Konstytucja Unii Europejskiej powinna zawierać zapis o poszanowaniu przez Unię wolności religijnej we wszystkich jej wymiarach. Taki postulat zawierają propozycje Komisji Episkopatów Wspólnoty Europejskiej (COMECE) oraz Konferencji Kościołów Europejskich (KEK).

Propozycje te zostały przesłane w specjalnym liście do Valéry’ego Giscarda d’Estaing’a, przewodniczącego Konwentu Europejskiego. COMECE i KEK domagają się również uznania specyficznej tożsamości Kościołów i wspólnot religijnych oraz zapisu o ustanowieniu z nimi dialogu strukturalnego. Ponadto postulują poszanowanie statusu Kościołów, wspólnot religijnych i organizacji bezwyznaniowych zgodnie z prawem narodowym poszczególnych państw członkowskich.
Oto pełny tekst propozycji KEK i COMECE:

*Kościoły i Wspólnoty Religijne w Traktacie Konstytucyjnym Unii Europejskiej*
W ciągu ostatnich dziesięcioleci prawo Unii Europejskiej często odnosiło się do religii, Kościołów i wspólnot religijnych. Odniesienie do religii można znaleźć nie tylko w treści traktatu, lecz również w załączonych protokołach i deklaracjach. Ustawodawstwo unijne bezpośrednio wpływa na religię w wielu obszarach prawa, włączając w to niedyskryminację, prawo pracy, ochronę danych osobowych, kulturę, prawo medialne, ochronę zwierząt, współpracę, finanse, sprawy celne i prawo gospodarcze.
Jeśli przyszły Traktat Konstytucyjny, który ma stanowić podstawę funkcjonowania Unii Europejskiej przez następne dekady, będzie pozbawiony jakichkolwiek odniesień do religii, Kościołów czy wspólnot religijnych, to będzie to istotny brak w jego treści. To właśnie bowiem religia, Kościoły i wspólnoty religijne nadają znaczenie społeczeństwu jako pewnej całości, stosunkom Unii z obywatelami, a także wartościom i tożsamości, na których opiera się społeczeństwo.
Niniejsze propozycje stanowią wyraz rosnącej wagi religii, Kościołów i wspólnot religijnych dla dalszego rozwoju Unii Europejskiej. Uwzględniają one istniejące zapisy prawa wspólnotowego.
Przedstawione propozycje mogą figurować jako paragrafy w generalnym rozdziale poświęconym Kościołom i wspólnotom religijnym w Europejskim Traktacie Konstytucyjnym. Mogłyby także zostać włączone do odpowiednich, poszczególnych punktów konstytucji.

I.
Unia Europejska uznaje i szanuje prawo Kościołów i wspólnot religijnych do swobodnego organizowania się zgodnie z zasadami prawa narodowego, własnymi przekonaniami i statutami oraz do realizacji zadań religijnych w ramach praw podstawowych.
Ten zapis zabezpiecza prawo do samookreślania się Kościołów i wspólnot religijnych, gdy chodzi o nauczanie i organizację. Co więcej, chroni działania z pobudek religijnych, zwłaszcza kult, działalność kulturalną i dobroczynną oraz opiekę duszpasterską. W ten sposób można by zagwarantować instytucjonalną wolność religijną.
Ten zapis nie wprowadza nowych kompetencji. Odnosi się wyłącznie do sposobu wypełniania przez Wspólnoty Europejskie aktualnych i możliwych w przyszłości kompetencji, które dotyczą Kościołów i wspólnot religijnych, np. w dziedzinie prawa, co zostało wspomniane we wstępie ogólnym, par. 1.
Ponieważ w ramach Unii Europejskiej istnieje różnorodność instytucjonalnych rozwiązań kwestii stosunków między państwem a wspólnotami religijnymi, od systemów separacji przez systemy współpracy aż do Kościołów państwowych, więc wspomniana wyżej propozycja odzwierciedla tę wielość w sformułowaniu: „zgodnie z zasadami prawa narodowego, własnymi przekonaniami i statutami”.
Taki zapis jest konieczny, gdyż ani art. 10 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, ani art. 9 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka nie gwarantują instytucjonalnej wolności religijnej ani prawa do samookreślenia się Kościołów i wspólnot religijnych. Te artykuły dotyczą przede wszystkim praw jednostkowych; wymiarem instytucjonalnym zajmuje się tylko aktualne orzecznictwo prawne. Fundamentalnym składnikiem wolności religijnej jest możliwość organizowania się z innymi we wspólnotę, zgodnie ze swoimi przekonaniami religijnymi, decydowanie o treści tych przekonań oraz działanie zgodnie z nimi.
Istnieją prawnie uzasadnione granice wolności realizacji własnych zadań i celów religijnych. Ograniczenia te mają źródło w życiu społeczeństwa. W Europejskim Traktacie Konstytucyjnym należy je zdefiniować dokładniej i zharmonizować z ograniczeniami innych wolności.

