Wiślica: intensywne prace przy obiekcie muzealnym i w podziemiach kościoła

Zakończone prace budowlane, konserwatorskie oraz archeologiczne, gotowa przeszklona konstrukcja nowoczesnego pawilonu archeologicznego i urządzanie wystawy w podziemiach bazyliki – tak wyglądają zaawansowane prace w Wiślicy, przy powstawaniu nowoczesnego muzeum archeologicznego.

Na wystawę w podziemiach wiślickiego kościoła złożą się artefakty, odnalezione w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat. Są to m.in. złote i srebrne denary, które aktualnie mieszczą się w magazynach Muzeum Narodowego w Warszawie.
W efekcie prac ekipy Międzyuczelnianego Instytutu Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki zostały zabezpieczone architektoniczne pozostałości, m.in. kościółka św. Mikołaja z kryptą grobową oraz misą, interpretowaną niegdyś jako pierwsza misa chrzcielna na ziemiach Polski. W podziemiach bazyliki zostały wyeksponowane różne fazy budowy kościoła, w tym najsłynniejszy jego obiekt, czyli płyta orantów.

Prace konserwatorskie trwały niespełna rok. Polegały głównie na dokumentacji, oczyszczeniu i wzmocnieniu elementów oraz uzupełnieniu spoin. Wszystko to miało na celu przygotowanie pozostałości obiektów do celów ekspozycyjnych.
Do najważniejszych prac w podziemiach kościoła należy zaliczyć te, które służyły zabezpieczeniu fundamentów bazyliki przed wilgocią, powodującą duże zniszczenia reliktów. Najcenniejszym obiektem jest posadzka z XII w. wykonana z gipsu jastrychowego, odsłonięta w latach 1959-60 podczas badań archeologicznych, którymi w ramach Zespołu Badań nad Polskim Średniowieczem kierował prof. Andrzej Tomaszewski. Konserwowana była w latach 1982-83 pod kierunkiem prof. Władysława Zalewskiego z ASP w Krakowie. Tego typu posadzek na świecie jest 10, ale ta z Wiślicy ma prezentować najwięcej walorów artystycznych i zarazem państwowotwórczych.

Wartość prac to koszt 26 mln zł. Projekt jest dofinansowany przez resort kultury i samorząd województwa.
Początki ośrodka kościelnego w Wiślicy to XI wiek. Pierwotny kościół był romański, następny – większy – także romański z kryptą (XII w.) W jego miejsce w I połowie XIII w. został zbudowany kolejny kościół romański – trójnawowy, z erygowaną przy nim kapitułą kolegiacką. Obecny kościół zbudował Kazimierz Wielki w poł. XIV wieku, był on rozbudowywany do końca XIV wieku. Jest gotycki, murowany w ciosu, z pozostałościami romańskimi. W ołtarzu głównym – wczesnogotycka rzeźba tzw. Madonny Łokietkowej (Uśmiechniętej).

Fundamenty pierwszego kościoła wiślickiego pw. św. Mikołaja znajdują się kilkadziesiąt metrów na wschód od obecnego kościoła. Po lewej stronie tego kościoła – tzw. „Misa Chrzcielna” z IX w., a po prawej – Kaplica Grobowa z XI w. W podziemiach bazyliki znajdują się dobrze zachowane fundamenty obecnego kościoła Narodzenia Najświętszej Maryi Panny z połowy XII w. ze słynną płytą „Orantów” z ok.1175. W Żywocie św. Metodego, zwanym też „Legendą Panońską” znajduje się informacja, że za sprawą św. Metodego, władca Wiślan ze swymi poddanymi miał przyjąć chrzest ok. 880 r.

Prawa miejskie Wiślica otrzymała już w XIV wieku od Władysława Łokietka. Utraciła je po powstaniu styczniowym w 1869 roku. Zakwalifikowanie przez wicepremiera Piotra Glińskiego wiślickich zasobów historycznych jako dobra ogólnonarodowego, zmobilizowało lokalny samorząd do działania i Wiślica w 2019 r. ponownie odzyskała prawa miejskie.