Watykanista: 2025 rokiem dialogu ekumenicznego

W 2025 roku możliwa jest podróż papieża do Nicei (dziś İznik w północno-zachodniej Turcji) i być może także do Belgradu. Trwać też będą prace nad nową wersją Karty Ekumenicznej, która ma zostać podpisana w Wilnie w 2026 roku – pisze watykanista agencji ACI Stampa Andrea Guagliarducci.

Jego zdaniem zapewne 24 maja 2025 r. papież Franciszek wraz z patriarchą Bartłomiejem I z Konstantynopola udadzą się do Nicei, aby upamiętnić 1700. rocznicę Soboru Nicejskiego, pierwszego soboru powszechnego. Będzie to prawdopodobnie najważniejsze wydarzenie ekumeniczne rozpoczynającego się roku. Zaznacza, że w niektórych wydarzeniach jubileuszowych w Rzymie wezmą udział przedstawiciele innych Kościołów. Istnieje również projekt inicjatywy w Rzymie z Serbskim Kościołem Prawosławnym. Istnieją też plany podróży Ojca Świętego do Belgradu, gdzie do tej pory nie był żaden papież.

Kwestie ekumeniczne są również kluczowe na arenie międzynarodowej, a w szczególności w dwóch konfliktach, które Stolica Apostolska przeżywa najmocniej, czyli konfliktach na Ukrainie i w Ziemi Świętej.

Na Ukrainie trwa napięcie od chwili przyznawania przez Konstantynopol w 2018 roku niezależnego statusu Kościołowi Prawosławnemu Ukrainy, co spowodowało wycofanie się Patriarchatu Moskiewskiego z kontaktów ekumenicznych pod przewodnictwem lub współprzewodnictwem Konstantynopola, a następnie zamknięcie niektórych płaszczyzn dialogu, w szczególności z Dykasterią ds. Popierania Jedności Chrześcijan.

Guagliarducci przypomina, że o ile 12 lutego 2016 r. doszło do pierwszego w dziejach spotkania Papieża z Patriarchą Moskiewskim na Kubie, to obecnie metropolita Antoni, szef Wydziału Zewnętrznych Stosunków Kościelnych Rosyjskiej Cerkwi Prawosławnej, przebywał w Rzymie w wielkiej tajemnicy, aby 11 grudnia spotkać się z papieżem Franciszkiem i kardynałem Pietro Parolinem, watykańskim sekretarzem stanu. Natomiast zwierzchnik Kościoła Prawosławnego Ukrainy, metropolita Epifaniusz został przyjęty przez papieża 13 grudnia. Został on również przyjęty przez kardynała Kurta Kocha, prefekta Dykasterii do spraw Popierania Jedności Chrześcijan. Jego wizyta obejmowała ponadto modlitwę o pokój na Ukrainie w kościele św. Teodora w Rzymie, znajdującym się pod jurysdykcją Patriarchatu Ekumenicznego Konstantynopola, a następnie spotkania i uroczystości w diecezji Mater Irsina i archidiecezji Bari.

Na relacje ekumeniczne ma również wpływ kwestia Ziemi Świętej, gdzie patriarchowie Kościołów w Jerozolimie zawsze działali w sposób zjednoczony w kwestiach geopolitycznych, ale zarządzanie status quo – czyli stanu rzeczy własności i praw posiadanych przez każde z wyznań w poszczególnych sanktuariach, sposobu i warunków wypełniania obrzędów i liturgii wewnątrz bazyliki Grobu Świętego, bazyliki Bożego Narodzenia w Betlejem i Grobu Maryi Panny w Jerozolimie –  może powodować napięcia. Trzeba przypomnieć, że w świecie prawosławnym Jerozolima stanęła po stronie Moskwy, a nie autokefalii Kijowa. Trwająca od 2018 r. schizma prawosławna dotknęła również Afryki, gdzie w 2021 r. Patriarchat Moskiewski ustanowił dwa egzarchaty dla prawosławnych, którzy nie zaakceptowali decyzji Aleksandrii o uznaniu ukraińskiej autokefalii. Można zatem dostrzec, że geopolityka i polityka religijna stykają się ze sobą, ponieważ ustanowienie egzarchatów dotyka rosyjskich interesów strategicznych.

Guagliarducci zwraca uwagę, iż nowy zwierzchnik Kościoła prawosławnego Cypru, arcybiskup Jerzy Iii, wyraził zamiar odwiedzenia Rzymu. Dodaje, że Rada Konferencji Biskupich Europy (CCEE) wraz z Konferencją Kościołów Europejskich (KEK) pracują nad nową wersją Karty Ekumenicznej z 2001 roku, która ma zostać przyjęta na Zgromadzeniu Ekumenicznym w Wilnie w 2026 roku. Projekt aktualizacji, który umieszcza stare rozdziały dokumentu obok poprawek, jest teraz dostępny online do publicznych konsultacji. Wyróżnia się w nim 55 konkretnych zobowiązań, podczas gdy w oryginalnej Karcie było ich 26. Jest też włączenie wspólnej modlitwy o jedność, podczas gdy wersja z 2001 r. mówiła tylko ogólnie o „modlitwie za siebie nawzajem o jedność chrześcijan”.

Ze strony katolickiej pracom nad Kartą Ekumeniczną przewodniczy kardynał Grzegorz Ryś, a w skład komisji wchodzą: ks. Luis Okulik, przewodniczący Komisji Duszpasterstwa Społecznego CCEE, oraz siostra Minsey Estelle Mical Sogbou ze wspólnoty Chemin Neuf. Ze strony KEK komitet składa się z Lei Schlenker z Kościoła Protestanckiego Niemiec, ks. Davida White’a z Kościoła Irlandii i ojca Oecumeniusa Amantidisa z Patriarchatu Ekumenicznego Konstantynopola.

Ponadto w roku 2025 można oczekiwać dalszego rozwoju dokumentów dotyczących prymatu i synodalności w drugim tysiącleciu i w pierwszym tysiącleciu, wypracowywanych przez Międzynarodową Komisję mieszaną do dialogu teologicznego między Kościołem katolickim a Kościołem prawosławnym, ale także dalszego rozwoju dokumentu „Biskup Rzymu”, opublikowanego w zeszłym roku, który podkreślił, w jaki sposób Kościoły siostrzane postrzegają prymat.