II.
Unia Europejska szanuje szczególną tożsamość i udział w życiu publicznym Kościołów i wspólnot religijnych, jak również prowadzi z nimi dialog strukturalny.
Unia Europejska, chcąc promować możliwie najszerszy udział obywateli, utrzymuje i rozwija dialog ze zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim. Zapis o dialogu i konsultacji ze społeczeństwem obywatelskim powinien się znaleźć w każdym tekście konstytucyjnym.
W tym kontekście, powyższy zapis odnosi się do wyjątkowego charakteru Kościołów i wspólnot religijnych. Gwarantuje poszanowanie dla specyficznej tożsamości związanej z ich różnym samorozumieniem i strukturami prawnymi, mając na względzie także społeczeństwo obywatelskie.
Na bazie zaangażowania na poziomie lokalnym, regionalnym, narodowym i międzynarodowym, w obszarach tak odmiennych jak polityka społeczna, migracja, pomoc rozwojowa, wprowadzanie pokoju, edukacja czy opieka duszpasterska, Kościoły i wspólnoty religijne mogą wnieść szczególny wkład do dialogu z państwem i do poszukiwania wartości w polityce, w poszczególnych dziedzinach. Powyższy zapis zabezpiecza dialog strukturalny i konsultacje z Kościołami oraz wspólnotami religijnymi jako podstawowymi elementami wspólnoty demokratycznej i społecznej, charakteryzującej się rządem prawa i ograniczeniami, które wynikają z poszanowania praw podstawowych.

III.
Unia Europejska szanuje i nie narusza statusu Kościołów i wspólnot religijnych, jaki gwarantuje im prawo poszczególnych krajów członkowskich. Podobnie Unia szanuje status organizacji filozoficznych oraz bezwyznaniowych.
Ten zapis odnosi się Deklaracji nr 11 Aktu Końcowego Traktatu Amsterdamskiego. Deklaracja nr 11 stanowi, że Unia Europejska szanuje i nie narusza statusu Kościołów, stowarzyszeń i wspólnot religijnych, a także instytucji bezwyznaniowych, gdyż są uznawane w każdym państwie członkowskim.
Struktury prawne odnoszące się do religii, rozwinięte w różnych systemach prawnych państw członkowskich, ewoluowały bardzo długo, a obecnie odzwierciedlają różnorodność i tożsamość narodową. Deklaracja nr 11 jest wyrazem szacunku dla odmienności tych systemów. Można ją także traktować jako emanację zarówno horyzontalnego, jak i wertykalnego wymiaru zasady subsydiarności.
Potwierdziła swoje znaczenie, gdyż status prawny Kościołów i wspólnot religijnych w poszczególnych państwach członkowskich był brany pod uwagę w okresie wypracowania drugoplanowego ustawodawstwa europejskiego.
Umieszczenie tego zapisu na końcu niniejszego tekstu pokazuje, że poprzednich zapisów nie należy traktować jako wyjątki od obligatoryjnego poszanowania struktur państw członkowskich, odpowiadających za stosunki państwo – Kościół. Raczej, dotyczy on tylko poziomu samego Prawa Wspólnotowego.
27 września 2002 r.

