Warszawska Pielgrzymka na Jasnej Górze

Jubileuszowa 300. Warszawska Pielgrzymka Piesza dotarła na Jasną Górę. W wyjątkowej wędrówce odbywającej się pod hasłem: „Z Maryją w pielgrzymce wiary” udział wzięło ponad 12 tys. pątników.

Pątnicy warszawscy jako wotum jubileuszowe przynieśli na Jasną Górę replikę srebrnej tablicy wotywnej z 1711 r. ukazującą Matkę Boską unoszącą się nad panoramą miasta i kościołem Świętego Ducha ojców paulinów wraz ze świętymi patronami. „Ta tablica wotywna nawiązuje swoją treścią i wymową do tej pierwszej, którą pielgrzymi przynieśli w 1711 r. ślubując wtedy, że będą nieprzerwanie co roku tu przychodzić. My możemy wnieść podobną tablicę, uczynioną jak gdyby już przez nas 300 lat później, jako świadectwo prawdy tego ich ślubowania”, powiedział kierownik pielgrzymki, o. Albert Oksiędzki. Zakonnik przypomniał, że po raz pierwszy w historii warszawskiej pielgrzymki możliwe jest zewnętrzne świętowanie jubileuszu, bo poprzednie 100-lecie i 200-lecie przeżywane były w czasach zaborów i o świętowaniu nie mogło być mowy. – Pan Bóg sprawił, że ten jubileusz możemy obchodzić w roku wyjątkowym, beatyfikacji Jana Pawła II – zauważył paulin. Podkreślił, że warszawska pielgrzymka była i jest pielgrzymką wiary. „Jedni w wierze chodzą dla drugich, te 300 lat było i jest takim pielgrzymowaniem w wierze i myślę, że jest także zaczynem wiary dla innych” – powiedział o. Albert.

Tablica – wotum, tak jak trzysta lat temu, zostanie wieczorem wniesione w procesji z kościoła św. Barbary na Jasną Górę, gdzie zostanie umieszczona w kaplicy Matki Bożej. Procesja rozpocznie się o godz. 19.00. Natomiast o 20.00 na szczycie odprawiona zostanie Msza św. dziękczynna za wierność Warszawy pod przewodnictwem abp. Celestyno Migliore, nuncjusza apostolskiego w Polsce.

Pielgrzymka warszawska nazywana także paulińską, początkami sięga XVIII w. i jest najstarszą wyruszającą ze stolicy. Zainicjował ją w 1711 r. o. Innocenty Pokorski. „On miał taką myśl, żeby złożyć ślub Matce Bożej: zorganizujemy pielgrzymkę ze Stolicy, jeśli Maryja wstawi się za Warszawą i zaraza ustanie. Zaraza ustała i odczytano to jako znak”, powiedział o. Melchior Królik, jasnogórski archiwista i najstarszy paulin biorący udział w warszawskiej pielgrzymce. Dodał, że choć to biały zakonnik zainicjował wędrówkę ze Stolicy, to jednak dopiero od 1950 r. paulini w całości organizują i prowadzą kompanię. Wcześniej czyniło to działające przy kościele św. Ducha w Warszawie Bractwo Pana Jezusa Pięciorańskiego. Srebrna tablica – to pierwsze wotum mieszkańców Warszawy, złożone z prośbą o oddalenie zarazy – znajduje się obecnie w Muzeum 600-lecia.
Specjalne słowo pozdrowienia i błogosławieństwo skierował do warszawskich pątników papież Benedykt XVI, który zezwolił, by wierni idący w kompanii każdego dnia mogli zyskać odpust zupełny pod zwykłymi warunkami. Jako dar dla Kościoła powszechnego pątnicy złożyli na trasie ofiary na pomoc misyjnej placówce w Kamerunie, gdzie posługują ojcowie paulini.

Zewnętrznym znakiem jubileuszowym jest ryngraf Matki Bożej w kolorze złotym, który pielgrzymi uroczyście otrzymali w drodze. Z racji rocznicy wydany został albumu prezentujący Warszawską Pielgrzymkę Pieszą „300 lat wytrwałości. Warszawska Pielgrzymka Piesza 1711-2011”. „To fascynująca historia Warszawskiej Pielgrzymki Pieszej – jednego z najbardziej zdumiewających fenomenów polskiego katolicyzmu” – czytamy na okładce albumu. Jak powiedział o. Dariusz Cichor, definitor Zakonu Paulinów, pomysłodawca książki, jej celem jest dotarcie do jak najszerszej grupy odbiorów z wiedzą o Warszawskiej Pielgrzymce. – Celem tego albumu jest przedstawienie pielgrzymki w formie jak najbardziej przystępnej dla szerszego grona czytelników, nie znających szczegółów dziejów Ojczyzny, Kościoła czy pielgrzymki – zauważył o. Cichor. Dodał, że publikacja została pomyślana też jako „pewna intelektualna prowokacja dla naukowców z różnych dziedzin, do szczegółowych kwerend odnośnie do Warszawskiej Pielgrzymki Pieszej”.

