„Wiejskie chaty pośród drzew” – jedyny w Polsce obraz van Gogha do zobaczenia od 26 kwietnia

Obraz Vincenta van Gogha „Wiejskie chaty pośród drzew” będzie można oglądać od 26 kwietnia na wystawie w Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego w Warszawie. To jedyne znajdujące się w Polsce dzieło holenderskiego mistrza postimpresionizmu i jednego z najwybitniejszych artystów XIX stulecia. O szczegółach wystawy zatytułowanej „Van Gogh. Historie jednego obrazu” mówiły dziś kuratorki wystawy podczas spotkania z dziennikarzami.

„Wiejskie chaty pośród drzew” – płótno naklejone na deskę –  powstały w 1883. Dzieło należy do wczesnych prac van Gogha: namalował je mniej więcej 5 lat przed swoimi najsłynniejszymi dziełami – takimi jak “Słoneczniki” czy “Gwiaździsta noc”.

Obraz przez lata zmieniał miejsce przechowywania i właścicieli. Wkrótce po powstaniu przechodził z rąk do rąk a często przypadkowi posiadacze nie zdawali sobie sprawy z jego artystycznej, historycznej i finansowej wartości. Gdy na początku XX stulecia prace van Gogha zyskały rozgłos i znacznie zwiększyły wartość, “Wiejskie chaty pośród drzew” znajdowały się już w rękach kolekcjonerów – najpierw w Belgii, a potem w Szwajcarii. 

Praca nie jest sygnowana, co, jak wyjaśniła jedna z kuratorek wystawy Stefania Ambroziak, jest typowe dla wczesnych prac holenderskiego artysty. Natomiast od chwili zakupu obrazu na londyńskiej aukcji przez Zbigniewa Porczyńskiego, nie było żadnych wątpliwości co do autorstwa dzieła.

W latach 80. dzieło wraz z całą kolekcją Zbigniewa i Janiny Porczyńskich ostatecznie trafiło do Polski, a od 2020 r. pozostaje w depozycie Mt 5,14 | Muzeum Jana Pawła II i Stefana Wyszyńskiego.

Praca przedstawia niezwykle realistyczny pejzaż holenderskiej wsi, można przypuszczać, że tego typu widokom malarz przyglądał się od dziecka. Towarzysząca dziełu ekspozycja opowie o pewnym wycinku z historii van Gogha, drogi, jaką przeszedł, by stać się jednym z najsłynniejszych artystów świata.

“To obraz bardzo cenny, także pod względem nominalnym” – powiedziała KAI Stefania Ambroziak, jedna z kuratorek wystawy. Jak zaznaczyła, dzieło zostało zakupione w Londynie za niespełna 90 tys. funtów, a więc zdecydowanie poniżej jego dzisiejszej, szacunkowej wartości, wynoszącej kilkadziesiąt milionów złotych.

Kuratorka zaznaczyła, że jeśli chodzi o nie  eksponowane dotąd szerzej obrazy z kolekcji Porczyńskich, to “jeszcze wiele przed nami”. Wspomniała o dwóch pracach Augusta Renoira, które również zostały szczegółowo przebadane oraz monumentalnym obrazie Wojciecha Gersona “Chrzest Litwy”. 

Wystawa zatytułowana “Van Gogh. Historia jednego obrazu” potrwa od 26 kwietnia do 8 grudnia tego roku.  Jest ona podzielona na dwie części: w pierwszej zwiedzający będą mogli zobaczyć wczesne dzieło van Gogha, w drugiej natomiast poznać związane z nim wątki historyczno-edukacyjne. Będą to m.in. kulisy badań i konserwacji obrazu oraz tajniki pracy Vincenta van Gogha – sposób mieszania farb oraz podejście do kwestii koloru. We wczesnym okresie swojej twórczości artysta skupiony był na ciemnych, zgaszonych barwach, sympatyzował bowiem wówczas z tzw. szkołą haską.

