Za co aresztuje się księży na Białorusi?

W 2022 roku niezależne media udokumentowały 24 przypadki prześladowania duchownych różnych Kościołów chrześcijańskich na Białorusi, w tym 8 rzymskokatolickich, 3 greckokatolickich, 6 prawosławnych i 7 protestanckich. Jednak liczba ta jest zapewne większa. Wykaz przedstawiony poniżej został opracowany na podstawie informacji zebranych przez Grupę „Christian Vision”, dokumentującej prześladowania chrześcijan w tym kraju.

Represje wobec duchownych w 2022 roku, które przedstawia poniższe opracowanie, związane były przede wszystkim z wypowiedziami księży przeciwko wojnie w Ukrainie i gestami solidarności wobec ukraińskiego narodu. Kontynuowane są także szykany wobec wspólnot protestanckich, którym od lat utrudnia się sprawowanie kultu.

KOŚCIÓŁ RZYMSKOKATOLICKI

Ks. Aleksander Baran (diecezja witebska)
Proboszcz parafii w Łyntupach, zatrzymany 25 marca na podstawie artykułu o „nieuprawnionej pikiecie” za umieszczenie w mediach społecznościowych po wybuchu wojny w Ukrainie znaczków z biało-czerwono-białą flagą Białorusi (uznawaną przez białoruski reżim za nielegalną i opozycyjną) i flagą ukraińską. Postawiono mu zarzut „rozpowszechnianie materiałów ekstremistycznych” i zatrzymano w więzieniu na 6 dni. W kwietniu i sierpniu skazano go kolejno na 10 i 17 dni aresztu z tego samego artykułu o „nieuprawnionej pikiecie”.

Ks. Andrzej Bulczak (diecezja witebska)
Proboszcz kościoła Jezusa Miłosiernego w Postawach. Był prześladowany za umieszczenie w mediach społecznościowych filmiku, w którym dziewczynka z Białorusi pisze list do swoich rówieśników w Polsce wypowiadając się przeciwko wojnie. Sąd wyznaczył pierwszą rozprawę na 25 marca. Z powodu zagrożenia prześladowaniami ks. Bulczak, obywatel Polski, po 14 latach posługi na Białorusi powrócił do kraju. 13 maja został zaocznie ukarany grzywną w wysokości 30 „jednostek bazowych” (na Białorusi karę grzywny określa się jako wielokrotność grzywny podstawowej tzw. „bazowej”) za „rozpowszechnianie materiałów ekstremistycznych”. Kapłan obecnie prowadzi w Gdańsku duszpasterstwo dla białoruskich katolików.

Ks. Igor Łaszuk (archidiecezja mińsko-mohylewska)
Proboszcz kościoła św. Kazimierza w Stołbcach. 4 marca poprowadził pielgrzymkę wzdłuż granicy z Ukrainą z figurą Michała Archanioła, z odmówieniem egzorcyzmu, „aby demon wojny opuścił Kreml”. 20 kwietnia otrzymał wezwanie na milicję, gdzie postawiono mu zarzut „rozpowszechniania materiałów ekstremistycznych” na portalach społecznościowych. Kapłanowi skonfiskowano telefon komórkowy. Sąd na rozprawie ukarał go grzywną w wysokości 30 jednostek bazowych.

Ks. Andrzej Kiewlicz (archidiecezja mińsko-mohylewska)
Dziekan mohylewskiego dekanatu, proboszcz parafii Matki Bożej Białynickiej, został zatrzymany 18 kwietnia 2022 r. po Mszy odprawionej w mieście Horki (obwód mohylewski). W Horkowskim Rejonowym Wydziale Spraw Wewnętrznych sporządzono przeciwko niemu protokół z artykułów Kodeksu wykroczeń administracyjnych – w związku z zamieszczeniem na Facebooku materiałów niezależnych mediów „Biełsat” i „Radio Swoboda” na temat rosyjskiej agresji na Ukrainę. Skonfiskowano mu telefon komórkowy. 12 maja sąd wymierzył mu karę grzywny w wysokości 20 jednostek bazowych.

Ks. Jewgienij (Jauhien) Uczkuronis (diecezja grodzieńska)
Proboszcz parafii św. Jana Pawła II w Smorgoniach został oskarżony o „rozpowszechnianie materiałów ekstremistycznych” za powielanie na swoim Facebooku informacji ze stron niezależnych mediów, określanych przez reżim białoruski jako „ekstremistyczne”. 8 lipca został ukarany grzywną w wysokości 20 jednostek bazowych.