Autorem tekstu jest Grzegorz Górny, który na jego podstawie przygotował także konferencje głoszone podczas drogi ze stolicy do Częstochowy. Treść drugich konferencji pielgrzymkowych opracował o. Augustyn Polanowski, paulin.

– Ta pielgrzymka miała zawsze oblicze Polski – przypomniał o. Paweł Stępkowski, zastępca kierownika. „Jak były rozbiory, ta pielgrzymka niosła brzemię niewoli, jak była wojna to jej brzemię, kiedy był czas PRL-u to te trudności. Teraz ta pielgrzymka niosła zmaganie o wolność wewnętrzną, o której Jan Paweł II mówił, że będzie trudniejsze niż zrzucenie jarzma komunistycznego”, powiedział o. Stępkowski.

W związku z jubileuszem Warszawskiej Pielgrzymki Pieszej zostało także zorganizowane specjalne sympozjum naukowe mariologiczno-maryjne. Narodowy Bank Polski wydał też okolicznościową monetę 2-złotową.

Warszawska Pielgrzymka Piesza zawsze odbywa się w dniach od 6 do 14 sierpnia. Pielgrzymi pokonują 248 km odwiedzając na szlaku pątniczym m. in.: Sanktuarium Matki Bożej Świętorodzinnej w Studziannej, Sanktuarium Pana Jezusa Ukrzyżowanego w Paradyżu oraz Sanktuarium św. Anny Samotrzeciej w miejscowości Święta Anna.
Jest to od początku dzieło ludzi świeckich, skupionych wokół Bractwa Pięciorańskiego i to oni, aż do okresu po wybuchu II wojny światowej byli odpowiedzialni nie tylko za jej stronę organizacyjną, ale także religijną.

Pielgrzymka nabrała charakteru swoistych rekolekcji w drodze od momentu, gdy w sposób trwały zaczęli jej towarzyszyć prezbiterzy. Wówczas pojawiły się nowe elementy: przede wszystkim codzienna Eucharystia, możliwość skorzystania z sakramentu pojednania oraz konferencje. Z chwilą włączenia jej w program Wielkiej Nowenny przed Tysiącleciem Chrztu Polski (1957-1966) stała się przestrzenią formacji religijno-moralnej i patriotycznej. Ten pierwszy, długofalowy program duszpasterski, opracowany wysiłkiem całego Episkopatu Polski, na czele z kard. Stefanem Wyszyńskim, oparty został o przyrzeczenia Jasnogórskich Ślubów Narodu (26 sierpnia 1956). Pątnicy włączali się także w tzw. dzieła soborowe, zachęcani przez przewodników do modlitwy i ofiarnej postawy w intencji pomocy Kościołowi Powszechnemu i Ojcu Świętemu.

Wypracowany podczas okresu Wielkiej Nowenny schemat realizowany był w latach następnych i znajduje swoją kontynuację dzisiaj. Każda pielgrzymka idzie na Jasną Górę z wybranym hasłem, do którego opracowywany jest program na 9 dni. Od początku lat 70. kierownictwo przygotowuje konferencje i rozważania nowennowe, które w sposób obligatoryjny głoszone są we wszystkich grupach (w miarę rozrastania się pielgrzymki, podzielono ją na kolumny). Przez ostatnie trzy lata program nawiązywał do przygotowania jubileuszu 300-lecia pielgrzymki.

Historia pątniczego szlaku ze stolicy na Jasną Górę sięga początków XVIII w. Członkowie istniejącego przy kościele Świętego Ducha Bractwa Pana Jezusa Pięciorańskiego złożyli ślubowanie, że jeśli ustanie szalejąca zaraza odbędą – w imieniu mieszkańców Warszawy  pieszą pielgrzymkę na Jasną Górę. Według źródeł ową historyczną pielgrzymkę, już z tablicą wotywną, podjęło 20 mężczyzn pod kierunkiem kuratora Bractwa Antoniego Gromadzkiego. 2 lipca 1711 r. złożyli oni na Jasnej Górze srebrne wotum przedstawiające na najwyższym planie postać Duch Świętego, pod Nim wizerunek Madonny Jasnogórskiej, niżej postacie św. Pawła Eremity, św. Stanisława Szczepanowskiego, Stanisława z Oporowa, Józefa, Walentego, Aniołów Stróżów, Katarzyny, Barbary i Rozalii. Pod spodem wkomponowano makietę kościoła Świętego Ducha, pod nią modlących się wiernych, a obok zwłoki zmarłych na dżumę mieszczan. Ramkę napisów wieńczy u góry herb Arcybractwa: serce, dwie przebite dłonie i dwie stopy, u dołu jako herb Warszawy: leżąca Syrena z mieczem. Tablicę otacza rama, na której wygrawerowano słowa modlitwy: Sub Tuum presidium. Wotum to przechowywane jest w Muzeum 600-lecia.

