Warszawa: słynne „Kazania Świętokrzyskie” – dzisiaj w Bibliotece Narodowej

XIV-wieczne „Kazania świętokrzyskie” – jeden z najcenniejszych zabytków polskiej literatury rękopiśmienniczej, można dzisiaj oglądać w Bibliotece Narodowej w Warszawie. To najstarszy zabytek średniowiecznej prozy religijnej w Polsce, prezentowany z okazji 1050. rocznicy Chrztu Polski.

Manuskrypty stanowią zbiór kazań na kolejne dni w kalendarzu kościelnym. W całości zachowało się tylko kazanie na dzień świętej Katarzyny, pozostałe są niekompletne.

"Kazania świętokrzyskie" można obejrzeć dziś w godzinach od 13.00 do 18.00 w Pałacu Rzeczypospolitej przy Placu Krasińskich w Warszawie, gdzie przechowywane są zbiory specjalne Biblioteki Narodowej. Są im także m.in. poświęcone specjalne wykłady, np. o języku "Kazań świętokrzyskich" powie dr Izabela Winiarska-Górska z Zakładu Historii Języka Polskiego i Dialektologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Rękopisy są prezentowane w ramach cyklu "Pierwsze/Najstarsze", organizowanego przez Bibliotekę Narodową z okazji 1050. rocznicy Chrztu Polski. Planuje się także podobną prezentację kroniki Galla Anonima i Wincentego Kadłubka.

„Kazania Świętokrzyskie” to najstarszy zabytek średniowiecznej polskiej prozy religijnej. Kazania powstały na przełomie XIII i XIV wieku w opactwie benedyktynów na Świętym Krzyżu. Po kasacie zakonu w 1819 r. trafiły do Biblioteki Publicznej przy Uniwersytecie Warszawskim, a stamtąd w wyniku represji po Powstaniu Listopadowym – do Cesarskiej Biblioteki Publicznej w Petersburgu.

W 1890 r. Aleksander Brückner, przeglądając petersburskie archiwa biblioteczne natknął się na cienkie kawałki pergaminu, które zostały wykorzystane do wzmocnienia innego, późniejszego kodeksu. Bruckner najpierw odczytał rękopisy, a potem je opublikował.

Rękopis Kazań powrócił do Polski w 1925 r., na mocy Traktatu Ryskiego z 1921r. z Rosją Radziecką i znajduje się w Bibliotece Narodowej w Warszawie.

Zachowało się sześć „Kazań”: „Na św. Michała”, „Na św. Katarzynę” – jedyne przechowane prawie w całości, „Na św. Mikołaja”, „Na Narodzenie Pańskie”, „Na Objawienie Pańskie”, „Na Oczyszczenie NMP”.

„Kazania” inspirują nie tylko badaczy literatury i historii, ale i artystów, np. w wersji rockowej opracował je Józef Skrzek. Widowisko „Kazania Świętokrzyskie” przygotował także Teatr Grodzki „Pod Basztami” z Chęcin.