Zabytkowa drewniana cerkiew przeniesiona spod Przemyśla do Godkowa koło Elbląga

Widok drewnianej cerkwi pokrytej gontem nie dziwi przemierzających południowe tereny Polski, jednak ten sam widok na północy kraju może się wydać dosyć niecodziennym. W miejscowości Godkowo (pow. elbląski) znajduje się przeniesiona z Kupnej (pow. przemyski) zabytkowa, drewniana cerkiew greckokatolicka.

Ks. Mitrat Andrzej Sroka, proboszcz parafii greckokatolickiej pw. Opieki Matki Bożej w Godkowie, opowiada, że na początku chciał wybudować w Godkowie nową, drewnianą cerkiew. „Zwróciłem się z prośbą o pomoc do śp. prof. Romany Cielątkowskiej z Politechniki Gdańskiej, chciałem by pomogła mi zaprojektować świątynię. Profesor Cielątkowska, która była konserwatorką zabytków oraz architektem, zaproponowała mi, żebyśmy spróbowali uratować jakąś istniejącą świątynię z południa i ją tu przenieść. Początkowo uważałem, że to niemożliwe, było wiele czynników prawnych, historycznych i czysto ludzkich, które podpowiadały, że się nie uda. Pani profesor jednak powiedziała, że mi we wszystkim pomoże i się udało” – opowiada.

W miejscowości Kupna pod Przemyślem znaleziono pochodzącą z początku XVIII w. cerkiew greckokatolicką. Przetrwała działania wojenne, jednak na skutek deportacji ludności ukraińskiej w 1947 r. zaczęła ulegać stopniowej degradacji.

– Gdy podjęliśmy próby jej przeniesienia, była to ruina z jedynie słabo zachowanymi elementami dwóch ścian. Prof. Romana wraz z grupą studentów zabezpieczyli ten materiał, po czym został on przewieziony do Godkowa w 2011 roku. Część mieszkańców Kupnej była przeciwna temu procesowi twierdząc, że powinno to pozostać na swoim miejscu, lecz dzięki dialogowi udało się ich przekonać, że to co robimy ma na celu ratowanie jej jako obiektu i danie nowego życia jako miejscu modlitwy. Obawialiśmy się również, że świątynia możesz się nie wpisać w nowy krajobraz, jednak teren, który udało się pozyskać, jest bardzo zbliżony do terenu w Kupnej. Tam też wokół Cerkwi był cmentarz, na którym pochowany był m.in. ostatni proboszcz parafii w Kupnej ks. Chylak. W Godkowie plac cerkiewny otacza natomiast dawny cmentarz ewangelicki, niestety nie zachowały się nagrobki, ale została ustanowiona tablica informująca o tym – dodaje ks. Sroka.

Dzięki dokumentacji oraz zdjęciom archiwalnym z lat 50., udało się zrekonstruować cerkiew. Pierwsza Boska Liturgia została odprawiona przez ks. bpa Włodzimierza Juszczaka OSBM 14 października 2013 roku. 10 października 2015 roku Cerkiew została konsekrowana przez bpa Eugeniusza Popowicza (obecnie arcybiskup i metropolita przemysko-warszawski).

Ks. Sroka wskazuje, że świątynia jest wyjątkowa: „Pod względem architektonicznym jest przepiękną budowlą, wyróżnia się, a jednocześnie wpisuje się w nasz region. Godkowo często jest kojarzone właśnie z cerkwią. Pod względem konserwacji zabytków jest to ewenement na skalę ogólnopolską, że udało się przenieść świątynię z południa. Niestety przepisy tego dotyczące są niezwykle restrykcyjne i w wielu przypadkach świątynie niszczeją, ponieważ w miejscach, w których się znajdują, nie ma wiernych. Pod względem historycznym jest to pewna kontynuacja tradycji naszych przodków, możemy być dumni z tego, że udało nam się uratować coś, co było skazane na zaprzepaszczenie. Najważniejszy jest jednak aspekt duchowy, świątynia żyję modlitwą swych wiernych, która się wznosi w niej do Pana”.

W niedzielę 31 października 2021 roku Boskiej Liturgii w Godkowskiej Cerkwi po raz pierwszy przewodniczył bp Arkadiusz Trochanowski – hierarcha eparchii olsztyńsko-gdańskiej, na terenie której znalazła się godkowska parafia po nowym podziale administracyjnym Kościoła greckokatolickiego w Polsce.

W homilii bp Arkadiusz przywołał słowa papieża Franciszka, które usłyszał w trakcie wizyty ad limina: „Papież powiedział o wielkiej wadze małych wspólnot, które dziś mają być ożywiającym świadectwem dla innych. Taką właśnie wspólnotą jest Parafia w Godkowie. Ojciec Święty w rozmowie z nami podkreślił, jak ważne jest, byśmy dbali o zachowanie i przestrzeganie naszej wschodniej tradycji liturgicznej i godkowska cerkiew jest przykładem, że realizujemy te słowa”.

Biskup wyrażał podziw dla pomysłu przeniesienia cerkwi. Wskazuje, że inicjatywa może przypominać o cerkwiach, które zostały poste po przeprowadzeniu Akcji „Wisła”.

– Wcześniej do cerkwi musieliśmy pokonywać 30 km. W Pasłęku było wielu wiernych i mało kogo znałam. Do Godkowa mam o wiele bliżej z miejscowości, w której mieszkam, w cerkwi jest nas mniej i prawie wszyscy się znamy i czujemy się dzięki temu jak rodzina. Przede wszystkim jest to nasza własna cerkiew i to jest dla nas bardzo ważne. Jestem dumna, że mamy taką świątynię i że mogłam być świadkiem jej powstawania, oraz że mogę uczestniczyć w małych pracach porządkowych przy cerkwi – mówi przedstawicielka najmłodszych parafian, czternastoletnia Julia Boszowiecka.