Ks. Andrzej Waszczuk SDS (diecezja witebska)
Proboszcz parafii Świętego Ducha, salwatorianin, zatrzymany 15 lipca w Witebsku na podstawie artykułu Kodeksu wykroczeń administracyjnych („Naruszenie trybu organizacji lub przeprowadzania imprez masowych”). Dwukrotnie ukarany 15-dniowym więzieniem. W prorządowych kanałach mediów społecznościowych rozpoczęto przeciwko niemu dyskredytującą kampanię. 15 sierpnia został zmuszony do opuszczenia Białorusi. 9 września został zaocznie ukarany grzywną w wysokości 320 rubli.

Ks. Witalij Czebotar CMF (archidiecezja mińsko-mohylewska)
Wikariusz parafii św. Antoniego Padewskiego w Mohylowie, wicedziekan dekanatu mohylowskiego. Ks. Czebotar z zakonu klaretynów przewodzi misji wspólnoty zakonnej w Mohylewie od 15 lat. Został zatrzymany 17 listopada i po procesie administracyjnym skazany na 15-dniowe więzienie. Przyczyny prześladowania kapłana nie są znane, ale powodem mogły być wypowiedzi kapłana uznane przez reżim za polityczne.

Ks. Wiaczesław Barok (diecezja witebska)
14 października 2022 r. wideo z wywiadem z ks. Barokiem, który od ponad roku przebywa w Polsce, zamieszczone w mediach społecznościowych, zostało uznane przez sąd rejonowy w Rossonach w diecezji witebskiej za materiał ekstremistyczny. 25 listopada 2022 r. do ojca księdza Baroka, mieszkającego w Miorach, przyjechała milicja, aby przesłuchać go w związku z udziałem jego syna w innym materiale wideo zrealizowanym dla niezależnego białoruskiego kanału Karta-97, opublikowanym dwa miesiące wcześniej. Milicja wypytywała ojca kapłana, czy syn używa alkoholu i narkotyków oraz czy posiada majątek. Policja była również zainteresowana, kiedy powróci na Białoruś. Ks. Wiaczesław Barok opuścił swoją Ojczyznę w lipcu 2021 roku w związku z represjami, jakie reżim zastosował wobec niego (sąd administracyjny i 10-dniowe uwięzienie w grudniu 2020 roku). Władze uznały wtedy wypowiedzi księdza w mediach społecznościowych w obronie praw człowieka i powołanie się na społeczną naukę Kościoła za „rozpowszechnianie materiałów faszystowskich”. Kapłan prowadzi obecnie w Warszawie duszpasterstwo dla Białorusinów.

KOŚCIÓŁ GRECKOKATOLICKI

Ks. Wasilij Jegorow (Mohylew)
Proboszcz parafii Matki Bożej w Białyniczach został zatrzymany 25 marca za umieszczenie na swoim samochodzie naklejki „Ukraino, przebacz”. W więzieniu przebywał 3 dni, po czym sąd administracyjny nałożył na niego karę grzywny w wysokości 50 jednostek bazowych.

Ks. Igor Kondratiew (Brześć)
Proboszcz parafii Świętych Braci Andrzeja i Piotra w Brześciu. Zatrzymano go 2 listopada 2022 roku w cerkwi, przed rozpoczęciem wieczornego nabożeństwa. Milicja przeprowadziła rewizję w jego domu, a także w domu parafialnym i w kościele. Został skazany na 12 dni aresztu. Ks. Kondratiew po sfałszowanych wyborach prezydenckich 2020 roku codziennie wychodził do ludzi biorących udział w protestach, domagał się uwolnienia aresztowanych – z takim apelem zwrócił się do mera Brześcia Aleksandra Rogaczuka. Prokuratura wydała wtedy ostrzeżenie dla księdza, a władze zagroziły pozbawieniem wspólnoty rejestracji.

Ks. Witalij Bystrow (obwód brzeski)
Ksiądz z parafii ikony Matki Bożej Żyrowickiej, zatrzymany 24 listopada. Wynik procesu nie jest znany.

KOŚCIÓŁ PRAWOSŁAWNY

Ks. Michaił Marugo (Mińsk)
Duchowny parafii św. męczennika Włodzimierza Chirasko w Mińsku. Został zatrzymany podczas akcji antywojennej 28 lutego, w pobliżu mińskiego dworca kolejowego, na który przyjeżdżali uchodźcy z Ukrainy. Duchowny trzymał w ręku bukiet kwiatów. 2 marca zastosowano wobec niego areszt administracyjny na 13 dni, który odbywał w izolatce tymczasowego aresztu w Żodzinie koło Mińska.

