W polsko-żydowskich relacjach potrzeba wciąż edukacji obu stron

Rabin Michael Schudrich wziął w piątek udział w spotkaniu Komitetu KEP ds. Dialogu z Judaizmem. Wyraził opinię, że w ciągu ostatnich 10 lat nastąpiła istotna poprawa relacji katolików i Żydów w Polsce, ale wciąż jest jeszcze dużo pracy. Zgodził się z nim bp Mieczysław Cisło, przewodniczący Komitetu ds. Dialogu, podkreślając, że dialog z judaizmem jest „opcją fundamentalną” w ramach Kościoła katolickiego.

„Sam fakt, że dziś siedzimy przy jednym stole i pracujemy razem nie byłby możliwy 40 czy nawet 20 lat temu” skonstatował rabin i dodał, że podstawowe pytanie brzmi: Co dalej?

Zastrzegając, że nie jest jego zadaniem sugerowanie czegokolwiek Kościołowi, ale skoro jest o to pytany przez bp. Mieczysława Cisło, przewodniczącego Komitetu ds. Dialogu z Judaizmem, to zwróci uwagę na kilka kwestii.

Na pierwszym miejscu Naczelny Rabin Polski wymienił potrzebę edukacji Polaków na temat Żydów oraz Żydów na temat Polski i jej historii, w szczególności tej tragicznej z okresu II wojny światowej. „Edukacja, edukacja i po raz kolejny edukacja, to powinien być priorytet na najbliższe lata w polsko-żydowskich relacjach” – stwierdził Michael Schudrich. Wyjaśnił, że wciąż po obu stronach pokutują pewne negatywne, wzajemne stereotypy.

Zwrócił uwagę, że młode pokolenie polskich księży już nie pamięta bezpośrednio, ani Soboru Watykańskiego ani jego przełomowego deklaracji „Nostra aetate” poświęconej stosunkowi do judaizmu i innych religii. Podkreślił zatem, że warto, aby młodzi księża czy seminarzyści mieli kontakt z judaizmem i rabinami nie tylko raz w roku podczas uroczystych obchodów Dnia Judaizmu, ale częściej w sposób bardziej merytoryczny. Zaproponował, aby on czy inni polscy rabini spotykali się co jakiś czas klerykami polskich seminariów i mogli z nimi porozmawiać o judaizmie i wspólnych relacjach.

Podkreślił, że przed wojną bezpośrednie kontakty Polaków i Żydów były czymś absolutnie normalnym i oczywistym, a dziś niestety tak nie jest. Zdaniem rabina niezbędne jest więc robienie czegoś razem przez Polaków wraz z Żydami, na rzecz dobra innych. Potrzeba jest zatem działań w sferze znacznie bardziej praktycznej, społecznej, a nie teologicznej, modlitewnej czy intelektualnej, jak dotąd. Jako pierwszy taki krok zaproponował np. wspólną akcję zbierania zużytych baterii do specjalnych pudełek wystawionych zarówno w kościołach jak i miejscach modlitwy żydowskiej. Odbywać się winna ona pod wspólnym logiem, wyjaśniającym potrzebę takiej współpracy. „Mamy przecież obowiązek wspólnie uratować naszą ziemię” – wyjaśnił.

Rabin Schudrich przyznał ponadto, że warto aby młodzi ludzie przyjeżdżający z Izraela do Polski, oprócz zwiedzania miejsc związanych z Zagładą, spotykali się z rabinami z Polski oraz z różnymi polskimi środowiskami, głównie z młodzieżą. Wyjaśnił, że do niedawna Żydzi przyjeżdżający do Polski w tym celu, a nie znający szerszego kontekstu, w dość naturalny sposób budowali w sobie przekonanie, że skoro obozy te były tutaj, to zapewne były wspólnym dziełem Polaków i Niemców. Polska więc była dla nich „krajem ciemności”, gdzie dokonywały się najgorsze zbrodnie. Dziś – jak stwierdził – problem ten jest powoli przezwyciężany, ale potrzeba do tego znacznie więcej wrażliwości i otwartości z obu stron.

Bp Mieczysław Cisło zaprezentował referat na temat postępów w relacjach katolicko-żydowskich w Polsce, jakie dokonały się od czasu Soboru Watykańskiego II i słynnej jego deklaracji „Nostra aetate”. A odpowiadając na pytanie: co dalej?, przyznał, że w zakresie dialogu chrześcijańsko-żydowskiego w Polsce „wielkie zadanie pozostaje wciąż przed nami”. Dotyczyć ono powinno przede wszystkim wcielania w życie woli całego Kościoła, wyrażonej w dokumentach Soboru, aby „budować wspólnotę wokół tych wartości, które są nam wspólne”.

