Ukazała się książka o ruchu pielgrzymkowym na Jasną Górę w okresie PRL

„Ruch pielgrzymkowy na Jasną Górę 1945-1989. Wybór dokumentów” – to tytuł publikacji wydanej przez Oddział Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Katowicach. Promocja książki, z udziałem historyków, przedstawicieli duchowieństwa, parlamentarzystów i mediów, odbyła się 10 marca w Instytucie Teologicznym w Częstochowie.

Podczas promocji książki wykład nt. pielgrzymki warszawskiej na Jasną Górę w 1945-1989 przedstawił o. Dariusz Cichor, definitor generalny zakonu paulinów.

O. Cichor przypomniał o trudnościach i przeszkodach jakie organizatorzy pielgrzymki mieli ze strony władz PRL. Były to różnego rodzaju restrykcje za udział w pielgrzymce, takie jak wyrzucenie z pracy. Prelegent przypomniał również historię pielgrzymki warszawskiej z 1963 r. – Była to „ zakazana pielgrzymka”. Pielgrzymi najpierw byli ostrzegani rzekomą epidemią ospy, potem byli zatrzymywani przez patrole milicyjne. Wycofano również z pielgrzymki cały tabor z żywnością i ubraniami- mówił o. Cichor.

Podkreślił również, że „charakter pielgrzymki ewoluował z regionalnego na narodowy” – W pielgrzymce warszawskiej było silne przywiązanie do tysiącletniej chrześcijańskiej tradycji narodu. Szczególnie w okresie stanu wojennego pielgrzymka ta była przestrzenią, w której podejmowano problematykę narodową, niepodległościową i społeczną. Pielgrzymka była przestrzenią moralnego protestu wobec poczynań władz PRL-u wobec narodu – zauważył o. Cichor.

Zdaniem definitora generalnego zakonu paulinów pielgrzymka warszawska spełniła rolę ewangelizacyjną, edukacyjno-wychowawczą oraz wspólnototwórczą i kulturotwórczą.

Następnie książkę o ruchu pielgrzymkowym na Jasną Górę w okresie komunistycznym zaprezentował ks. prof. dr hab. Władysław Piotr Wlaźlak.

Ukazał klimat społeczny i polityczny jaki towarzyszył pielgrzymkom w okresie PRL-u. Klimat ten tworzyły m. in. konieczność rejestrowania pielgrzymek, zarządzenia władz w sprawie ruchu pielgrzymkowego – mówił ks. Wlaźlak. Jego zdaniem najcenniejsze dokumenty jakie znajdują się w najnowszej publikacji IPN to dokumenty dotyczące budowy tunelu, który miał odciąć ruch pielgrzymkowy i Jasnej Góry.

Promocji książki towarzyszył również projekcja filmu dokumentalnego „Tutaj zawsze byliśmy wolni” nt. I pielgrzymki Jana Pawła II do Częstochowy w 1979 r.

W książce wydanej przez IPN publikowane są dokumenty m. in. raporty Urzędu Bezpieczeństwa, sprawozdania Komitetu Miejskiego PZPR, informacje, meldunki Milicji Obywatelskiej, pisma władz lokalnych, komunikaty i pisma biskupów częstochowskich: Stanisława Czajki, Zdzisława Golińskiego, Stefana Bareły.

Dokumenty stanowią cenne źródło dla historyków nt. wydarzeń związanych m. in. ze „Ślubami Jasnogórskimi” w 1956 r., z obchodami Milenium Chrztu Polski w 1966 r. i Wielką Nowenną.

Publikacja zawiera również dokumenty dotyczące przygotowań i przebiegu pielgrzymek Jana Pawła II do Częstochowy i na Jasną Górę w 1979 r., 1983 r. i 1987 r.

Istotną część publikacji stanowią trzydzieści dwa dokumenty dotyczące prób ograniczenia przez władze PRL kultu Matki Bożej Częstochowskiej i budowy tunelu, który miał odciąć klasztor i sanktuarium jasnogórskie od Częstochowy, a tym samym utrudnić ruch pielgrzymkowy. Całe to wydarzenie rozpoczęło się na kilkanaście tygodni po pierwszej wizycie Jana Pawła II w Polsce i w Częstochowie. Sprawa trwała do wiosny 1981 r.

Publikacja zawiera w sumie sto trzydzieści dwa dokumenty uporządkowane w układzie chronologicznym od 10 września 1945 r. do 10 czerwca 1989 r. Każdy z dokumentów został opatrzony kolejnym numerem oraz regestem podającym autora, jego adresata, a także datę i ogólna treść. Pod tekstami dokumentów wskazano miejsce ich aktualnego przechowywania wraz z sygnaturą archiwalną, paginacją, formą utrwalenia i formą przekazu.

Publikacja jest rezultatem kwerendy przeprowadzonej w zasobach archiwum Instytutu Pamięci Narodowej – oddziału katowickiego i łódzkiego, w Archiwum Kurii Metropolitalnej w Częstochowie oraz w Archiwum Paulinów na Jasnej Górze.

Wyboru i opracowania dokumentów dokonali historycy: ks. Władysław Piotr Wlaźlak, Andrzej Sznajder, Augustyn Brzezina i Sławomir Maślikowski.

Do książki dołączony jest film dokumentalny na DVD nt. pierwszej pielgrzymki Jana Pawła II do Częstochowy pt. „Tutaj zawsze byliśmy wolni”.

Obecna publikacja to już drugi tom dokumentów, który przedstawia relacje państwo-Kościół w latach 1945-89 przez pryzmat diecezji częstochowskiej. Poprzednia publikacja, która ukazała się w 2008 r., była nt. budownictwa sakralnego w diecezji częstochowskiej w latach 1957-89.