Wyzwania kapłańskiej formacji

O wyzwaniach stojących przed współczesnymi księżmi, formacji seminaryjnej i planowanych badaniach kompetencji komunikacyjnej kandydatów na kapłanów opowiada w rozmowie z KAI ks. dr hab. Krzysztof Marcyński SAC, prefekt studiów pallotyńskiego seminarium duchownego i współorganizator I Forum Prefektów Studiów, które odbędzie się 26-27 października 2018 r. w Ołtarzewie.

Dawid Gospodarek (KAI): Dlaczego takie Forum wychowawców seminaryjnych jest potrzebne?

Ks. dr hab. Krzysztof Marcyński SAC: Potrzeba zorganizowania Forum jest ogromna. Ciągle na nowo trzeba uaktualniać i uwspółcześniać edukację w seminariach. Ciągle na nowo trzeba szukać skutecznych sposobów, jak udostępniać i dawać ludziom Boga. Jutro Kościoła i świata rozgrywa się dziś – w naszych seminariach. To Forum jest adresowane do osób odpowiedzialnych za edukację w seminariach: do prefektów studiów wyższych seminariów duchownych, ale także do wykładowców, pracujących w seminariach oraz alumnów. Dlaczego właśnie tacy adresaci? Ponieważ zmiana jest możliwa tylko wtedy, gdy weźmie w niej udział cała społeczność seminaryjna. Spotykamy się, bo chcemy się od siebie uczyć. Warto połączyć nasze różnorodne doświadczenia dla lepszego kształcenia przyszłych księży.

KAI: W jaki konkretnie sposób mogą przejawiać się zalecenia papieża Franciszka (troska o tradycję, dyscyplina naukowa, współczesne wyzwania)?

– Sam Kościół jest szkołą, która istnieje od 2000 lat. I jest to „szkoła” o ogromnej tradycji, bogactwie środków ewangelizacji, ale też ze wspaniałą edukacją. Ta tradycja, jak nurt rzeki płynie przez historię Kościoła i z jednej strony zachowuje to, co cały czas istotne, czyli przesłanie Ewangelii, a z drugiej aktualizuje to przesłanie, odpowiadając na potrzeby zmieniających się czasów. Dlatego wciąż musimy się uczyć nowych form przekazu Ewangelii. Zadaniem współczesnego księdza, liderów Kościoła, jest dawanie Boga ludziom w tych czasach, w których żyjemy, co wielokrotnie podkreśla Franciszek. Jego poprzednik, Benedykt XVI, powiedział, że istota przesłania ewangelicznego jest ta sama, natomiast to, co my mamy robić – poprzez edukację, komunikację – to jeszcze lepiej udostępniać ludziom Boga. Boga można innym przekazywać w dobrej edukacji i w dobrej komunikacji. I właśnie tym Forum chcemy zwrócić uwagę na kształcenie w seminariach, jego jakość, etos studiowania i kształcenia, mając przy tym na względzie solidność badań teologicznych, precyzję naukową i metodologiczną.

KAI: Z jakimi współczesnymi wyzwaniami spotyka się dzisiejszy ksiądz? Co stanowi trudność?

– Fundamentalnym wyzwaniem jest zmiana w podejściu do ludzi. Mniej myśleć o tym, czego chcemy my – Kościół i księża – a bardziej uwzględniać potrzeby odbiorców, wiernych. Musimy założyć, że druga strona może czegoś nie wiedzieć, nie rozumieć, a my chcemy to jej wytłumaczyć, odnosząc się do jej świata, jej słów, jej znaczeń. Musimy się uczyć empatii, bo inaczej nasza komunikacja będzie nieskuteczna, chybiona. Zorientowanie na wiernych – to wyzwanie w edukacji i komunikacji księży. Kolejne wyzwanie, przed jakim staje ksiądz, to potrzeba szukania odpowiedzi na pytania o sens życia, cierpienie, śmierć. Uczymy się ciągle na nie odpowiadać, dopasowując odpowiedzi do odbiorcy. Ludzie potrzebują kogoś, kto pomoże im zmierzyć się z materią przekraczającą tę rzeczywistość. Szukają Boga, szukają Go na różne sposoby. Zadaniem lidera chrześcijańskiego – księdza – jest dawanie Boga. Trzeba umieć to robić, trzeba mieć wysoko rozwiniętą kompetencję komunikacyjną, żeby zrobić to dobrze.

KAI: Dobrze, czyli jak?

