Zakończyło się 396. zebranie Konferencji Episkopatu Polski

Podsumowanie pierwszej rzymskiej sesji XVI Zwyczajnego Zgromadzenia Ogólnego Synodu Biskupów było głównym tematem zakończonego we wtorek na Jasnej Górze 396. Zebrania Plenarnego Konferencji Episkopatu Polski. Ponadto biskupi rozmawiali m.in. o założeniach nowego programu duszpasterskiego i zapoznali się z zadaniami wynikającymi z wejścia w życie nowej ustawy, której celem jest wzmocnienie prawnej ochrony dzieci przed przemocą.

Wokół synodalności Kościoła

„W jedności z Papieżem Franciszkiem, postrzegają oni Synod jako ważne narzędzie odnowy Kościoła służące skuteczniejszemu wypełnianiu jego misji. Podkreślali nie tylko wielkie znaczenie dyskursu teologicznego nad synodalnością, ale także jego praktycznych i konkretnych implikacji w życiu wspólnot kościelnych” – czytamy w komunikacie z obrad. Zapowiedziano, że Episkopat podejmie refleksję nad dokumentem „Kościół Synodalny w misji”.

Potrzeba nam w całym Kościele w Polsce lepszego zrozumienia synodalności, bo to jest idea pozytywna – powiedział KAI abp Stanisław Gądecki, który na forum KEP podzielił się swoimi refleksjami z rzymskiego spotkania.

Jak poinformował, jego prezentacja była „sprawozdaniem rozwiniętym w odniesieniu do konkretnych tematów, które podnoszą kontrowersyjne tezy”. – Naturalnie to nie jest jeszcze wszystko przyjęte, ani zaakceptowane, ale zwracałem uwagę na pewne tematy, w których pojawiają się sprawy, jakie mogą być w rozstrzygnięciu bolesne – wyjaśnił abp Gądecki.

„Myślę o diakonacie kobiet, który wprawdzie nie ma być tym samym, co diakonat będący stopniem do święceń prezbiteratu. Tym niemniej poprzez przyzwyczajenie się do tematu, po jakimś czasie, można się spodziewać, że do tego dojdzie. Zamiast urzędu, który miał pierwotnie służyć tylko i wyłącznie asystowaniu przy chrzcie kobiet, może zrodzić się myśl o pójściu dalej, tak samo jak w Niemczech, i żądaniu prezbiteratu kobiet” – powiedział przewodniczący Episkopatu Polski. Abp Gądecki wskazał też na wartość celibatu kapłanów.

Przewodniczący KEP poruszył w swojej relacji skierowanej do biskupów pojawiające się na rzymskiej sesji uwagi odnoszące się wprost do sposobu gromadzenia się uczestników synodu o synodalności, czyli wsłuchiwania się w głos Ducha Świętego. – W praktyce jest to bardzo szlachetna i pozytywna inicjatywa, ale gdyby miała ona prowadzić do rozwiązań przeciwnych Ewangelii, to trudno pogodzić to z głosem Ducha Świętego, bo wtedy głos Chrystusa jest inny niż głos Ducha Świętego – dodał metropolita poznański.

Z kolei abp Adrian Galbas, który także był uczestnikiem obrad w Rzymie stwierdził w rozmowie z KAI, że przydałaby się większa życzliwość wobec Synodu. „Można mieć wrażenie, że w Kościele w Polsce dominuje narracja synodo-sceptyków, a tymczasem potrzebny jest spokojny głos biskupów, całego episkopatu, zachęcający do poważniejszego zaangażowania w synod” – zaznaczył metropolita katowicki.

Nawiązując do nieufności wielu polskich duchownych i świeckich do Synodu o synodalności, duchowny przyznał, że kiedy używamy słowa „synodalność”, to wszyscy się spinają, a gdy mówimy: wspólnota, dom, relacja – jest to znacznie lepiej rozumiane. „Możemy więc budować synodalność, niekoniecznie ją tak wprost nazywając” – zaznaczył koordynator procesu synodalnego w Polsce.

W trakcie konferencji po zakończeniu zebrania plenarnego abp Galbas dodał, że inaczej rozmawia się i przeżywa Kościół, gdy dyskusja przebiega tylko w gronie biskupów, a inaczej, gdy w tym gronie są też inni duchowni oraz osoby świeckie. Głos świeckich ważył tyle samo, co głosy hierarchii, co należy uznać za bardzo ważne.

W kontekście tego, co synod ma przynieść, uznał za fundamentalne „budowanie synodalności codziennej”. – