Wrocław: debata społeczna na temat polskiej tożsamości

Kornel Morawiecki, marszałek senior Sejmu VIII kadencji oraz Roman Kowalczyk, Dolnośląski Kurator Oświaty, a także dyrektor Ośrodka Pamięć i Przyszłość – Wojciech Kucharski i o. Michał Legan – dyskutowali w auli Papieskiego Wydziału Teologicznego na temat tego, czym jest polska tożsamość i jakie wartości są nierozerwalnie związane z naszą Ojczyzną. Debatę zorganizowało Obserwatorium Społeczne z okazji 1050. rocznicy Chrztu Polski.

Dyskusję rozpoczął Kornel Morawiecki, podkreślając, że polska tożsamość istniała nawet wtedy, kiedy nie było Polski jako państwa. – Mieliśmy jednak swój język, który żył, którym się posługiwali nasi przodkowie – mówił, dopowiadając: – Pierwszą formą tożsamości i potrzebą każdego podmiotu jest istnienie. My, dzięki chrześcijaństwu, istniejemy.

Legendarny działacz „Solidarności Walczącej” zaznaczył także, że te plemiona słowiańskie, które nie przyjęły chrześcijaństwa, nie tylko straciły swoją tożsamość, ale i byt. Przyznał również, że słowem, które ma wiele wspólnego z tożsamością, jest „ziemia”. – Dla nas największym wyzwaniem teraz jest budowanie przyszłej tożsamości, nie tracąc tej, którą wypracowaliśmy – zakończył swoją wypowiedź K. Morawiecki.

W kontekście historycznym temat podjął kolejny prelegent, Roman Kowalczyk. Najpierw przypomniał potęgę Rzeczypospolitej Obojga Narodów, by następnie wskazać na czasy zaborów i związaną z nimi próbę wyzucia Polaków z ich tożsamości. – Co zaborcy usiłowali zniszczyć, żeby polskość pogrzebać? – pytał dolnośląski kurator oświaty i tłumaczył: – Uderzali w trzy filary, które budują tożsamość narodu: język, ziemię i wiarę. Dodałbym jeszcze, w kontekście zaborów, niszczenie autorytetów. Polacy mieli być bezkształtną masą, siłą roboczą, pozbawioną wartości i tych, na których mogliby się wzorować.

Wojciech Kucharski z kolei oświadczył, że tożsamość jest tym wszystkim, co nas definiuje, a we Wrocławiu mamy do czynienia z czymś szczególnym. – To u nas znajduje się Księga Henrykowska z pierwszym zdaniem zapisanym po polsku, ale zwróćmy uwagę na całą jego otoczkę. Zdanie to bowiem zapisał niemiecki mnich, a wypowiedział je czeski chłop do Polki. I to nam mówi, czym jest Wrocław – stwierdził dyrektor Ośrodka Pamięć i Przyszłość, dopowiadając, że w 1475 r. we Wrocławiu (wówczas nie polskim mieście) wydrukowana została pierwsza książka w języku polskim, bo biskupstwo wrocławskie było częścią metropolii gnieźnieńskiej. – Pamiętajmy, że naród też jest pewnym procesem, którzy cały czas się tworzy. Trudno sobie wyobrazić przyszłość, bez zrozumienia swojej historii. Proces samoświadomości i samo poznawania się ciągle trwa – mówił historyk.

O swoim problemie z tożsamością mówił o. Michał Legan, paulin z Jasnej Góry. – Mój ojciec był Bułgarem, moja mama urodziła się na terenie ZSRR, mój dziadek miał trzech braci, a każdy z nich służył w innej armii – rozpoczął kapłan. Przywołał swoje wspomnienie z dzieciństwa. – Pierwszego maja pochód, megafon, przemawia gen. Jaruzelski, potem wyśpiewują hymn polski. Brykam, jako mały chłopiec. Nagle dostaję od mojej mamy otwartą dłonią w twarz. Za to, że biegałem podczas hymnu, a nie stałem na baczność, jak należało. Wtedy zostałem nauczony szacunku i miłości do tego konkretnego znaku polskości – mówił o. Michał Legan.

Jak stwierdził, jest Polakiem i kocha Polskę, ale bycie Polakiem to nie kwestia genów, czy rasy, lecz w jego przekonaniu kwestia wyboru. – To jest tak, jak z miłością i wiarą: żeby była prawdziwa, musi być wybrana. I wielu wybiera polskość, bo docenia jej wartość – spuentował paulin.

Fundacja Obserwatorium Społeczne została powołana do istnienia w ubiegłym roku przez abp. Józefa Kupnego. Zgodnie z ideą wyznaczoną przez metropolitę wrocławskiego ma ona stanowić chrześcijański think-tank, analizujący rzeczywistość społeczną, pojawiające się nowe prądy kulturowe oraz tendencje polityczne i gospodarcze, stawiając diagnozy oraz rozpoznając nowe wyzwana i zagrożenia, a także formułując sposoby reagowania Kościoła na współczesne zmiany w duchu spotkania ze światem. Debata „Tożsamość Polski” to kolejna inicjatywa podjęta przez Fundację. W swoim dorobku ma zorganizowanie kilku konferencji naukowych, m.in.: „Kościół – Komunikacja – Wizerunek” oraz poświęconej ekologicznemu nauczaniu papieża Franciszka czy zapewnienie bezpieczeństwa uczestników zgromadzeń religijnych oraz debaty na temat dziedzictwa Soboru Watykańskiego II.