Pięć rodzin z Podkarpacia zostało w poniedziałek uhonorowanych medalami "Sprawiedliwy wśród narodów świata". Odznaczenia wręczyła ich krewnym ambasador Izraela w Polsce Anna Azari. Uroczystość odbyła się w Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej k. Łańcuta.

Odznaczeni zostali: Anna i Andrzej Antonikowie, Marianna i Jan Gac, Weronika i Franciszek Łyda, ks. Gabriel Marszałek oraz Maria i Piotr Węglowscy.

Rodzina Antoników we wsi Lisie Jamy k. Lubaczowa przez dwa lata ukrywała małżeństwo Brochów oraz ich syna i siostrzenice. Dyplom i medal odebrała wnuczka Antoników.

W domu Marianny i Jana Gaców z Zarzecza k. Zamościa schronienie znalazła Sara Sabina Fizik. Uratowana przyjechała na poniedziałkową uroczystość ze swoją rodziną z Izraela. Wyróżnienie odebrał wnuk małżeństwa Gaców.

Weronika i Franciszek Łyda w Krzeszowie k. Niska od 1942 roku do zakończenia wojny ukrywało rodzeństwo Abrahama, Elżbietę i Marię Westrajchów. Odznaczenie odebrała wnuczka wyróżnionych.

Medal odebrał również siostrzeniec ks. Gabriela Marszałka. Kapłan m.in. Borowicach k. Lwowa ukrywał Ginę Diamant.

Z kolei Maria i Piotr Węglowscy z Zawady k. Dębicy ukrywali żydowskie małżeństwo Neszke i Szlomo Taubów. Kryjówka została przygotowana w piwnicy pod oborą. W 2001 r. syn ocalałych napisał do Yad Vashem: „Nie znajduję słów, by wyrazić swoją wdzięczność dla odwagi i poświęcenia państwa Węglowskich, którzy uratowali moich rodziców. Ryzykowali nie tylko swoim życiem, ale również życiem swojej, wówczas czteroletniej córki Barbary”. Medal odebrała córka odznaczonych Zofia.

Wręczając medale ambasador Anna Azari stwierdziła, że sprawiedliwi są „świętymi naszych czasów”.

W wydarzeniu wzięło udział prawie 200 przedstawicieli szkół z Tel Awiwu w Izraelu oraz uczniowie Zespołu Szkół Elektronicznych w Rzeszowie.

Sprawiedliwy wśród Narodów Świata to odznaczenie ustanowione przez izraelski parlament w 1953 r. jako hołd dobroczyńcom, którzy z narażeniem życia ratowali Żydów podczas Holokaustu. Nadawane jest przez Instytutu Pamięci Męczenników i Bohaterów Zagłady Yad Vashem w Jerozolimie.

24 maja w Siemiatyczach miała miejsce uroczystość wręczenia medalu „Sprawiedliwy wśród narodów świata”. W tym dniu, w dawnej siemiatyckiej synagodze, zjawili się niezwykli goście.

Chana Broder-Lisogurski, która przeżyła okupację niemiecką dzięki pomocy rodziny Kryńskich z miejscowości Morze spotkała się z ich dziećmi i wnukami. Choć lata mijają to w jej pamięci rodzina z Podlasia wciąż żyje w jej pamięci. Pani Chana zawdzięcza życie rodzinie Kryńskich i proboszczowi parafii Ostrożany. W chwili, gdy umęczona i przestraszona rodzina Kryńskich zawahała się, czy może nadal pomagać rodzinie żydowskiej, ks. Jan Audler wlał w ich serca otuchę i utwierdził w przekonaniu, że postępują właściwie. Jak potwierdzają przekazy ks. Audler zachęcał swych parafian, by pomagali „tym, którzy nie maja domów” i mówił „jeśli nie możesz pomóc, nie przeszkadzaj tym, którzy to robią”. Tak słowa swojego proboszcza zapamiętali parafianie, którzy dzięki jego wsparciu odważniej wyciągali pomocną dłoń do uciekających przed okupantem rodzin żydowskich.

Spotkanie w Siemiatyczach rozpoczęło się na cmentarzu żydowskim, gdzie złożono kwiaty zatrzymując się przy pamiątkowej tablicy, jak i przy symbolicznym miejscu zbiorowego mordu na ludności żydowskiej. Modlitwie przewodniczył Michael Joseph Schudrich naczelny rabin Polski. Na cmentarzu pani Chana opowiedziała o ucieczce z getta w Siemiatyczach i zapaliła znicze pamięci.

Dalsza część uroczystości odbyła się dawnej synagodze pełniącej dziś rolę ośrodka kultury. Na sali zebrali się przedstawiciele rodziny Kryńskich, a wśród zaproszonych gości przedstawiciele duchowieństwa, władz lokalnych. Gośćmi honorowymi byli: J.E. Anna Azari, Ambasador Izraela w Polsce, Chana Broder-Lisogurski wraz z rodziną, rodzina państwa Kryńskich, Michael Joseph Schudrich naczelny rabin Polski, reprezentujący biskupa drohiczyńskiego Tadeusza Pikusa, ks. Tadeusz Syczewski rektor Wyższego Seminarium Duchownego w Drohiczynie, ks. Paweł Rytel-Andrianik rzecznik Episkopatu Polski, burmistrz Siemiatycz Piotr Siniakowicz.