– Z jednej strony wykazać się delikatnością, uwzględniającą sytuację i przekonania odbiorcy, z drugiej zaś konsekwentnie przedstawiać pewne prawdy. Kolejne wyzwanie, związane z tym poprzednim, to duchowe potrzeby człowieka. Dzisiaj bardziej niż kiedykolwiek duchowość jest w cenie, jest poszukiwana, i to bardziej niż religia. Chodzi o to, by ksiądz potrafił pokazać człowiekowi, że sakramenty są drogą do Boga, aby on po nie sięgał, że chrześcijaństwo jest drogą, która jest sposobem życia, że Bóg dostosowuje się do możliwości percepcyjnych człowieka i dołącza do miejsca, w którym znajduje się człowiek, tak jak to zrobił Jezus – dołączając się do dwóch uczniów idących do Emaus. I w tym świecie, w świecie techniki, musimy otwierać podwoje dla świata duchowego, świata, który przenika wszystko, który nie jest jedynie zamknięty w elitarnych miejscach.

KAI: Jaki jeszcze powinien być kapłan, żeby lepiej rozumiał ludzi i był zrozumiany?

– Ważnym wyzwaniem, z jakim mierzy się ksiądz, jest potrzeba bycia najpierw człowiekiem, a potem księdzem. Spotykamy się z ludźmi i naszym wspólnym mianownikiem jest humanizm, człowieczeństwo, to człowieczeństwo, które przyjął Jezus z Nazaretu. Człowieczeństwo, które stało się doświadczeniem i sposobem zobaczenia Boga – „kto widzi Mnie, widzi i Ojca” – powiedział Jezus. Tak On właśnie działa. Przyjmuje to, co ludzkie, i przez to, co ludzkie daje nam to, co boskie. I kolejne, myślę kluczowe wyzwanie, przed jakim staje dzisiaj ksiądz, które spina wszystkie, o których wcześniej mówiłem, to potrzeba bycia silnie zmotywowanym w dawaniu ludziom Boga. Dzięki niej dawanie Boga innym, nowe sposoby docierania do ludzi z Ewangelią, są naszą pasją, naszym życiem, naszym „być” albo „nie być”.

KAI: W programie Forum jest zapowiedź debaty. Jakie środowiska wezmą w niej udział?

– W debacie „Jakich księży potrzebują ludzie naszych czasów?” wezmą udział przedstawiciele różnych środowisk: duszpasterz akademicki, siostra zakonna, ksiądz wykładający w seminarium oraz osoba świecka. Zależało nam, by usłyszeć głos wszystkich zainteresowanych, by przyjrzeć się kluczowym kwestiom z różnych perspektyw.

KAI: Kto będzie odpowiedzialny za przeprowadzenie badań?

– Poza zaangażowaniem w Wyższym Seminarium Duchownym w Ołtarzewie pracuję naukowo w Instytucie Edukacji Medialnej i Dziennikarstwa UKSW w Warszawie. W ramach mojej działalności naukowej prowadziłem już badania kompetencji komunikacyjnej studentów dziennikarstwa. Na potrzeby tych badań skonstruowałem odpowiednie narzędzie badawcze. Na jego bazie przygotowałem nową jego wersję, dopasowaną do badania kompetencji komunikacyjnej księży. Ankieta badawcza została już rozesłana do wszystkich wyższych seminariów duchownych w Polsce. Dzięki tym badaniom poznamy bardziej wiedzę księży na temat kompetencji komunikacyjnej, ich umiejętności w tym zakresie, a także motywację do kompetentnej komunikacji. Po zebraniu danych przygotuję odpowiedni raport, który posłuży nam – prefektom – do zaproponowania zmian w edukacji i komunikacji w seminariach.

***

Ks. dr hab. Krzysztof Marcyński SAC – badacz komunikacji społecznej i religijnej, natury mediów i kompetencji komunikacyjnej. Absolwent New York University w Stanach Zjednoczonych – specjalności media ecology. Adiunkt w Instytucie Edukacji Medialnej i Dziennikarstwa na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie oraz wykładowca w Wyższym Seminarium Duchownym Księży Pallotynów w Ołtarzewie. Autor publikacji z obszaru komunikacji i mediów, wśród nich: „Kompetencja komunikacyjna. Studium medioznawcze” (Warszawa 2017), „Komunikacja religijna i media” (Kraków 2016), „Sztuka komunikacji według Franciszka” (Warszawa 2016), „Komunikacja społeczna według Benedykta XVI” (Kraków 2016). Pomaga ludziom ulepszać kompetencję komunikacyjną, uczy rozumienia mediów, jakości w komunikacji i publicznych wystąpieniach.