Uroczystości 100-lecia samodzielności Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego

13 listopada 1924 Kościół prawosławny w Polsce otrzymał od patriarchy Konstantynopola tomos, deklarujący jego autokefalię. „Bogu dziękujemy za ten dar” – mówił dziś prawosławny metropolita Polski Sawa Hrycuniak podczas jubileuszowej uroczystej Boskiej Liturgii w katedrze Marii Magdaleny w Warszawie. Obchody 100-lecia samodzielności Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego objął patronatem Prezydent RP.

Warszawska prawosławna katedra Marii Magdaleny zgromadziła na uroczystej Boskiej Liturgii pod przewodnictwem metropolity warszawskiego i Polski Sawy Hrycuniaka, przedstawicieli władz państwowych i samorządowych, ruchu ekumenicznego oraz delegacje prawosławnych z różnych stron Polski.

Przed liturgią głos zabrał metropolita Sawa, który wyjaśniając okoliczności dzisiejszego świętowania przypomniał, że dokładnie 13 listopada 1924 r. w Konstantynopolu wydano dokument autokefalii dla Kościoła prawosławnego w Polsce. „Bogu dziękujemy za ten dar” – powiedział. Zarysował także skrót historii prawosławia w Polsce, sięgając do misji świętych Cyryla i Metodego w IX wieku. “Prawosławie dotarło na ziemie Polan i Wiślan w IX wieku. Przynieśli je w języku Polan i Wiślan święci bracia Cyryl i Metody. Dziś my jesteśmy ich kontynuatorami” – przekonywał hierarcha podkreślając, że “mimo wielu trudności prawosławie nigdy nie ustawało”. Omawiając historyczne trudności w dążeniu do kościelnej samodzielności prawosławnych wymienił m. in. Unię Brzeską czy zabory Rzeczpospolitej.

– Sytuacja zmieniła się wraz z odzyskaniem przez Polskę niepodległości w 1918 r. – mówił zwierzchnik polskich prawosławnych, wspominając otrzymanie przez metropolitę Dionizego tomosu od patriarchy Konstantynopola Grzegorza VII. “Autokefalia pozwoliła uregulować życie wewnętrzne cerkwi i jej relacje z władzami państwowymi” – dodał, przypominając o wkładzie prawosławnych w walkę o niepodległość Polski. “Wkład prawosławia w historię Rzeczpospolitej Polski jest rzeczywisty i niepodważalny” – podkreślił.

Metropolita Sawa witając zebranych, wymienił “sąsiada”, ordynariusza rzymskokatolickiej diecezji warszawsko-praskiej bp. Romualda Kamińskiego, a także bp. Michała Janochę, przedstawiciela kard. Kazimierza Nycza. Zdradził, że bp Janocha powiedział o sobie, że ma prawosławne serce i katolickie ciało.

Wśród gości nie zabrakło przedstawicieli Polskiej Rady Ekumenicznej, na czele z jej prezesem, bp. Andrzejem Malickim, superintendentem naczelnym Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego w RP.

Prezydenta RP reprezentował sekretarz stanu Wojciech Kolarski. Obecny był także marszałek województwa mazowieckiego i przedstawiciel prezydenta Warszawy.

Podczas liturgii zamiast kazania odczytano Przesłanie Soboru Biskupów z okazji 100-lecia autokefalii. “Droga do naszej samodzielności administracyjnej, na tle całej historii, rozpoczęła się tragiczną śmiercią śp. metropolity Jerzego Jaroszewskiego, którego w modlitwie wspominaliśmy 8 lutego 2024 roku. To on był inicjatorem nadania autokefalii po odzyskaniu Niepodległości Rzeczypospolitej w 1918 roku. Niestety, nie doczekał, aby cieszyć się swoim osiągnięciem” – napisali prawosławni biskupi, wspominając dzieje prawosławia w Polsce po uzyskaniu przez metropolitę Dionizego tomosu.

– Ważnym osiągnięciem tego okresu są regulacje prawne dotyczące życia cerkiewnego, a najważniejsze z nich to Ustawa o stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Na podstawie tej ustawy powołane zostały Komisja Regulacyjna i Ordynariat WP. Wprowadzono nauczanie religii w szkołach, kapelaństwo w szpitalach, więziennictwie i innych formacjach (mundurowych). Powołano Stowarzyszenie Bractwo Prawosławne świętych Cyryla i Metodego, Bractwo Młodzieży Prawosławnej, organizacje sportowe itp. Naszej Młodzieży zorganizowanej w Bractwie, pełnej oddania służbie dla dobra Cerkwi, wyrażamy uznanie i podziękowanie za ich świadectwo wiary prawosławnej we współczesnym świecie – opisywali hierarchowie, podkreślając także wagę kanonizacji lokalnych świętych – Maksyma Sandowicza, męczenników chełmskich i podlaskich, męczenników Katynia.

Prawosławni biskupi wyrazili przekonanie, jakoby Unia Brzeska doprowadziła do “niszczenia obrządku słowiańskiego”. Opisując martyrologię prawosławnych wspominali burzenie świątyń i ich rewindykację, przesiedlenia. “Trudno nie pamiętać o mordach na prawosławnych mieszkańcach Zaleszan, Zań, Puchał, Sahrynia, Wierzchowin… Dzisiaj oddajemy im w modlitwie nasz szacunek i uwielbienie za Ich wytrwałość i bohaterską, męczeńską śmierć” – napisano.

– Dzisiaj, kiedy zwracamy szczególną uwagę na setną rocznicę samodzielności cerkiewnej naszej Cerkwi, Bogu dziękujemy za ten dar i bohaterską służbę Bogu, Cerkwi i Ojczyźnie; biskupom, duchowieństwu i wiernym – usłyszeli zebrani w świątyni.

Wieczorem w Sali Wielkiej Zamku Królewskiego w Warszawie odbędzie się koncert muzyki cerkiewnej i patriotycznej z okazji jubileuszu 100-lecia samodzielności Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego.

Uroczystości jubileuszu stulecia autokefalii patronatem objął prezydent Andrzej Duda, “jako wyraz głębokiego szacunku i uznania dla starań o własną, niezależną tożsamość eklezjalną oraz dla patriotyzmu i umacniania więzi z odrodzonym, niepodległym państwem polskim, kultywujący wielowiekowe tradycje wolności religijnej”.

Fot. Dawid Gospodarek