Pierwsza warszawska pielgrzymka piesza wyruszyła na Jasną Górę w 1711 r. i była aktem wdzięczności oraz wypełnieniem złożonego ślubowania. Od tej pamiętnej daty Bractwo Pięciorańskie przyjęło na siebie obowiązek organizowania i odbywania pielgrzymki. Funkcję tę pełniło Bractwo aż do połowy XX w. Najstarsza notatka dotycząca ilości pielgrzymów wykazuje liczbę 250 osób i pochodzi z 1823 r. Jednym z najtragiczniejszych i jednocześnie najdawniejszych wydarzeń, żywo tkwiących w świadomości pątników, jest wymordowanie całej pielgrzymki wraz z księdzem w 1792 r. przez wojska zaborcze. Każdego roku w ósmym dniu zdążania na Jasną Górę, w odległości 10 km od św. Anny pod Przyrowem w kierunku Mstowa, pielgrzymi zatrzymują się na modlitwę przy tzw. „Grobach Pątniczych”.

Do niedawna panowało przekonanie, że lata okupacji niemieckiej stanowiły przerwę w tradycji pielgrzymkowej sięgającej 1711 r. Wydawało się wprost niepodobieństwem, aby w latach narodowej nocy zdołano utrzymać ciąg pątniczej tradycji. Okazało się jednak, że było inaczej. Nawet Powstanie Warszawskie nie przerwało tradycji pielgrzymowania. We wszystkich wypowiedziach i przekazach dotyczących tamtego okresu można zaobserwować pewną prawidłowość. Uczestnicy tych pielgrzymek posiadali głęboką świadomość kontynuowania istniejącej od dawna tradycji, poczuwali się do obowiązku podtrzymywania jej mimo niebezpieczeństw, jakie istniały w tamtych czasach. W pisemnym oświadczeniu p. Irena J. zdążająca na Jasną Górę w 1944 r. stwierdza: Szłam tą samą trasą i od ludzi po drodze dowiadywałam się, że pielgrzymka idzie do Częstochowy, lecz w małych grupkach, po kilka osób. Świadectwo to zasługuje na szczególne podkreślenie, gdyż kobieta ta do 1974 r. uczestniczyła w pielgrzymce 50 razy. Nadto jako młoda wtedy osoba zapewniała, że podczas Powstania Warszawskiego nie przerwano pątniczych tradycji. Cennym świadectwem są także wypowiedzi Stanisława Żaboklickiego, który przejął kierownictwo pielgrzymki od 1940 r., a od 1930 r. aż do ostatnich lat brał w tych pielgrzymkach udział. Szedł on także w latach 1940, 1941, 1942, 1943. Według jego relacji podczas okupacji pielgrzymka zawsze wychodziła z kościoła paulińskiego Świętego Ducha i każdorazowo liczyła ok. 60-80 osób.

W czasach komunistycznych pielgrzymka była okazją do manifestacji wiary, przywiązania do Kościoła i narodowych tradycji związanych z Jasną Górą, wyrażała miłość do Kościoła i Ojczyzny. Np. w 1982 r. w proteście wobec trwającego stanu wojennego, uczestnicy pielgrzymki wkraczali na ulice Częstochowy w milczeniu (niektóre grupy odmawiały różaniec). Po zniesieniu stanu wojennego – miesiąc po wizycie papieskiej – na Jasną Górę przybyła rekordowa ilość 53 tys. pątników, z czego połowę stanowiła młodzież.

W ostatnich latach pielgrzymowało 8,5-9 tys. osób. Tegoroczna pielgrzymka zgromadziła ok. 12 tys. pątników. Obok tych, co szli fizycznie, drogę z Warszawy do Częstochowy przemierzali także duchowi pątnicy, a wśród nich prawie 800 słuchaczy Radia Jasna Góra.
Prawie 200 osób przyjechało na rowerach.