Konstytucja Unii Europejskiej powinna zawierać zapis o poszanowaniu przez Unię wolności religijnej we wszystkich jej wymiarach. Taki postulat zawierają propozycje Komisji Episkopatów Wspólnoty Europejskiej (COMECE) oraz Konferencji Kościołów Europejskich (KEK)

Propozycje te zostały przesłane w specjalnym liście do Valéry’ego Giscarda d’Estaing’a, przewodniczącego Konwentu Europejskiego. COMECE i KEK domagają się również uznania specyficznej tożsamości Kościołów i wspólnot religijnych oraz zapisu o ustanowieniu z nimi dialogu strukturalnego. Ponadto postulują poszanowanie statusu Kościołów, wspólnot religijnych i organizacji bezwyznaniowych zgodnie z prawem narodowym poszczególnych państw członkowskich.

Oto pełny tekst propozycji KEK i COMECE:

Kościoły i Wspólnoty Religijne w Traktacie Konstytucyjnym Unii Europejskiej

W ciągu ostatnich dziesięcioleci prawo Unii Europejskiej często odnosiło się do religii, Kościołów i wspólnot religijnych. Odniesienie do religii można znaleźć nie tylko w treści traktatu, lecz również w załączonych protokołach i deklaracjach. Ustawodawstwo unijne bezpośrednio wpływa na religię w wielu obszarach prawa, włączając w to niedyskryminację, prawo pracy, ochronę danych osobowych, kulturę, prawo medialne, ochronę zwierząt, współpracę, finanse, sprawy celne i prawo gospodarcze.

Jeśli przyszły Traktat Konstytucyjny, który ma stanowić podstawę funkcjonowania Unii Europejskiej przez następne dekady, będzie pozbawiony jakichkolwiek odniesień do religii, Kościołów czy wspólnot religijnych, to będzie to istotny brak w jego treści. To właśnie bowiem religia, Kościoły i wspólnoty religijne nadają znaczenie społeczeństwu jako pewnej całości, stosunkom Unii z obywatelami, a także wartościom i tożsamości, na których opiera się społeczeństwo.

Niniejsze propozycje stanowią wyraz rosnącej wagi religii, Kościołów i wspólnot religijnych dla dalszego rozwoju Unii Europejskiej. Uwzględniają one istniejące zapisy prawa wspólnotowego.

Przedstawione propozycje mogą figurować jako paragrafy w generalnym rozdziale poświęconym Kościołom i wspólnotom religijnym w Europejskim Traktacie Konstytucyjnym. Mogłyby także zostać włączone do odpowiednich, poszczególnych punktów konstytucji.

I.

Unia Europejska uznaje i szanuje prawo Kościołów i wspólnot religijnych do swobodnego organizowania się zgodnie z zasadami prawa narodowego, własnymi przekonaniami i statutami oraz do realizacji zadań religijnych w ramach praw podstawowych.

Ten zapis zabezpiecza prawo do samookreślania się Kościołów i wspólnot religijnych, gdy chodzi o nauczanie i organizację. Co więcej, chroni działania z pobudek religijnych, zwłaszcza kult, działalność kulturalną i dobroczynną oraz opiekę duszpasterską. W ten sposób można by zagwarantować instytucjonalną wolność religijną.

Ten zapis nie wprowadza nowych kompetencji. Odnosi się wyłącznie do sposobu wypełniania przez Wspólnoty Europejskie aktualnych i możliwych w przyszłości kompetencji, które dotyczą Kościołów i wspólnot religijnych, np. w dziedzinie prawa, co zostało wspomniane we wstępie ogólnym, par. 1.

Ponieważ w ramach Unii Europejskiej istnieje różnorodność instytucjonalnych rozwiązań kwestii stosunków między państwem a wspólnotami religijnymi, od systemów separacji przez systemy współpracy aż do Kościołów państwowych, więc wspomniana wyżej propozycja odzwierciedla tę wielość w sformułowaniu: „zgodnie z zasadami prawa narodowego, własnymi przekonaniami i statutami”.

