Wierzenica: abp Gądecki zainaugurował Rok Augusta Cieszkowskiego

Abp Stanisław Gądecki zainaugurował dziś Rok Augusta Cieszkowskiego obchodzony w związku z przypadającą w tym roku 200. rocznicą urodzin tego wybitnego naukowca, społecznika i patrioty. Obchody rozpoczęła Msza św. sprawowana przez przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski w kościele pw. św. Mikołaja w podpoznańskiej Wierzenicy, gdzie pochowany jest Cieszkowski.

Z Wierzenicą hrabia August Cieszkowski, którego 120. rocznica śmierci przypadała 12 marca br., związany był przez ponad 50 lat swojego życia. We dworze, który tu posiadał, znajdowała się jego największa biblioteka, tu odwiedzał go również m.in. jego bliski przyjaciel poeta hrabia Zygmunt Krasiński. Natomiast w tutejszym XVI-wiecznym drewnianym kościele parafialnym, znajduje się marmurowy nagrobek Cieszkowskiego.

Jak zaznaczył abp Gądecki, przewodniczący Mszy św. sprawowanej w wierzenickim kościele, August Cieszkowski był jednym z najgenialniejszych umysłów XIX w.

„Podziw i uznanie ludzi budzi jego wszechstronne wykształcenie, rozległość zainteresowań naukowych, owocna działalność społeczna i organizacyjna oraz ponadczasowe wartości dzieł, które po sobie pozostawił” – wymieniał kaznodzieja przypominając, że Cieszkowski był nie tylko genialnym filozofem, ale również przewidującym ekonomistą, wielkim patriotą, obrońcą spraw polskich w XIX w., społecznikiem, organizatorem nowoczesnych form życia naukowego, mecenasem sztuki, kreatorem postępu edukacyjnego na wszystkich szczeblach nauczania oraz inspiratorem postępu rolniczego.

Metropolita poznański zwrócił uwagę m.in. na filozofię czynu, której twórcą był Cieszkowski, a której celem jest urzeczywistnienie królestwa Bożego na ziemi. Drogą do niego, według filozofa, była szeroko rozumiana filantropia, prace na rzecz rozwoju edukacji i wychowania, tworzenie stowarzyszeń samopomocowych, zakładów opiekuńczych, ochronek wiejskich oraz uczynienie z pracy sposobu samorealizacji człowieka.

„On sam dał przykład filozofii praktycznej, kiedy w 1857 r. został współzałożycielem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, któremu zresztą prezesował przez trzy kadencje czy też kiedy założył w swoich dobrach w Żabikowie szkołę rolniczą w 1870 r. realizującą bardzo nowoczesny program nauczania” – przyznał abp Gądecki.

W 1919 r. urzeczywistniły się natomiast wieloletnie starania Cieszkowskiego o utworzenie w Poznaniu polskiego uniwersytetu, w którego skład wszedł również Wydział Rolniczo-Leśny oparty w dużym stopniu o kadrę, dorobek naukowy i dydaktyczny oraz zasoby materialne Wyższej Szkoły Rolniczej w Żabikowie.

Przy tym wszystkim August Cieszkowski był przeciwnikiem zmian społecznych na drodze rewolucji, która, jak twierdził, zawsze dąży do zniszczenia rzeczywistości zastanej. Uważał z kolei, że słuszną drogą jest ewolucja i doskonalenie tego co się zastało, postrzegając tego typu działalność jako służbę Bożą i obowiązek wobec drugiego człowieka oraz społeczeństwa.

„Jakiś szczególny tragizm polegał na ukazaniu się w tym samym 1848 roku książki Cieszkowskiego pt. „Ojcze nasz” oraz Manifestu Komunistycznego Marksa. Ostatecznie zamiast królestwa Bożego na ziemi według myśli Cieszkowskiego wybrano niszczącą zasadę redukcji i radykalizmu według Marksa” – zauważył przewodniczący KEP.

Kaznodzieja przypomniał również, że Cieszkowski był przekonany, iż wielowiekowy bieg dziejów zaowocuje w końcu wspólnotą ojczyzn, narodów i państw. „Nie dopuszczał przy tym myśli o przekreśleniu znaczenia narodów. Pisał bowiem: «Jeżeli dostojeństwo pojedynczego człowieka jest święte i nietykalne, jakże bardziej narodowość pojedynczego ludu»” – zaznaczył arcybiskup.

Także dzisiaj, jak podkreślił z kolei ks. Przemysław Kompf, proboszcz parafii w Wierzenicy, dzieło Augusta Cieszkowskiego jest w pewnym sensie kontynuowane w tej miejscowości w działającym od 2008 r. Katolickim Ośrodku Wychowania i Terapii Uzależnień Catitas Archidiecezji Poznańskiej „Wierzenica”. Decyzję o jego utworzeniu podjął właśnie abp Stanisław Gądecki, a rozwijający się ośrodek zajmuje się leczeniem dzieci i młodzieży uzależnionej od narkotyków i innych substancji psychoaktywnych.

„Patrząc na rozwój tego dzieła i owoce, jakie przynosi, sądzę że hrabia August Cieszkowski, znakomity mieszkaniec Wierzenicy, któremu drogie były sprawy wychowania dzieci wiejskich, który tyle uczynił dla sprawy kształcenia młodzieży, byłby dumny z naszego dzieła” – zauważył ks. Kompf.

W ramach rozpoczętych właśnie obchodów Roku Augusta Cieszkowskiego, zaplanowano m.in. prelekcje dotyczące postaci i działalności hrabiego oraz okolicznościowe publikacje dotyczące zarówno Cieszkowskiego, jak i samej Wierzenicy. Przygotowana została również mobilna wystawa jemu poświęcona. Kulminacją tego Roku będą uroczyste obchody, przypadającej we wrześniu, 200. rocznicy urodzin Augusta Cieszkowskiego. Z tej okazji Miasto i Gmina Swarzędz, na której terenie leży Wierzenica, planuje uhonorować tego wybitnego mieszkańca małej wioski pomnikiem-ławeczką. Szczegółowy program obchodów będzie sukcesywnie umieszczany na specjalnie przygotowanej podstronie strony internetowej parafii w Wierzenicy: www.parafia-wierzenica.pl.

August Cieszkowski urodził się 12 września 1814 w Suchej k. Węgrowa na Podlasiu. W 1818 r. stracił, zmarłą we Włoszech, matkę. Jako młodzieniec studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim oraz w Berlinie. W 1838 obronił doktorat z filozofii w Heidelbergu. Dużo podróżował po zachodniej części Europy, wróciwszy do kraju, znajdującego się pod zaborem rosyjskim, współzałożył pismo literacko-naukowe „Biblioteka Warszawska”, w którym aktywnie działał. Aresztowany za swoją działalność przez władze carskie, po uwolnieniu przeniósł się do zaboru pruskiego. 2 lipca 1842 r. nabył Wierzenicę k. Poznania i wkrótce stał się Wielkopolaninem z wyboru, któremu to regionowi oddał wielkie zasługi.

Cieszkowski współtworzył w 1848 r. Ligę Narodową Polską, był posłem do parlamentu pruskiego w latach 1848-1855 i 1859-1866, a od jesieni 1860 r. przewodniczącym Koła Polskiego. Wielokrotnie zabiegał o powołanie uniwersytetu w Poznaniu. Jako jeden z współtwórców Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk trzykrotnie był wybierany jego prezesem; 1857-1858, 1861-1868, od 1885 do śmierci. W 1870 r. założył Wyższą Szkołę Rolniczą w Żabikowie, której nadał imię zmarłej w 1861 r. żony Haliny. W 1873 r. został wpisany w poczet członków krakowskiej Akademii Umiejętności. Zmarł 12 marca 1894 r. w Poznaniu, pochowany w kaplicy grobowej rodu w kościele pw. św. Mikołaja w Wierzenicy.

August Cieszkowski był szlachcicem herbu Dołęga. Otrzymał też tytuł hrabiowski. Był ziemianinem, filozofem, działaczem społecznym i politycznym, autorem kilkudziesięciu publikacji z różnych dziedzin nauki pisanych po polsku, niemiecku i francusku, szeroko znanym przez elity i świat naukowy ówczesnej Europy. Zgromadził również bogaty księgozbiór liczący ok. 40 tysięcy woluminów, a obejmujący prace z filozofii, nauk społecznych i przyrodniczych, matematyki, ekonomii rolnictwa i techniki. Posiadał także kilkaset obrazów i szereg rzeźb. Zbiory te uległy zniszczeniu i rozproszeniu podczas II wojny światowej.

Cieszkowski miał dwóch synów: Krzysztofa i Augusta Adolfa. Młodszy z nich, August, w latach 1923-1925 prezesował Poznańskiemu Oddziałowi Towarzystwa Popierania Polskiej Nauki Rolnictwa i Leśnictwa. Po przewrocie majowym był senatorem II RP. W odrodzonej Polsce realizując myśl i wolę ojca 9 lipca 1919 r. aktem darowizny przekazał folwark żabikowski na rzecz Uniwersytetu Poznańskiego. Za środki z jego parcelacji zostało wybudowane Collegium Cieszkowskich.