„Wobec in vitro”. Zaprezentowano nowatorski podręcznik

Podręcznik „Wobec in vitro”, który naświetla istotę tej procedury z punktu widzenia genetyki, moralności, filozofii, teologii i prawa zaprezentowano w piątek w Warszawie. Ta nowatorska praca zbiorowa powstała pod patronatem i kierunkiem abp. Henryka Hosera, przewodniczącego Zespołu KEP ds. Bioetycznych.

Wyjaśniając dlaczego konieczne było wydanie takiej publikacji, abp Hoser przypomniał, że opinia publiczna otrzymuje informację z mediów, a dominuje w nich zawężony, jednostronny, często uproszczony i nierzadko manipulowany przekaz. Dlatego, żeby dotrzeć do ludzi w sprawie tak ważnej, operującej na granicy życia i śmierci, konieczne było przedstawienie problemu w całościowym ujęciu.

Problem jest trudny do rozpoznania, gdyż operuje w optyce mikroskopowej i w sposób laboratoryjny i nieudolny próbuje odtworzyć organizm matki, gdzie następuje zapłodnienie – wskazywał abp Hoser. Dodał, że tę trudną problematykę przybliża podręcznik, który uświadamia ludziom, co praktycznie dzieje się w laboratorium, „na szkle in vitro”.

Za tą procedurą – podkreślił biskup warszawsko-praski – stoi odczytanie kim jest człowiek, jaki jest status bytu, który powołuje się poprzez zapłodnienie pozaustrojowe i jaki jest status embrionu z punktu widzenia antropologii.

Arcybiskup wskazał, że podręcznik napisany jest z punktu widzenia etyki personalistycznej. „Idąc za biologią, przyznajemy status podmiotowy człowiekowi w jego krańcach istnienia biologicznego – od poczęcia do naturalnej śmierci – podkreślił. – Tego statusu nie wolno odbierać, choć mamy do czynienia z pełną dowolnością, bo niektórzy sądzą, że pewne etapy życia wewnątrzmacicznego można uznać za próg człowieczeństwa. Są też tacy, którzy uważają, że człowiek w okresie płodowym nie ma żadnego statusu podmiotowego, a nabywa go po urodzeniu” – mówił abp Hoser.

Czytaj także: Sympozjum w Płocku: in vitro nie leczy niepłodności

Przewodniczący Zespołu KEP ds. Bioetycznych mówił też o problemach prawnych związanych z przyznaniem statusu embrionu człowieczeństwa w granicach jego biologicznego istnienia. To, jak wskazał, wiąże się także z problemem aborcji, która dokonuje się w technice in vitro, niewidocznej, bo w skali mikroskopowej. Mnóstwo embrionów ginie, inne są zamrożone.

Abp Hoser zwrócił uwagę na opublikowane w podręczniku ważne artykuły genetyków klinicznych, ukazujących zagrożenia, wynikające z manipulacji genetycznej oraz skutki dla pokolenia, które rodzi się w ten sposób i pokoleń następnych.

Ks. prof. Jacek Grzybowski z UKSW poinformował, że pomysł wieloaspektowego opracowania problemu in vitro powstał w 2013 w Komisji ds. Bioetycznych Episkopatu Polski. Autorom zależało na wszechstronnym rozpatrzeniu tej kwestii.

Ks. Grzybowski wskazywał na znaczenie wymiaru moralnego in vitro. Część autorów publikacji podejmuje debatę w wszystkimi pojawiającymi się argumentami „za” tą procedurą. Innym wymiarem jest tajemniczy, ukrywany, genetyczny wymiar dziedziczenia, związany z zapłodnieniem pozaustrojowym.

Jest też ujęcie teologiczne – mówił ks. prof. Grzybowski, czyli wyjaśnienie sprzeciwu Kościoła wobec in vitro. Z kolei o procedurze zapłodnienia pozaustrojowego z filozoficznego puntu widzenia pisze ks. prof. Andrzej Maryniarczyk z KUL. Wskazuje on na podstawy godności ludzkiej od momentu poczęcia, czyli powstania zygoty.