Ks. Władysław Bogomolnikow (Mińsk)
Kapłan parafii kościoła Objawienia Pańskiego został brutalnie zatrzymany 31 sierpnia i skazany na 14 dni za wpisy zamieszczone w mediach społecznościowych. Reżimowe środki przekazu podały, jakoby kapłan ten, który pomagał uchodźcom ukraińskim, zbierał środki dla Sił Zbrojnych Ukrainy. Odbył 7 kolejnych aresztów administracyjnych o łącznym wymiarze 100 dni. 9 grudnia 2022 roku ponownie wszczęto sprawę karną i skazano na 10 dni aresztu. Zwolniony po podpisaniu oświadczenia o nieopuszczaniu kraju. Obecnie przeciw niego toczy się proces kryminalny, grozi mu do 5 lat więzienia. Uznawany za więźnia politycznego.

Ks. Andriej Nozdrin (Grodno)
Na podstawie donosu o stanowisku księdza w sprawie wojny w Ukrainie milicja przeprowadziła z nim „rozmowę profilaktyczną” na temat „przestrzegania prawa i przestępstw ekstremistycznych”. 18 maja ks. Nozdrin został zwolniony ze wszystkich funkcji w eparchii grodzieńskiej: proboszcza parafii św. Spirydona z Tremituntu w Grodnie, kierownika wydziału misyjnego oraz odpowiedzialnego za kulturę fizyczną i sport w eparchii.

Ks. Piotr Prokopcow (obwód homelski)
Duchowny parafii Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy w miejscowości Pribytki, obwód homelski. Po pielgrzymce do monasteru Świętego Ducha w Wilnie został wezwany do homelskiego wydziału KGB na przesłuchanie o przyczyny wyjazdu na Litwę. Podczas przesłuchania pytano o współpracę z „Chrześcijańską Wizją”. Zmuszono go do podpisania dokumentu, w którym został ostrzeżony o niedopuszczalności działań sprzecznych z prawem, sponsorowania działalności terrorystycznej, przekazywania zagranicznym środkom przekazu informacji dyskredytujących ustrój polityczny i prezydenta Białorusi oraz wzywania do strajków. Z powodu represji w grudniu 2022 zmuszony był opuścić kraj.

Ks. Siergiej Riezanowicz (obwód brzeski)
Proboszcz kościoła św. Michała Archanioła w miejscowości Stepanki, powiat Żabinka, obwód brzeski. Zatrzymany 1 grudnia 2020 r. w tak zwanej „sprawie Awtuchowicza”, na podstawie artykułu Kodeksu Karnego dotyczącego aktów terrorystycznych. Oskarżony został wraz z żoną Lubow Riezanowicz i synem Pawłem. 17 października 2022 roku Grodzieński Sąd Obwodowy uznał kapłana za winnego na podstawie kilku paragrafów: udział w organizacji przestępczej, próba przejęcia władzy w sposób niekonstytucyjny, bezprawne działania przy użyciu przedmiotów, których działanie porażające opiera się na wykorzystaniu substancji łatwopalnych, popełnione przez grupę osób. Został skazany na 16 lat pozbawienia wolności w kolonii karnej o wzmocnionym reżimie oraz karę grzywny w wysokości 600 jednostek bazowych (19.200 rubli). Więzień polityczny.

Kapłan, którego imienia nie wymieniono ze względów bezpieczeństwa
26 sierpnia 2022 r., w czasie świąt prawosławnych, do mieszkania kapłana (jego nazwisko jest znane „Chrześcijańskiej Wizji”) przyszli pracownicy milicji i zatrzymali jego małżonkę. Kobiecie zarzucono przestępstwo na podstawie artykułu Kodeksu Prawa Administracyjnego: „szerzenie, przygotowywanie, materiałów zawierających nawoływania do działalności ekstremistycznej” za co uznano umieszczenie przez nią w sieciach społecznościowych zdjęcia jej męża z logiem niezależnego ośrodka masowego przekazu, uznanego na Białorusi za ekstremistyczne.

PROTESTANCI

Pastor Roman Rożdiestwienski (obwód mohylewski)
Pastor wspólnoty baptystów wsi Wieriemiejki (rejon czerikowski, obwód mohylewski), która należy do Związku Ewangelicznych Chrześcijan-Baptystów w Republice Białorusi. Powodem zatrzymania były jego wpisy w mediach społecznościowych uznanych za ekstremistyczne, a także „polubienia” pod zamieszczonymi tam postami. Skonfiskowano mu komputer i telefon komórkowy. 5 kwietnia odbył się jego proces w Czerikowie, w wyniku którego został ukarany grzywną w wysokości 20 jednostek bazowych.

