Ukraiński Kościół Greckokatolicki – najważniejsze daty

W dniach 5-6 lipca w Watykanie papież Franciszek i szefowie niektórych urzędów Kurii Rzymskiej spotkają się z Synodem Stałym Ukraińskiego Kościoła Greckokatolickiego (UKGK). Wydarzenie to będzie miało wymiar duszpasterski, ekumeniczny i dyplomatyczny a jego celem jest wypracowanie nowej strategii w sprawie przyszłości Ukrainy i UKGK na świecie. Podajemy poniżej najważniejsze daty z dziejów tego Kościoła.

988 r. Chrzest Rusi Kijowskiej w tradycji bizantyjskiej za panowania księcia Włodzimierza Wielkiego.

1054 r. Podział Kościoła Wschodniego i Zachodniego, zwany wielką schizmą.

1240 r. Upadek Kijowa w wyniku najazdów tatarskich. Powstanie Księstwa Halicko-Wołyńskiego.

1254 r. W Drohiczynie koronowano księcia halicko-włodzimierskiego Daniela Romanowicza na króla Rusi.

Lata 1595-96. Unia Brzeska: ogłoszono pojednanie i unię Kościoła ruskiego – metropolii kijowskiej – ze Stolicą Apostolską w Rzymie. Na synodzie w Brześciu biskupi uznali prymat papieża, zachowując własną strukturę administracyjną oraz cechy specyficzne wschodniego chrześcijaństwa: liturgię, duchowość i dyscyplinę kościelną. Rozkwit Kościoła trwał do rozbiorów Rzeczypospolitej (1795).

1720 r. Synod zamojski, a wraz z nim reorganizacja życia cerkiewnego unitów.

1774 r. Zmiana określenia „unici” na „grekokatolicy” przez cesarzową Marię Teresę w zaborze austriackim.

1807 r. Odnowienie metropolii halickiej z ośrodkiem we Lwowie. Metropolita halicki otrzymał prerogatywy przysługujące uprzednio metropolitom kijowskim – w szczególności prawo samodzielnego zatwierdzania i wyświęcania kandydatów na biskupów.

1839 r. Likwidacja Kościoła „unickiego” (greckokatolickiego) w Cesarstwie Rosyjskim za panowania cara Mikołaja I i przymusowe włączenie unitów do rosyjskiego Kościoła prawosławnego.

1874 r. Likwidacja diecezji chełmskiej Kościoła „unickiego” w Królestwie Polskim i włączenie jej do Kościoła prawosławnego. Śmierć męczenników podlaskich w Pratulinie. Początek rusyfikacji.

XIX-XX w. Rozwój Kościoła greckokatolickiego pod zaborem austriackim i w wolnej Polsce. Na stolicy biskupiej metropolii halickiej zasiada Sługa Boży metropolita Andrzej (Roman) Szeptycki (1876-1944).

Lata 1939-45. II wojna światowa. Akcje przesiedleńcze przeprowadzone przez władze sowieckie, oficjalnie zwane „wymianą ludności” z Polską, objęły 490 tys. Ukraińców, w tym ok. 300 księży greckokatolickich.

8-10 III 1946 – tzw. Pseudosobór Lwowski, zwołany z inicjatywy władz komunistycznych ZSRR; podjęto na nim uchwałę o wcieleniu grekokatolików do kontrolowanego przez władze prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego. W „soborze”, sterowanym przez agentów NKWD, nie wziął udziału żaden biskup greckokatolicki.

1946 r. Aresztowanie całego episkopatu greckokatolickiego, skazanie biskupów na długoletnie więzienie i przymusowe roboty w obozach pracy.

1946 r. – Kościół greckokatolicki przeszedł do działalności podziemnej, zwanej „katakumbową”, która trwała ponad 40 lat.

10 XII 1946 – specjalne pełnomocnictwa odnośnie do wiernych obrządków wschodnich w Polsce otrzymał w Polsce od Piusa XII prymas kard. August Hlond. Został on delegatem Stolicy Apostolskiej dla wiernych Kościołów wschodnich w Polsce, nie mających własnego biskupa.

28 IV 1947 – początek akcji „Wisła”. Rozpoczęto deportację ludności ukraińskiej, pozostałej w PRL na tzw. Ziemie Odzyskane. Przesiedlono 140 tys. Ukraińców, wśród których ok. 70 proc. stanowili grekokatolicy. Wysiedlenie odbyło się pod przymusem, przy udziale żołnierzy WP oraz funkcjonariuszy MO i WOP.

Lata 1947-49 – w Centralnym Obozie Pracy w Jaworznie (b. filia KL Auschwitz) osadzono i poddano represjom 22 księży greckokatolickich.

1963 r. – w ZSRR zwolniono z łagru metropolitę lwowskiego Josyfa Slipyja (+1984), następcę metropolity Szeptyckiego. Ponieważ nie mógł wrócić do swej diecezji, musiał opuścić ZSRR i wyjechał do Włoch. Prowadził tam aktywną działalność, uczestniczył w Soborze Watykańskim II, odwiedzał wspólnoty greckokatolickie na świecie. 22 lutego 1965 Paweł VI mianował go kardynałem. Następował rozwój Kościoła greckokatolickiego w USA, Kanadzie, Brazylii.

23 XII 1963 – Paweł VI wynosi metropolitę lwowskiego do godności arcybiskupa większego Lwowa z prerogatywami patriarszymi.

Do 1989 r. – brak zgody władz ZSSR i PRL na regulację prawną statusu Kościoła greckokatolickiego.

1988 r. Jubileusz 1000-lecia chrztu Rusi-Ukrainy, obchodzony w Rzymie z udziałem bł. Jana Pawła II. W Polsce główne obchody odbyły się w Częstochowie z udziałem kilkudziesięciu tysięcy wiernych.

16 IX 1989 – w Częstochowie odbyła się konsekracja ks. Jana Martyniaka na biskupa pomocniczego prymasa Polski dla grekokatolików.

16 I 1991 – biskup Jan Martyniak został mianowany ordynariuszem reaktywowanej greckokatolickiej eparchii przemyskiej. Jej terytorium obejmowało cały obszar RP.

31 V 1996 – utworzenie metropolii przemysko-warszawskiej UKGK. W jej skład weszły dwie nowo utworzone jednostki administracyjne: archieparchia przemysko-warszawska i eparchia wrocławsko-gdańska. Na czele metropolii stanął abp Jan Martyniak, a pierwszym ordynariuszem eparchii wrocławsko-gdańskiej został bp Teodor Majkowicz (+ 1998).

4 IV 1999 – o. Włodzimierz Roman Juszczak OSBM mianowany nowym biskupem eparchii wrocławsko-gdańskiej.

23-27 VI 2001 – pielgrzymka Jana Pawła II na Ukrainę. We Lwowie beatyfikacja 28 męczenników greckokatolickich, w tym biskupów przemyskich Jozafata Kocyłowskiego i Grzegorza Łakoty oraz kapłana-męczennika obozu na Majdanku – Emiliana Kowcza.

21 VIII 2005 – przeniesienie siedziby arcybiskupa większego UKGK ze Lwowa do Kijowa i zmiana nazwy arcybiskupstwa na kijowsko-halickie (6 XII 2004)

27 III 2011 – intronizacja w kijowskim soborze Zmartwychwstania Pańskiego nowego arcybiskupa większego UKGK Światosława Szewczuka.