– Chcieliśmy, aby wszystkie argumenty zostały uzasadnione – podkreślił ks. prof. Grzybowski. Przypomniał, że ostatni rozdział, który jest najdłuższy, pokazuje problem niepłodności oraz etycznie dopuszczalnych metod jej przeciwdziałaniu. In vitro przedstawiane jest jako odpowiedź na cywilizacyjny problem niepłodności. Ten rozdział ukazuje zaś – mówił ks. prof. Grzybowski – że są pozytywne formy pomocy rodzicom. Alternatywą dla in vitro jest zrozumienie źródła problemu, ale wyjściem jest głęboka refleksja nad darem płodności mężczyzny i kobiety.

– Myślę, że grono odbiorców tej książki potencjalnie jest bardzo szerokie – powiedział jeden z redaktorów publikacji, ks. Franciszek Longchamps de Bérier. Jak podkreślił, książka może posłużyć wszystkim, którzy stawiają sobie pytania dotyczące nie tylko in vitro, ale szerzej: misji i powołania rodziny.

Ks. Franciszek Longchamps de Bérier wskazywał, że w polskim społeczeństwie pojawia się wiele pytań dotyczących in vitro, a także kształtu i misji rodziny. Odpowiedzi na te kwestie, które często nie są poruszane publicznie, ale są przedmiotem rodzinnych czy środowiskowych debat, może przynieść właśnie publikacja „Wobec in vitro”.

„Jako członkowie Zespołu Ekspertów KEP ds. Bioetycznych, otrzymujemy pytania od duszpasterzy, studentów, profesorów, kolegów, od rodziców. Zwracają się do nas bezpośrednio, dzwonią lub też piszą do nas listy, najczęściej drogą elektroniczną. Ta książka adresowana jest do wszystkich, którzy stawiają sobie pytania o in vitro, o jego znaczenie, wymiary i konsekwencje tej procedury” – przekonywał.

Członek Zespołu Ekspertów KEP ds. Bioetycznych zauważył, że już sam tytuł publikacji nie ma wydźwięku negatywnego, ale stawia pytania dotyczące tej procedury i jej konsekwencji.

„Pokazuje kompleksowość tego zagadnienia: na początku jest mowa o genetycznych, potem moralnych, filozoficznych, teologicznych i prawnych aspektach. Te genetyczne aspekty są bardzo ważne. O ile na moralne aspekty wiele osób w naszym społeczeństwie może machać ręką, o tyle praktyka pokazała, że debata, która toczy się od 10 lat w naszej ojczyźnie, o ile zwraca uwagę na aspekty medyczne i genetyczne – przynajmniej budzi niepokój w wielu osobach” – mówił ks. Longchamps de Bérier.

Jak wyjaśnił, to właśnie ostrzeganie i mówienie o konsekwencjach in vitro jest rolą Zespołu Ekspertów KEP ds. Bioetycznych i może pomóc w odpowiedzi na pytania, które stawiają sobie osoby borykające się z niepłodnością i ich bliscy, a także młodzi ludzie, którzy rozważają zawarcie małżeństwa i założenie rodziny.

Mówiąc o kompleksowym i analitycznym ujęciu tematu, ekspert KEP podkreślił, że „Wobec in vitro” nie tylko opisuje rzeczywistość, ale też analizuje konsekwencje, m.in. obowiązujących regulacji prawnych w zakresie tzw. „sztucznego zapłodnienia”. „Prawo jest tylko narzędziem. Nie da się pisać prawa bez wskazania, jakim narzędziom i jakim wartościom prawo miałoby służyć” – przekonywał duchowny.

Wyjaśnił również, że książka, zatwierdzona przez Komisję Wychowania Katolickiego KEP jako podręcznik uzupełniający dla szkół ponadgimnazjalnych, od początku projektowana była tak, aby dzięki swojej przejrzystości i zarazem głębi naukowych treści, stała się interesująca i zrozumiała także dla młodych odbiorców.

„Wobec in vitro, Genetyczne, moralne, filozoficzne, teologiczne i prawne aspekty zapłodnienia pozaustrojowego”, Redakcja ks. Jacek Grzybowski, ks. Franciszek Longchamps de Berier. Jedność, Kielce 2017.