Ekspozycja pokaże pełną perypetii historię obrazu, która została odtworzona przez Stefanię Ambroziak z Muzeum Mt 5,14  Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego. Praca odnaleziona 13 lat po śmierci van Gogha, zanim trafiła do warszawskiego Muzeum przeszła długą drogę: przechowywana latami na strychu, zakupiona przez handlarza starociami, a następnie krawca, niemal przypadkowo uniknęła zniszczenia. Płótno do dzisiaj nosi ślady tych zaskakujących przygód.

Wystawa odkryje przed zwiedzającymi również budowę obrazu i pokaże zachowane do dziś jego cechy charakterystyczne świadczące o pochodzeniu dzieła. Ważny element będzie stanowić także opowieść o holenderskiej pracowni van Gogha – jej losy rozeszły się na zawsze z losami artysty po tym, gdy wyjechał on do Francji, na wystawie zostanie więc ukazana droga Wiejskich chat pośród drzew od pracowni w Nuenen do sal muzealnych w Warszawie.

Ekspozycja w Muzeum usytuowanym w kopule Świątyni Opatrzności Bożej odbywa się po interdyscyplinarnych badaniach w Laboratorium Analiz i Nieniszczących Badań Obiektów Zabytkowych (LANBOZ) i procesie konserwacji obrazu przeprowadzonej przez Pracownię Konserwacji Malarstwa przy Muzeum Książąt Czartoryskich w Krakowie.  Dzięki nim udało się m.in. potwierdzić autentyczność obrazu van Gogha. 

– Z tym jednym jedynym obrazem  van Gogha w polskich zbiorach  wiąże się kilka, jeśli nie kilkanaście historii. Podczas wystawy chcemy je pokazać – podkreśla Piotr Dmitrowicz, dyrektor wilanowskiego Muzeum. 

Jak wyjaśnia, te historie dotyczą zarówno postaci samego artysty, jak i specyfiki dzieła, okoliczności jego powstania w 1883 r. a następnie przechowywania. Przechowywane było przez rodzinę, kolejnych kolekcjonerów. W latach 80-tych XX w trafiło do kolekcji Zbigniewa i Janiny Porczyńskich a wreszcie, wraz z całą kolekcją – do Polski.

Piotr Dmitrowicz zaznacza, że właścicielem liczącej ok. 400 obrazów kolekcji jest Archidiecezja Warszawska. Przypomina, że gdy w 2015 r. zawarta została umowa między archidiecezją a Ministerstwem Kultury o powstaniu Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego, pojawił się też pomysł, by kolekcja stała się częścią tego muzeum, będącego państwową instytucją kultury współtworzoną przez ministerstwo i archidiecezję. –  Obraz van Gogha i cała kolekcja to swego rodzaju wiano, które archidiecezja wnosi w funkcjonowanie tej instytucji – mówi .

– W kolekcji znajdują się też inne perełki, które zapewne będziemy ujawniali – zapowiada dyrektor muzeum, wyrażając nadzieję, że dzięki badaniom uda się nadać kolekcji nowy blask.

Twórczość Vincenta van Gogha,  holenderskiego malarza postimpresjonistycznego, wywarła dalekosiężny wpływ na sztukę XX w. Mało doceniany za życia, van Gogh zyskał sławę po śmierci. Dziś jest powszechnie uważany za jednego z największych malarzy w historii, artystę, którego twórczość stanowi istotne źródło sztuki współczesnej. Jego liczne autoportrety, pejzaże, portrety i słoneczniki należą do najbardziej rozpoznawalnych i najdroższych dzieł sztuki.

Artysta cierpiał na napady lękowe i narastające ataki spowodowane zaburzeniami psychicznymi. Zmarł 29 lipca 1890 roku w wieku 37 w wyniku postrzału z broni palnej – prawdopodobnie samobójczego.

Wystawa „Van Gogh. Historie jednego obrazu” otwarta zostanie w Mt 5,14 | Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego 26 kwietnia br. Honorowy patronat nad wystawą objął Szymon Hołownia, marszałek Sejmu RP, oraz Ludwik Rakowski, burmistrz gminy Wilanów.

Kuratorkami wystawy są: Stefania Ambroziak, Anna Biskupska i Agata Smolnicka.