Taki zapis jest konieczny, gdyż ani art. 10 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej, ani art. 9 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka nie gwarantują instytucjonalnej wolności religijnej ani prawa do samookreślenia się Kościołów i wspólnot religijnych. Te artykuły dotyczą przede wszystkim praw jednostkowych; wymiarem instytucjonalnym zajmuje się tylko aktualne orzecznictwo prawne. Fundamentalnym składnikiem wolności religijnej jest możliwość organizowania się z innymi we wspólnotę, zgodnie ze swoimi przekonaniami religijnymi, decydowanie o treści tych przekonań oraz działanie zgodnie z nimi.

Istnieją prawnie uzasadnione granice wolności realizacji własnych zadań i celów religijnych. Ograniczenia te mają źródło w życiu społeczeństwa. W Europejskim Traktacie Konstytucyjnym należy je zdefiniować dokładniej i zharmonizować z ograniczeniami innych wolności.

II.

Unia Europejska szanuje szczególną tożsamość i udział w życiu publicznym Kościołów i wspólnot religijnych, jak również prowadzi z nimi dialog strukturalny.

Unia Europejska, chcąc promować możliwie najszerszy udział obywateli, utrzymuje i rozwija dialog ze zorganizowanym społeczeństwem obywatelskim. Zapis o dialogu i konsultacji ze społeczeństwem obywatelskim powinien się znaleźć w każdym tekście konstytucyjnym.

W tym kontekście, powyższy zapis odnosi się do wyjątkowego charakteru Kościołów i wspólnot religijnych. Gwarantuje poszanowanie dla specyficznej tożsamości związanej z ich różnym samorozumieniem i strukturami prawnymi, mając na względzie także społeczeństwo obywatelskie.

Na bazie zaangażowania na poziomie lokalnym, regionalnym, narodowym i międzynarodowym, w obszarach tak odmiennych jak polityka społeczna, migracja, pomoc rozwojowa, wprowadzanie pokoju, edukacja czy opieka duszpasterska, Kościoły i wspólnoty religijne mogą wnieść szczególny wkład do dialogu z państwem i do poszukiwania wartości w polityce, w poszczególnych dziedzinach. Powyższy zapis zabezpiecza dialog strukturalny i konsultacje z Kościołami oraz wspólnotami religijnymi jako podstawowymi elementami wspólnoty demokratycznej i społecznej, charakteryzującej się rządem prawa i ograniczeniami, które wynikają z poszanowania praw podstawowych.

III.

Unia Europejska szanuje i nie narusza statusu Kościołów i wspólnot religijnych, jaki gwarantuje im prawo poszczególnych krajów członkowskich. Podobnie Unia szanuje status organizacji filozoficznych oraz bezwyznaniowych.

Ten zapis odnosi się Deklaracji nr 11 Aktu Końcowego Traktatu Amsterdamskiego. Deklaracja nr 11 stanowi, że Unia Europejska szanuje i nie narusza statusu Kościołów, stowarzyszeń i wspólnot religijnych, a także instytucji bezwyznaniowych, gdyż są uznawane w każdym państwie członkowskim.

Struktury prawne odnoszące się do religii, rozwinięte w różnych systemach prawnych państw członkowskich, ewoluowały bardzo długo, a obecnie odzwierciedlają różnorodność i tożsamość narodową. Deklaracja nr 11 jest wyrazem szacunku dla odmienności tych systemów. Można ją także traktować jako emanację zarówno horyzontalnego, jak i wertykalnego wymiaru zasady subsydiarności.

Potwierdziła swoje znaczenie, gdyż status prawny Kościołów i wspólnot religijnych w poszczególnych państwach członkowskich był brany pod uwagę w okresie wypracowania drugoplanowego ustawodawstwa europejskiego.

Umieszczenie tego zapisu na końcu niniejszego tekstu pokazuje, że poprzednich zapisów nie należy traktować jako wyjątki od obligatoryjnego poszanowania struktur państw członkowskich, odpowiadających za stosunki państwo – Kościół. Raczej, dotyczy on tylko poziomu samego Prawa Wspólnotowego.

27 września 2002 r.