Nawiązując do potrzeby organizowania kontaktów z Polakami dla młodzieży izraelskiej odwiedzającej obozy zagłady, powiedział, że realizowane są już kontakty z polską młodzieżą, które niejednokrotnie przeradzają się w trwałą przyjaźń. Jako przykład podał Lublin, gdzie w programie tym uczestniczy około 10 szkół licealnych. Od kilku lat trwa tez wymiana młodzieży polskiej i izraelskiej.

Odnosząc się z kolei do potrzeby kształcenia polskich księży w zakresie kontaktów z judaizmem, wyjaśnił, że się z tym całkowicie zgadza i jako jej przykład podał organizowane od 2007 r. wyjazdy naszych księży do jerozolimskiego Instytuty Yad Vashem, co realizowane jest przy akceptacji Episkopatu. W takim dwutygodniowym seminarium wzięło już udział 5 grup księży po 25 osób każda.

Innym elementem rozwijającego się w Polsce dialogu jest, mówił bp Cisło, wspieranie odradzających się wspólnot gmin żydowskich, rekrutujących się spośród ostatnich żyjących ofiar Zagłady oraz ich dzieci i wnuków, odzyskujących swoją tożsamość. W Lublinie, w gmachu słynnej jesziwy, z udziałem rabinów i członków miejscowej gminy odbywają się systematyczne spotkania polsko-żydowskie z okazji świąt żydowskich czy promocji książek poświęconych tematyce judaistycznej.

Bp Cisło przypomniał też, że w czerwcu 2013 r., jako przewodniczący komitetu wydał oświadczenie w sprawie uboju rytualnego jako ważnego elementu tradycji żydowskiej, wyrażając w ten sposób poparcie dla żydowskich praktyk religijnych.

Nawiązując do zbliżającej się 50. rocznicy wydania soborowej deklaracji „Nostra aetate”, bp Cisło wśród najważniejszych kroków we wzajemnym dialogu wymienił najpierw powołanie przez Pawła VI w 1966 r. Biura ds. relacji Katolicko-Żydowskich przy Sekretariacie ds. Jedności Chrześcijan, na skutek czego dialog z Judaizmem został włączony do dialogu wewnątrz-chrześcijańskiego. Przypomniał też pielgrzymkę tego papieża do Izraela, która była pierwszą podróżą Głowy Kościoła do tego kraju.

Szczególny rozdział – jak podkreślił – w relacjach katolicko-żydowskich zapisał Jan Paweł II poprzez historyczne wydarzenia jakimi były: wizyta w rzymskiej synagodze, wizyta w Izraelu, nawiedzenie obozu w Auschwitz-Birkenau i liczne, przełomowe wypowiedzi teologiczne. Benedykt XVI starał się kontynuować to dziedzictwo poprzez nawiedzenie trzech synagog, wizytę w Izraelu i w obozie w Auschwitz oraz spotkania z licznymi delegacjami Żydów.

Wielkie nadzieje na rozwój dialogu z judaizmem bp Cisło wiąże z pontyfikatem Franciszka, który jest „wypróbowanym przyjacielem Żydów”.

Mówiąc o najważniejszych dokonaniach Kościoła w Polsce w tej sferze, bp Cisło wskazał na dynamiczną działalność istniejącej pod 1986 r. podkomisji, a następnie komisji Episkopatu ds. Dialogu w ramach której działa Komitet ds. Dialogu z Judaizmem. Wśród zadań komitetu wymienił: publikowanie dokumentów Kościoła dotyczących Żydów i judaizmu, zabieganie o wcielanie w życie wskazań Urzędu nauczycielskiego Kościoła w tym zakresie oraz dyskusja z Żydami nad Biblią i wspólną modlitwę.

Przypomniał, że olbrzymią rolę w kształtowaniu świadomości polskich katolików nt. Żydów i judaizmu odgrywa ustanowiony przez Episkopat w 1997 r. Dzień Judaizmu w Kościele katolickim, poprzedzający każdego roku Tydzień Modlitw i jedność Chrześcijan. „W ramach tego Dnia – podkreślił – obchodzonego w podstawowych wspólnotach kościelnych, organizowane są także ogólnopolskie obchody w jednej ze stolic biskupich, lub w innych środowiskach np. w synagodze warszawskiej, z hasłem: Kto spotyka Jezusa Chrystusa, spotyka Judaizm”.

Przypomniał też, że polski Episkopat wydał już dwa listy pasterskie poświęcone relacjom katolicko-żydowskim, a w roku 2013 odbyła się wizyta polskich biskupów w Izraelu, która została uwieńczona spotkaniem z prezydentem Szymonem Peresem.

Komitet KEP ds. Dialogu z Judaizmem, powołany w 1996 r. prowadzi dialog z przedstawicielami judaizmu, a jego celem jest upowszechnianie postaw dialogu i życzliwości wobec Żydów w środowiskach chrześcijańskich.