Zebranych powitał Emil R. Jeżowski, Dyrektor Departamentu Sprawiedliwych Ambasady Izraela, który opowiedział jak uciekając z getta w Siemiatyczach rodzina Lisoguskich trafili do rodziny Kryńskich i jaką pomoc okazali uciekinierom Konstanty i Bronisława Kryńscy oraz ich dzieci Krystyna i Henryk – Za ukrywanie żydów cała rodzina mogła stracić życie, kiedy więc pobito pana Konstantego żądając aby wydał ukrywaną rodzinę ich los był bardzo niepewny. Lisogurscy obawiali się, że będą musieli szukać schronienia gdzie indziej, jednak stało się zupełnie inaczej. Rozmowa pani Bronisławy Kryńskiej z proboszczem Ostrożańskiej parafii pomogła rodzinie w podjęciu decyzji o dalszej pomocy. W ten sposób rodzina Lisogusrkich doczekała w ukryciu końca wojny. Pani Chana przedstawiając towarzyszącą jej w Polsce rodzinę zwracał uwagę, że są oni na świecie dzięki temu, że Państwo Kryńscy pomogli jej przeżyć.

J.E. Anna Azari, Ambasador Izraela w Polsce wraz z Chaną Broder-Lisogurski wręczyła rodzinie Kryńskich medal i dyplom honorowy „Sprawiedliwy wśród narodów świata”. W imieniu całej rodziny odznaczenie odebrała pani Zdzisława Chlebowska, córka nieżyjących już bohaterów.

„Sprawiedliwy wśród Narodów Świata” to najwyższe rangą izraelskie odznaczenie cywilne nadawane nie-Żydom. Medal przyznawany jest przez Instytut Yad Vashem w Jerozolimie za zasługi osobom i rodzinom, które z narażeniem własnego życia i swoich bliskich ratowały Żydów z Zagłady podczas II wojny światowej.

Wręczenie medali „Sprawiedliwy wśród narodów świata” przyznanych pośmiertnie trojgu mieszkańcom Podkarpacia rozpoczęło centralne obchody XV Dnia Judaizmu, który w tym roku odbywa się w Rzeszowie.

Podczas wzruszającej uroczystości w miejskim Ratuszu medale z rąk ocalonych lub ich krewnych odebrali najbliżsi członkowie rodziny.

Całodzienny program obchodów Dnia Judaizmu wypełnią dyskusje oraz wspólne modlitwy w kościele i na cmentarzu żydowskim z udziałem m.in. rabinów i hierarchów Kościoła.

Podczas uroczystości w rzeszowskim ratuszu medalami, które przyznaje jerozolimski Instytut Yad Vashem uhonorowano: Katarzynę Sikorę, Stanisława Grocholskiego i Józefa Kulpę. Przypomniano okoliczności, w których – narażeniem życia swojego i rodzin – ratowali skazanych na eksterminację Żydów.

W ceremonii uczestniczył m.in. ambasador Izraela w Polsce, Zvi Rav-Ner, naczelny rabin Polski Michael Schudrich a także biskup rzeszowski Kazimierz Górny i bp Mieczysław Cisło, przewodniczący Komitetu ds. Dialogu z Judaizmem przy KEP. Przybyły też rodziny Ocalonych z Izraela i Stanów Zjednoczonych.

„Jestem dumny, że już po raz drugi mogę uczestniczyć w Rzeszowie w takiej uroczystości – powiedział ambasador Izraela. Myślę, że przyznawanie medali ‘Sprawiedliwy wśród narodów świata’ jest podstawową misją ambasady Izraela w Polsce” – dodał dyplomata przypominając, że Polacy stanowią najliczniejszą grupę wśród uhonorowanych medalem Instytutu Yad Vashem.

Ambasador Zvo Rav-Ner podkreślił, że kiedy Europa pogrążona była w ciemności, znajdywali się ludzie, którzy nawet w takim czasie ludzie ryzykowali życie by ratować innych. „Dziś każdy z na powinien zapytać sam siebie co by zrobił postawiony sytuacji, gdy za ratowanie bliźniego konsekwencje groziłyby jemu samemu, rodzinie, wiosce” – mówił ambasador.

Prezydent Rzeszowa Tadeusz Ferenc witając gości podkreślił, że przed wojną społeczność żydowska stanowiła aż połowę mieszkańców miasta.

