Warszawa: wyniki badań religijności

Warszawiacy są niekonsekwentni, znacząca większość akceptuje przykazania Dekalogu, ale nie katolicki model moralności. Dziś w Warszawie – podczas obchodów 35-lecia Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego przedstawiono wyniki badań nt. religijności.

Socjologowie podkreślają, że negatywne zmiany w religijności dotyczą przede wszystkim etyki seksualnej. – Religia i moralność jakby się rozchodzą – zauważa ks. prof. Janusz Mariański z KUL.

W badaniach postaw religijno-społecznych mieszkańców Warszawy przeprowadzonych w maju 2006 r. przez Ośrodek Sondaży Społecznych OPINIA przy Instytucie Statystyki Kościoła Katolickiego aż 91 proc mieszkańców Warszawy zadeklarowało, że wierzy w Boga. 86 proc. respondentów uważa się za wierzących lub głęboko wierzących, 72 proc. określa się mianem praktykujących (systematycznie praktykujący stanowią odsetek 41 proc.) ale 65 proc. nie zna nazwiska swojego proboszcza, a 53 proc. nie zna nazwiska biskupa diecezjalnego.
Krucho z moralnością
Moralność to „wąskie gardło” polskiego katolicyzmu – uważa ks. prof. Janusz Mariański. Podlega ona przemianom sekularyzacji i pluralizacji. – Zamiast postępować moralnie Polacy dyskutują o moralności – kwituje socjolog. Coraz bardziej widoczny jest też rozziew pomiędzy religijnością przeżywaną na płaszczyźnie narodowej i na płaszczyźnie życia codziennego. Niektórzy socjologowie mówią nawet o schizofrenicznej postawie wielu katolików. W skali kraju, mniej niż połowa polskich katolików aprobuje katolicką naukę moralną dotyczącą małżeństwa i rodziny.
Mimo to wyniki uzyskane w badaniu warszawskim – są zdaniem socjologów – bardziej optymistyczne niż wyniki ogólnopolskich badań CBOS w 2006 r. nt. stosunku do zasad moralnych religii katolickiej. Wynikało z nich wówczas, że tylko 31 proc. respondentów akceptowało w pełni zasady moralne katolicyzmu. Natomiast badania religijności warszawiaków wykazały, że akceptacja niektórych zasad sięga nawet 70 proc. Przykładowo – zdrady małżeńskiej nie akceptuje 79,2 proc. a życia bez żadnego ślubu – 43,9 proc. ankietowanych. Większość (prawie 3/4) respondentów uważa, że „ślub cywilny nie wystarcza i trzeba mieć także ślub kościelny”.
Nie można jednak ignorować faktu, że 57,1 proc. ankietowanych uważa za dopuszczalne stosowanie środków antykoncepcyjnych (za niedopuszczalne tylko 17,7 proc.), 53 proc. akceptuje współżycie seksualne przed ślubem a 45,1 proc. – życie w tzw. wolnym związku bez żadnego ślubu.

Religijność
Te najnowsze badania Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego wykazały dość duże różnice wskaźników religijności pomiędzy Warszawą a wskaźnikami średnimi dla całej Polski. O ile 65 proc. respondentów w całej Polsce deklaruje, że w każdą niedzielę uczestniczy we Mszy św. to w stolicy jedynie 50 proc. W Warszawie większy jest też odsetek osób, które sporadycznie chodzą do kościoła (np. z okazji ślubów i pogrzebów). O ile w skali kraju wynosi on 4 proc. to w Warszawie 8 proc. – zauważa ks. dr Sławomir Zaręba z ISKK. Socjolog podkreśla, że nie są to tzw. badania dominicantes ale deklaracje ankietowanych.
Duże różnice dają się też zauważyć w przypadku spowiedzi. O ile w skali kraju 56 proc. ankietowanych deklaruje, że kilka razy w roku spowiada się, to w Warszawie tylko 37 proc. Raz w roku przystępuje do spowiedzi 11 proc. respondentów, ale w Warszawie odsetek takich osób wynosi już 14 proc. Podobnie też, w Warszawie więcej niż w skali kraju jest osób, które spowiadają się raz na kilka lat: w skali kraju to 9 proc. ankietowanych ale w Warszawie – 15 proc.
Badanie warszawskie potwierdziło też, że respondenci głęboko wierzący i praktykujący systematycznie prezentują wysoki poziom akceptacji norm moralnych. Socjologowie zauważają natomiast, że relatywnie słabszą religijnością wśród mieszkańców Warszawy charakteryzują się mężczyźni, osoby młode (w wieku 18-25 lat), osoby żyjące w związkach niesakramentalnych, osoby z wyższym wykształceniem, inteligencja i urzędnicy oraz bezrobotni. Według ks. dr Zaręby, właśnie te grupy powinny być objęte większą opieką duszpasterską.
Według socjologów z ISKK, Warszawa i archidiecezja warszawska zaliczana jest w Polsce do diecezji o niskim wskaźniku religijności. W badaniach religijności stolicy, socjologowie odnotowują nieco większe przywiązanie do wiary religijnej mieszkańców prawobrzeżnej Warszawy (należącej do diecezji warszawsko-praskiej), ale – jak podkreślają – na tej podstawie nie można mówić o religijnych różnicach mentalnych.
Zdaniem socjologów religijność mieszkańców stolicy będzie nadal ewoluować pod wpływem zmian społeczno-kulturalnych. Przewidują oni, że będzie miała coraz więcej cech religijności pozainstytucjonalnej i zindywidualizowanej niż tradycyjnej i insytutucjonalej.
Warszawiacy a parafia
W granicach administracyjnych Warszawy jest 140 parafii, w tym 86 (61,4 proc.) należy do archidiecezji warszawskiej, 51 (36,4 proc.) do diecezji warszawskiej. Cechą charakterystyczną stołecznych parafii jest stosunkowo duża rozbieżność pomiędzy liczbą mieszkańców a liczbą wiernych. Według proboszczów, na terenie niektórych parafii są to wielkości kilku tysięcy osób. Parafie warszawskie są zresztą bardzo zróżnicowane pod względem liczby wiernych: od parafii na warszawskiej Pradze liczącej 1 tys. do 37 tysiecznej parafii prowadzonej przez michalitów na Bemowie.
Przy większości działają liczne grupy modlitewne i ruchy katolickie, prowadzona jest też działalność charytatywna. Z danych ISKK liczba członków ruchów i stowarzyszeń katolickich aktywnych w stołecznych parafiach archidiecezji warszawskiej wynosi prawie 52 tys. osób, zaś w diecezji warszawsko-praskiej ok. 48 tys.
Badania religijności mieszkańców stolicy wykazały, że 1/3 warszawiaków (32, 6 proc.) czuje się zdecydowanie związana ze swoją parafią a 34,7 proc. deklaruje z nią częściowy związek. Stosunkowo duża część warszawiaków bierze również udział w organizowanych przez parafię rekolekcjach wielkopostnych – 41,8 proc. i rekolekcjach adwentowych – 39,9 proc. Zdecydowana większość mieszkańców stolicy – 75,8 proc. deklaruje, że zawsze przyjmuje księdza z wizytą duszpasterską „po kolędzie”. Dane te świadczą – jak podkreśla prof. Elżbieta Firlit, socjolog z UKSW, że dla większości warszawiaków kościoły parafialne są podstawowym centrum religijnym.