Wigilia Bożego Narodzenia w Kościołach wschodnich

Kościoły wschodnie, m.in. greckokatolicki i prawosławny, które posługują się kalendarzem juliańskim, obchodzą we wtorek Wigilię Bożego Narodzenia. Jest to dzień ścisłego postu. Wieczorem rodziny zasiądą do kolacji, a później udadzą się do cerkwi na „Powieczerie”.

Różnica w dacie obchodzenia świąt wynika z faktu, że Kościół greckokatolicki i prawosławny w liturgii stosują kalendarz juliański, a nie jak Kościół rzymskokatolicki – powszechny gregoriański. Różnica dotyczy również okresu poprzedzającego świętowanie. W obrządkach wschodnich jest to 40-dniowy Post Filipowy.

Wigilia, zwana jest też Swiatym Weczerem. W tym dniu obowiązuje ścisły post, a wieczorem rodziny zasiądą do uroczystych kolacji. Podobnie jak na stołach rzymokatolików będą ryby, pierogi i barszcz. Oprócz tego obowiązkowo musi się znaleźć również kutia zrobiona m.in. z pszenicy (symbol rodzącego się życia), miodu (symbol wiecznego szczęścia), maku, orzechów i bakalii.

Posiłek rozpoczyna się od modlitwy i odśpiewania hymnu Troparionu, sławiącego narodzenie Chrystusa. Następnie odczytywany jest fragment Pisma Świętego. Potem wszyscy składają sobie życzenia, dzieląc się prosforą, czyli przaśnym chlebem – odpowiednikiem opłatka.

W Kościołach wschodnich nie ma pasterki o północy. W jej miejsce późnym wieczorem w cerkwiach odbywa się „Powieczeria”, czyli nabożeństwo połączone ze śpiewem pieśni z Pisma Świętego. Na ogół w cerkwiach nie ustawia się szopek, choć coraz częściej zdarza się, że można je spotkać. Zamiast nich w centralnej części świątyni ustawiona jest ikona przedstawiająca scenę narodzenia Chrystusa i krzyż. – Ikona i krzyż akcentują ścisłe powiązanie zbawczej misji Jezusa od Bożego Narodzenia do Zmartwychwstania – wyjaśnia abp Jan Martyniak, zwierzchnik grekokatolików w Polsce.

Obok, w specjalnym naczyniu znajduje się pięć małych chlebków, wino, pszenica i oliwa, które na zakończenie nabożeństwa są błogosławione. W pierwszy dzień Świąt po Eucharystii chlebki polewa się oliwą i rozdaje każdemu uczestnikowi Liturgii. Ma to wyrażać jedność wspólnoty parafialnej.

Świętowanie trwa trzy dni. W drugim obchodzona jest uroczystość Świętej Bogurodzicy i świętego Józefa, nazywana uroczystością Świętej Rodziny, a w trzecim św. Stefana (Szczepana) pierwszego męczennika i diakona. Przez cały świąteczny czas, który trwa do 12 lutego, wierni kościołów wschodnich witają się słowami „Chrystos sia rażdajet” („Bóg się rodzi”), na które odpowiadają „Sławimo Joho” („Chwalmy Go”).

Od 2010 r. ułatwione świętowanie mają uczniowie i pracownicy szkół. Dzięki wprowadzonym wówczas zmianom, dyrektorzy szkół mają możliwość wprowadzania dni wolnych od nauki indywidualnie dla każdej placówki. Pracownicy firm i urzędów, aby świętować na ogół korzystają z urlopów wypoczynkowych. Od 2011 r. 6 stycznia jest dniem ustawowo wolnym od pracy, dzięki czemu wschodnia Wigilia również jest dla wszystkich dniem wolnym.