Uroczystość Bożego Ciała w Hiszpanii

W Hiszpanii barwne i bogate obchody uroczystości Bożego Ciała mają wielowiekowe tradycje i są bardzo zróżnicowane. Dostojne i różnokolorowe arcybractwa w procesji w Toledo, taniec paziów w Sewilli, walka Grzechów z Cnotami, czyli dobra ze złem, przed Najświętszym Sakramentem w Camuñas czy przepiękne karoce w Kadyksie – to tylko przykłady niektórych z tych zwyczajów. Święto religijne łączy się tam ściśle z elementami świeckimi.

W 1991 r. obchody tej uroczystości przeniesiono oficjalnie na niedzielę, ale wywołało to sprzeciwy w wielu miejscowościach i w wielu z nich zostało ono przywrócone. W niektórych miastach, jak w np. w Toledo, są teraz dwie procesje: w czwartek i w najbliższą niedzielę.

Pierwsze wiadomości o obchodach święta Bożego Ciała w Hiszpanii pochodzą już z VI w., choć więcej szczegółów podają dopiero kodeksy z XI. W roku 1301 Boże Ciało zostaje wprowadzone w diecezji Tarragony jako święto – kilka lat wcześniej, zanim Jan XXII ustanowił je dla całego Kościoła.

Celebracja Bożego Ciała, której głównym elementem jest procesja z Najświętszym Sakramentem, szybko rozprzestrzeniła się po całej Hiszpanii, dostosowując się do lokalnych zwyczajów i tradycji. W niektórych miejscowościach nabrała dużych wymiarów, łącząc tradycje religijne ze świeckimi. Procesje w takich miastach jak Toledo, Camuñas, Barcelona, Granada, Sewilla, Kadyks czy Walencja stały się sławne w całym Królestwie. Szczególnie teatralnego charakteru nabrały one w XVII w. Oprócz czci Najświętszego Sakramentu przedstawiały sceny walki dobra ze złem, postacie świętych, sceny z życia Jezusa. W wielu przypadkach autorami rzeźb byli znani artyści.

Z Hiszpanii obchody święta szybko dotarły do Ameryki Łacińskiej, gdzie żarliwa religijność splotła się z bogatym kolorytem miejscowych tradycji. Zasłynęły zwłaszcza Cusco w Peru i Santana de Parnaíbo w Brazylii.

Od samego początku rady miejskie odgrywały istotną rolę w przygotowaniu obchodów Bożego Ciała. Przyznawano na nie specjalne sumy i obdarzano je różnymi przywilejami. Z biegiem czasu procesje wzbogacały się o kolejne elementy nie tylko religijne, ale także świeckie, dochodziły np. karoce, tancerze, paziowie czy bractwa rzemieślników.

Jedna z najsłynniejszych procesji odbywa się w Toledo, przy czym szczególnego znaczenia nabrała ona z chwilą, gdy miasto to stało się siedzibą prymasa Hiszpanii. Kilka dni przed świętem mieszkańcy zaczynają ozdabiać ulice, którymi przejdzie procesja, i katedrę. Na balkonach pojawiają się kolorowe gobeliny, kobierce, jedwabne zasłony, proporce i flagi. Ulicę przykrywa rodzaj muślinowego baldachimu. Zewsząd dochodzi zapach rumianku, rozmarynu i mięty, które mieszkańcy umieszczają wzdłuż trasy procesji. Z kolei katedrę przystraja się na te dni w przepiękne XVII-wieczne flamandzkie arrasy.

W przeddzień święta poszczególne arcybractwa przyjmują nowych członków i wręczają medale osobom zasłużonym. Na ulicę wychodzą grupy muzyków, zachęcających do wzięcia udziału w uroczystościach. Ok. 23:00 szlakiem procesji przechodzi specjalna grupa, która sprawdza laską o wymiarach monstrancji, czy przypadkiem nie ma żadnych przeszkód.

Centrum procesji Bożego Ciała stanowi XVI-wieczna bezcenna monstrancja wykonana na polecenie kard. Cisnerosa, którą można zobaczyć w skarbcu katedry w Toledo. Jej autorem był znany wówczas złotnik Enrique de Arce. Do wykonania blisko trzymetrowej monstrancji użyto ponad 180 kg srebra i 20 kg złota, nie licząc drogocennych kamieni. Podczas procesji wieziona jest na specjalnie przygotowanej podstawie.

Procesja trzyma się ściśle określonego rytuału, nawiązującego do reguł sprzed ponad 300 lat. Przed monstrancją kroczą arcybractwa – im starsze, tym bliżej monstrancji; za nią władze regionalne i miejskie. Procesję otwiera XVI-wieczny krzyż, za którym idą, ubrani w czerwone szaty, tzw. „infanzones”, czyli szlachta z pobliskiej miejscowości Illescas. Za nimi kroczą w niebieskich szatach Kawalerowie Mozarabscy, tzn. ci, którzy udowodnili swoje chrześcijańskie pochodzenie, zwłaszcza podczas panowania arabskiego, lub zajmują się badaniami nad epoką mozarabską w Toledo. Kolejna grupa to Rycerze Świętego Grobu. Ubrani w białe szaty stanowią gwardię honorową prymasa Hiszpanii. Za nimi idą Rycerze Bożego Ciała, do których należą wybitne osoby ze świata Hispanomeryki oraz Instytutu Kultury Hiszpańskiej. Ubrani są w charakterystyczne zielone szaty i białe kryzy. Tuż przed monstrancją kroczą dzieci, które przyjęły w danym roku pierwszą komunię.

Z kolei tuż za monstrancją kroczy prymas – w tym roku po raz pierwszy w tej roli wystąpił abp Braulio Rodríguez, a za nim władze wspólnoty autonomicznej Kastylii-La Manchy, burmistrz Toledo wraz z radą oraz regionalne samorządy.

Wielogodzinna procesja jest nie tylko wyrazem wiary, ale przypomina również o chrześcijańskich korzeniach Hiszpanii. Jest to szczególnie widoczne w Toledo – mieście trzech kultur: chrześcijańskiej, żydowskiej i arabskiej.

Świętowanie Bożego Ciała nie kończy się wraz z procesją. Lokalne rady miejskie zwykle organizują koncerty i zabawy ludowe, które trwają do późnych godzin nocnych, a w przypadku Granady – cały tydzień.