W grudniu wybory nowego ormiańskiego patriarchy Konstantynopola

Na połowę grudnia wyznaczono wybór nowego ormiańskiego patriarchy Konstantynopola. Zastąpi on zmarłego w marcu br. patriarchy Mesropa II Mutafiana. Powołana w tym celu komisja przygotowawcza postanowiła zaproponować władzom miasta dni 7, 8 i 11 grudnia jako końcowe etapy wybierania zwierzchnika Patriarchatu Konstantynopolskiego Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego.

Zgodnie z przedstawionymi planami pierwszego z zaproponowanych dni zostaną wybrani delegaci duchowni, powołani do wybrania imienia nowego patriarchy z grona potencjalnych kandydatów, nazajutrz odbędą się wybory delegatów świeckich i 11. tegoż miesiąca wszyscy delegaci zbiorą się na właściwych wyborach przyszłego patriarchy.

Komisja, której na początku sierpnia powierzono rozstrzygnięcie szeregu delikatnych spraw związanych z elekcją, nie wysłała jeszcze listów do potencjalnych kandydatów, spełniających warunki wymagane do udziału w głosowaniu; zapytać listownie, czy są zainteresowani w umieszczenie ich imion na wykazie tych, na których wyborcy będą mogli głosować.

Grupę, która ma przygotować proces wyborczy, wyłoniono 17 lipca. Jest wśród nich 15 świeckich i 2 duchownych, zaproponowanych przez abp. Sahaka Masaliana, który koordynuje cały ten proces i nosi obecnie tytuł „Degabah”, czyli Zaufany. Zespól ten ma zapewnić „poprawny przebieg wyborów”, zebrać listy kandydatów, utrzymywać stosunki z odpowiednimi tureckimi władzami państwowymi oraz rozstrzygać ewentualne problemy, a nawet protesty, jeśli takowe pojawią się w toku procesu wyborczego.

Do objęcia urzędu patriarchy kandyduje co najmniej 12 biskupów ormiańskich. Dotychczasowy zwierzchnik Patriarchatu Konstantynopola Mesrop Mutafian zmarł w wieku 63 lat 8 marca br. w Stambule po ciężkiej chorobie, na którą cierpiał 11 lat.
Urodził się on 16 czerwca 1956 w Stambule w rodzinie ormiańskiej jako Minas Wartan Mutafian. Po studiach w Niemczech i w Stanach Zjednoczonych w 1977 został diakonem, a 13 maja 1979 przyjął w swym mieście rodzinnym święcenia kapłańskie. Uzupełniał następnie studia m.in. na Uniwersytecie Hebrajskim i w Instytucie Amerykańskim w Jerozolimie. Po powrocie do kraju w 1982 pełnił różne urzędy w swym Kościele.

21 września 1986, w wieku 30 lat, w duchowym centrum Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego (OKA) – Eczmiadzynie (Armenia) przyjął sakrę biskupią, po czym pracował w Patriarchacie Ormiańskim Konstantynopola. Odpowiadał tam m.in. za kontakty i stosunki ekumeniczne. W latach 1988-89 kształcił się na Papieskim Uniwersytecie św. Tomasza z Akwinu w Rzymie. W listopadzie 1998 Święty Synod Patriarchatu Konstantynopolskiego OKA wybrał go na nowego, 84. patriarchę. Urząd objął 22 tegoż miesiąca.

Na tym stanowisku kilkakrotnie padał ofiarą zamachów na swoje życie, dokonywanych m.in. przez członków podziemnej tureckiej organizacji terrorystycznej „Ergenekon”. Operacje, które musiał potem przejść, gwałtownie osłabiły stan zdrowia patriarchy, zwłaszcza jego umysł. Od wiosny 2008 cierpiał na szybko postępującą chorobę mózgu, połączoną z zanikiem pamięci i brakiem koncentracji.

Chociaż od tamtego czasu Mesrop w istocie nie mógł kierować Kościołem, władze tureckie przez wiele lat nie zgadzały się na formalne odwołanie go z urzędu i wybranie jego następcy. Zresztą również mieszkająca w Turcji mniejszość ormiańska była głęboko podzielona zarówno w sprawie konieczności wyboru nowego patriarchy, jak i co do konkretnych nazwisk kandydatów na ten urząd. W tym czasie jego obowiązki przejął, przynajmniej częściowo, bp Aram Ateszian, który od 2010 miał tytuł „współpatriarchy”. 15 sierpnia 2016 zastąpił go abp Garegin (Karekin) Bekdżian, wybrany na tymczasowego zwierzchnika Patriarchatu.

Ale dopiero na posiedzeniu Duchowego Zgromadzenia Patriarchatu 26 października 2016 udało się uzgodnić stanowiska zwaśnionych stron i zgodzono się, że wybór nowego patriarchy jest niezbędny, aby wspólnota ormiańska mogła normalnie działać. Postanowiono więc natychmiast wystąpić do władz tureckich o uzyskanie zgody na przeprowadzenie wyborów.

Rząd w Ankarze nadal jednak odmawiał wydania takiego zezwolenia, powołując się na przepisy jeszcze z czasów imperium osmańskiego, które przewidywały wybór nowego patriarchy jedynie w przypadku śmierci jego poprzednika. Zgodnie z ustawodawstwem tureckim ormiański patriarcha Konstantynopola jest głową nie tylko wspólnoty religijnej, ale także wszystkich Ormian mieszkających w Turcji jako mniejszości narodowej (podobnie jak prawosławny patriarcha Konstantynopola w stosunku do żyjących tam Greków). Przepisy z 1961 głoszą, że musi on być obywatelem Turcji lub przynajmniej jego ojciec musi mieć obywatelstwo tego kraju. Swego zwierzchnika wybiera sama społeczność ormiańska, po czym decyzję tę zatwierdzają katolikos w Eczmiadzynie (Armenia) i Urząd ds. Religii Turcji.

Dwujęzyczny, turecko-ormiański dziennik „Agos”, wydawany w Stambule, ogłosił już spis potencjalnych kandydatów na tron patriarszy, wśród których znajdują się wspomniani arcybiskupi – “Degabah” Sahak Masalian i Aram Ateszian.

Ormiański Patriarchat Konstantynopola jest jedną z dwóch jednostek terytorialnych OKA tej rangi na świecie – drugim (a historycznie pierwszym) jest Patriarchat Ormiański Jerozolimy. W odróżnieniu od prawosławia, gdzie patriarcha jest najwyższym tytułem i godnością, w Kościele Ormiańskim obaj patriarchowie ustępują rangą katolikosom, których również jest dwóch: w Eczmiadzynie w Armenii i w Cylicji (w rzeczywistości w Antelias pod Bejrutem w Libanie). Pierwszym i najwyższym hierarchą z dodatkowym tytułem patriarchy wszystkich Ormian jest katolikos w Eczmiadzynie i to jemu podlegają obaj patriarchowie.

Warto jeszcze przypomnieć, że ciężko chorego już Mesropa odwiedzili podczas swych pobytów w Turcji papieże: Benedykt XVI – w listopadzie 2006 i Franciszek – 29 listopada 2014.