USA: Zmarł kard. Avery Dulles

W wieku 90 lat zmarł 12 grudnia w Nowym Jorku kard. Avery Dulles, uważany za największego teologa katolickiego w USA.

Był nawróconym na katolicyzm prezbiterianinem i pracownikiem wojskowego wywiadu Stanów Zjednoczonych. Księdzem został w wieku 37 lat.

Avery Robert Dulles urodził się 24 sierpnia 1918 r. Był synem Johna Fostera Dullesa, który został sekretarzem stanu USA za prezydentury Dwighta Eisenhowera w latach 50. XX w. Wychowany jako prezbiterianin, uważał siebie za agnostyka. W czasie studiów na uniwersytecie Harvarda, pod wpływem lektury dzieł św. Augustyna, przeszedł w 1940 r. na katolicyzm. W czasie II wojny światowej służył w wywiadzie marynarki wojennej.

W 1946 r. wstąpił do Towarzystwa Jezusowego, a dziesięć lat później, 16 stycznia 1956 r. otrzymał święcenia kapłańskie. Od 1951 r. był wykładowcą filozofii, a po uzyskaniu w 1960 r. doktoratu z teologii na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim – profesorem teologii kolejno: w Woodstock College w stanie Maryland, na Katolickim Uniwersytecie Ameryki w Waszyngtonie, a od 1988 r. na jezuickim uniwersytecie Fordham w Nowym Jorku. Wykładał też gościnnie m.in. w Oxfordzie, Princeton, Yale i rzymskim Gregorianum.

W latach 1966-73 był konsultorem watykańskiego Sekretariatu ds. Dialogu z Niewierzącymi, a w latach 1991-97 członkiem Międzynarodowej Komisji Teologicznej. Zaangażowany w dialog ekumeniczny, w latach 1972-92 uczestniczył w dialogu luterańsko-katolickim w USA, a w latach 1994-96 był członkiem Luterańsko-Rzymskokatolickiego Komitetu Koordynacyjnego.

Stał też na czele Katolickiego Towarzystwa Teologicznego Ameryki (1975-76) i Amerykańskiego Towarzystwa Teologicznego (1978-79), założonego przez grupę teologów protestanckich, w tym jego dziadka Allena Macy Dullesa. W 1991 r. został konsultorem Komitetu ds. Doktryny Krajowej Konferencji Biskupów Katolickich.

W 2001 r. Jan Paweł II mianował go kardynałem. Był pierwszym amerykańskim teologiem wyniesionym do tej godności.

Opublikował ponad 20 książek i około 700 artykułów, z których wiele komentowało nauczanie Soboru Watykańskiego II. Wśród jego książek są m.in.: „Revelation Theology: A History” (1969), „Models of the Church”(1974), „Church Membership as a Catholic and Ecumenical Problem” (1974), „The Catholicity of the Church” (1985). Jest również autorem haseł w „Encyclopedia Britannica”, „Encyclopedia of Religion” i „New Catholic Encyclopedia”.

Po polsku ukazały się dwie jego książki: „Chrystus i Ewangelia” (1971) oraz „Blask wiary. Wizja teologiczna Jana Pawła II” (2003).

Trzykrotnie odwiedzał on Polskę, po raz ostatni w 2003 r., by odebrać tytuł doktora honoris causa Papieskiego Wydziału Teologicznego w Warszawie. Przyznano mu go za dorobek teologiczny, głównie z apologetyki i teologii fundamentalnej. – Od dawna jestem zafascynowany teologią. Nie ma nic bardziej poruszającego niż kontemplowanie tajemnic wiary. Ale byłoby ono jałowe bez świętości – wyznał w wygłoszonym wówczas przemówieniu.

W laudacji promotor doktoratu ks. prof. Józef Kulisz pytał, czy można wyobrazić sobie teologię II połowy XX w. bez twórczości Avery Dullesa. „Możemy, ale byłaby to teologia uboższa zarówno w wymiarze intelektualnym, jak i duchowym” – stwierdził jezuita. Nazwał laureata jednym z prekursorów współczesnej teologii fundamentalnej, poszukującej obiektywnych podstaw wiary. Podkreślił, że według kard. Dullesa „teologia nie może przybrać postaci ostatecznej, nieustannie musi się rozwijać, gdyż jest dialogiem Objawienia z kulturą epoki”. Jednocześnie w swej teologii amerykański uczony łączy „niepokój poszukiwań teologicznych ze spokojem ortodoksji”, zawsze poszukując nowych rozwiązań „z uwzględnieniem dziedzictwa przeszłości”.

Według Dullesa, ani apologetyka, ani teologia fundamentalna nie mogą „udowodnić ze ścisłością matematyczną prawdziwości Objawienia chrześcijańskiego i chrześcijaństwa. Nasza wiara jest skokiem, ale nie skokiem w ciemność. Ma ona mocną podstawę rozumową. Można bowiem na drodze intelektualnej sformułować obiektywne podstawy wiary, z których część pochodzi z Nowego Testamentu” – zauważył ks. Kulisz. Jednocześnie „znaków wiarygodności Objawienia nie należy szukać poza samym Objawieniem”. Dlatego „szukanie prawdziwego obrazu Jezusa Chrystusa poza wspólnotą Kościoła, wszelkie poszukiwanie indywidualistyczne, jest złudzeniem optycznym, jest mirażem” – podkreślił promotor honorowego doktoratu, nazywając dorobek laureata „apologetyką wyznania wiary”.

Avery Dulles jest 83. z kolei zmarłym kardynałem spośród mianowanych przez Jana Pawła II, a 21. który zmarł po jego śmierci.

Po śmierci kard. Dullesa Kolegium Kardynalskie liczy 191 członków, z których 116 nie ukończyło jeszcze 80 lat i ma prawo uczestniczyć w ewentualnym konklawe.