Wolbórz odzyskał prawa miejskie

Po 140 latach przerwy Wolbórz odzyskał prawa miejskie. To kolejne ważne wydarzenie, po przywróceniu miejscowemu kościołowi św. Mikołaja tytułu kolegiaty i ponownemu powołaniu kapituły. Udokumentowana historia Wolborza sięga 1065 roku.

Wolbórz odzyskał prawa miejskie na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z lipca 2010 r. Razem z nim miastami stały się cztery inne miejscowości: Nowe Brzesko (woj. małopolskie), Pruchnik (woj. podkarpackie), Czyżew (woj. podlaskie) i Gościno (woj. zachodniopomorskie). O prawa miejskie mogą starać się praktycznie wszystkie miejscowości, gdyż przepisy nie określają szczegółowych warunków. Powinny jednak mieć zwartą zabudowę, rozwiniętą infrastrukturę (wodociągi i kanalizacja, oczyszczalnia ścieków, szkoły, instytucje kulturalne) i liczyć powyżej 2 tysięcy mieszkańców, z których większość pracuje poza rolnictwem. Konieczne jest też przeprowadzenie konsultacji z mieszkańcami.

Co w praktyce oznacza zmiana statusu? Dotychczasowy wójt staje się burmistrzem, a rada gminy od 1 stycznia obradować będzie jako rada miasta. Nie zmienia się wysokość podatków lokalnych, nie ma też konieczność wymiany dokumentów przez mieszkańców. Odzyskanie praw miejskich ma głównie znaczenie prestiżowe.

Po raz pierwszy Wolbórz uzyskał prawa miejskie (na prawie średzkim) w 1273 roku (ledwie 16 lat po Krakowie). Decyzja Leszka Czarnego oznaczała, że już wtedy miejscowość miała duże znaczenie. Jego udokumentowana historia sięga jednak już 1065 r., kiedy Wolbórz został wspomniany w falsyfikacie mogileńskim. Przez dwa lata, między 1123 a 1125 Wolbórz był drugą stolicą biskupów kujawskich, a później stał się rezydencją biskupów włocławskich.

Wiek XV i XVI to czas intensywnego rozwoju Wolborza. Upodobał sobie to miejsce król Władysław Jagiełło, który odwiedzał Wolbórz 15 razy, a pięciokrotnie właśnie tam zbierał armię przed ważnymi potyczkami z zakonem krzyżackim (m.in. przed bitwą pod Grunwaldem). O pozycji miasta może świadczyć zarówno działanie filii krakowskiej Akademii (z 6 profesorami) jak i istnienie (w 1521 r.) aż pięciu kościołów, z których jeden otrzymał tytuł kolegiaty. W połowie XVI wieku wójtem Wolborza został urodzony w mieście Andrzej Frycz-Modrzewski, autor słynnego dzieła "O poprawie Rzeczypospolitej".

Wiek XVII to czas upadku Wolborza jako miasta. Dotykały je zarówno klęski żywiołowe, jak i "potop szwedzki". Próby ratowania statusu miejscowości przez biskupów nie przyniosły rezultatów, a na domiar złego nastał okres rozbiorów. Wolbórz znalazł się w obrębie Królestwa Pruskiego, w którym pozostawał aż do 1807 r. (wtedy wszedł w skład Księstwa Warszawskiego, a od kongresu wiedeńskiego – Królestwa Polskiego). Miasta nie ominęło Powstanie Styczniowe i późniejsze represje. Za udział mieszkańców w insurekcji władze carskie odebrały mu prawa miejskie (na mocy ukazu z 30 maja 1870 działającego wstecz od 23 stycznia).

Kościół św. Mikołaja w Wolborzu wybudowany został w połowie XV wieku, dzięki fundacji biskupów kujawskich. 18 lutego 1538 r. abp gnieźnieński Jan Latalski wyniósł świątynię do godności prepozytury (jednocześnie ustanowił przy niej kolegium 6 wikariuszów wieczystych, czyli mansjonarzy).

3 marca 1544 roku abp Piotr Gamrat, następca abpa Latalskiego, nadał kościołowi w Wolborzu tytuł kolegiaty, jednocześnie powołując kapitułę kolegiacką. Składała się z 9 osób – 5 prałatów (prepozyta, dziekana, scholastyka, kustosza i kantora) i 4 kanoników. Została zatwierdzona przez papieża Pawła III w 1546 r. "Było to trudny dla Kościoła czas reformacji, który nastąpił po wystąpieniu Marcina Lutra. Związane z nim ruchy religijne przedostawały się powoli na teren Polski. Trzeba było głosić wiernym słowo Boże i przypominać zasady katolickiej wiary. Synody, które wówczas obradowały, polecały, aby w większych miejscowościach zwiększać liczbę duchowieństwa bądź ustanawiać urząd kaznodziei, do którego obowiązków należało wygłaszanie kazań w niedziele i święta oraz w inne nakazane dni, zwłaszcza zaś w okresie Adwentu i Wielkiego Postu" – przypomina abp Władysław Ziółek.

Po prawie trzech wiekach funkcjonowania, na skutek nacisków ówczesnych władz zaborczych, kościół św. Mikołaja stracił tytuł kolegiaty. Stało się to w 1818 r. Rok później przestała też funkcjonować kapituła kolegiacka.

Po prawie 200 latach przerwy, w 2008 r., wolborski kościół odzyskał tytuł kolegiaty, a 26 czerwca 2010 r. abp Władysław Ziółek przywrócił też kapitułę kolegiacką, teraz liczącą 10 osób. Na jej czele stoi prepozyt – ks. Grzegorz Gogol (proboszcz parafii Wolbórz), a członkami są ks. Jerzy Jankowski, ks. Leon Strzelczyk, ks. Włodzimierz Konopczyński, ks. Zdzisław Banul, ks. Piotr Miler, ks. Benedykt Węglewski, ks. Tomasz Owczarek, ks. Ryszard Stanek i ks. Jacek Ambroszczyk.