biograficzny polskiego katolicyzmu społecznego, praca zbiorowa pod redakcją Rafała Łatki. Tom I. Instytut Dziedzictwa Myśli Narodowej im. Romana Dmowskiego i Ignacego Jana Paderewskiego, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 2020.