Pastor Witalij Cziczmariew
Pastor Kościoła Baptystów „Światło Nadziei”. 19 kwietnia 2022 roku dokonano u niego rewizji, zabierając mu sprzęt komputerowy i aresztując go. Powodem zatrzymania była jego przynależność do niezależnego Związku Zawodowego Metalowców, którego członkowie zostali zatrzymani tego samego dnia w Mińsku. Pastor był w 2020 roku aktywnym uczestnikiem związkowego ruchu na rzecz uczciwych wyborów i godnych warunków pracy. Cziczmariew trafił do aresztu, a 11 listopada 2022 r. został skazany z artykułu Kodeksu Karnego (organizowanie i przygotowywanie działań rażąco naruszających porządek publiczny) na 3 lata ograniczenia wolności bez umieszczenia w zakładzie karnym. Uwzględniając czas spędzony w areszcie śledczym, pastor ma przed sobą jeszcze 1 rok i 10 miesięcy kary.

Pastor Siergiej Pawłowskij (Mińsk)
Należy do Kościoła Chrześcijan Pełnej Ewangelii (ChPE) „Życie”, od ponad 10 lat pracuje z osobami uzależnionymi od alkoholu i narkotyków jako dyrektor placówki charytatywnej „Droga Wolności”. Pastor trafił do aresztu administracyjnego na 12 dni za „zakłócanie porządku”. Źródła powiązane ze strukturami siłowymi zamieściły materiał wideo, tzw. „pokutny”, w którym Siergiej Pawłowskij przyznaje się, jakoby brał udział w protestach w 2020 roku. Filmik opatrzony jest prześmiewczym komentarzem, iż rzekomo wykorzystywał on pacjentów Centrum Rehabilitacji do swoich celów propagandowych. Do postu dołączono również zdjęcie pastora trzymającego biało-czerwono-białą flagę z napisem „Przebacz mojemu narodowi” – nawiązującym do Księgi Wyjścia i prośby o wyzwolenie Izraelitów z niewoli egipskiej – ten biblijny zwrot wykorzystywali działacze chrześcijańscy w protestach pokojowych w 2020 roku.

Pastor Filipp Iwanow (Mińsk)
Pastora i jego żonę Lidię Gormasz z Kościoła ewangelicznego „Nowe Przymierze” w Mińsku, zatrzymano 5 lipca 2022 roku. Pastor został zwolniony, a jego żona trafiła do aresztu śledczego na podstawie sprawy karnej. Proces odbył się 29 września. Lidia Gormasz została skazana na 2 lata „zakładu poprawczego typu otwartego”. Po odliczeniu pobytu w więzieniu pozostało 1,5 roku kary.

Pastor Dmitrij Podłobko (Homel)
Proces pastora Dmitrija Podłobko z Homla, oskarżonego o naruszenie nakazu przeprowadzania imprez masowych (Kodeks Prawa Administracyjnego) w szczególności o przeprowadzenie chrztu w wodzie bez specjalnego zezwolenia, odbył się 28 lipca. Pastora ukarano grzywną w wysokości 20 jednostek bazowych (640 rubli białoruskich).

Pastor Wiaczesław Gonczarenko (Mińsk)
Pastor Kościoła „Nowe Życie” (CHPE) w Mińsku został zatrzymany 20 września za prowadzenie nabożeństw w pobliżu zamkniętej przez władze świątyni wspólnoty protestanckiej w Mińsku. Pretekstem do zamknięcia świątyni była nieuregulowana sytuacja prawna budynku, który wspólnota zaadaptowała na świątynię kilka lat temu. Pastora ukarano grzywną w wysokości 100 jednostek bazowych (3200 rubli).

Pastor Antoni Bokun (Mińsk)
Pastor kościoła „Jan Chrzciciel” (ChPE) został zatrzymany 22 września za odprawianie nabożeństw w pobliżu tej samej zamkniętej przez władze świątyni protestanckiej w Mińsku. Noc spędził w oddziale milicji, a 23 września został ukarany grzywną w wysokości 100 jednostek bazowych (3200 rubli).

***
Na zakończenie podsumowania 2022 roku warto dodać, że nowy rok rozpoczął się od kolejnych represji. 5 stycznia został zatrzymany prawosławny duchowny parafii ikony Matki Bożej „Wszystkich Strapionych Radość” w Mińsku, ksiądz Dionizy Korostelew. Powodem zatrzymania była skarga za odprawienie 1 stycznia, po Mszy, modlitwy za ukraińskich obrońców. Sąd skazał go na 13 dni aresztu.