Pani Katarzynie Sikorze życie zawdzięczają cztery osoby, w tym: Moniek Kalb, Shalom Friedhof i Adolf Berger – uciekinierzy z rzeszowskiego getta. Pani Katarzyna opiekowała się nimi od 1943 roku. Z rąk córki ocalonego Shaloma Friedhofa, pani Vardy Salpeter z Izraela medal odebrał krewny Bohaterki, Józef Piątkowski z Rzeszowa. „Sprawiedliwi wśród narodów świata byli jedynym światłem, które świeciło w tej ciemnej epoce” – mówiła wzruszona pani Salpeter. ”Jako rodzina, jako Polacy, jesteśmy dumni z jej postawy” – podkreślił po odebraniu medalu dla pani Sikory, Józef Piątkowski. Na uroczystości obecny był też syn ocalonego Shaloma Fridhofa. On sam, ze względu na wiek (91 lat) nie przyleciał do Polski.

Pan Stanisław Grocholski z Przeworska wraz z żoną Marią, uratował w czasie wojny żydowską rodzinę Engelbergów z sąsiedniej wioski Urzejowice. W uroczystości uczestniczyła jedna z ocalonych, Sally Frischberg z USA, która, wyrażając wielką wdzięczność wobec pana Grocholskiego, wręczyła medal jego najstarszej córce, Zofii Lasek z Przeworska. Wraz z panią Sally specjalnie na uroczystość przyjechało z USA około dwadzieścioro członków rodziny Frischbergów, którzy zgotowali pani Zofii owację na stojąco. (Historia Engelbergów przedstawiona została w filmie Debbie Goodstein „Voices from the Attic”.).

Pochodzący z Ostrowca koło Lubaczowa Józef Kulpa, żołnierz AK, uratował żydowską rodzinę Łukawieckich. Wspólnie działali w partyzantce, bo właśnie dzięki Józefowi Kulpie utworzony został 13-osobowy żydowski oddział partyzantów, działających w lasach wokół Lubaczowa i Zamościa. Na ręce wnuków Bohatera, pani Ewy Wasilewskiej oraz Januszowi i Jerzemu Kulpom medal przekazał Simon Lavee (Łukawiecki), syn jednego z Ocalonych -Edmunda Łukawieckiego. „O bohaterstwie Jozefa Kulpy świadczy to, że pomagał także wielu innym Żydom” – zaznaczył Lavee. Dodał, że pan Józef pomagał Żydom także po upadku lubaczowskiego getta i żaden Żyd z Lubaczowa nie dostał się w ręce Niemców, dlatego nie wiadomo ilu tak naprawdę Żydów zawdzięcza mu życie. „Nasza wdzięczność jest bezgraniczna a rodzina Kulpów powinna być dumna ze swojego przodka” – zakończył Simon Lavee.

Za pośrednictwem nagrania video rodzinie Kulpów podziękowali jedni z nielicznych, żyjących jeszcze Żydów, którzy zawdzięczają mu ocalenie – Icchak Hellman z Izaraela i Mose Lavee z Australii. „Jesteśmy dumni z naszego dziadka, cieszę się, że mogliśmy doczekać tak wspaniałej uroczystości” – powiedział Janusz Kulpa.

(Historia Józefa Kulpy i żydowskiego oddziału AK została opisana w książce Maurie Hoffmana „Keep yelling. A survivor’s testimony”).

Mottem tegorocznych obchodów Dnia Judaizmu są słowa z Księgi Rodzaju „Odtąd nie będziesz się zwał Jakub lecz Izrael…” (Rdz 32,29). Celem Dnia Judaizmu jest wspólna refleksja i modlitwa oraz pomoc wierzącym w Chrystusa w odkrywaniu judaistycznych korzeni chrześcijaństwa, będącego dla chrześcijan spełnieniem w Jezusie Chrystusie starotestamentalnych obietnic.

W obchodach uczestniczą hierarchowie Kościoła, m.in. bp Mieczysław Cisło oraz Żydzi, w tym naczelny rabin Polski Michael Schudrich.

W tym roku program Dnia Judaizmu w Kościele Katolickim w Polsce połączono z przypadającym 27 stycznia Międzynarodowym Dniem Pamięci o Ofiarach Szoah.

W programie obchodów przewidziano m.in. chrześcijańsko-żydowski panel dyskusyjny, wizyta w rzeszowskiej synagodze i modlitwa na cmentarzu żydowskim, którą z okazji Dnia Judaizmu i Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Shoah poprowadzi rabin Michael Schudrich.

O godz. 16.15 w rzeszowskim kościele farnym odbędzie się Nabożeństwo Słowa Bożego. Zwieńczeniem obchodów XVI Dnia Judaizmu będzie koncert z jakim w rzeszowskiej filharmonii wystąpi Joseph Malovany – sławny kantor z Nowego Jorku, uznawany za najlepszego wykonawcę hebrajskiej muzyki liturgicznej.

Z okazji Dnia Judaizmu, w Rzeszowie i wielu miejscowościach diecezji odbywa się szereg wydarzeń towarzyszących, głównie wystaw fotograficznych.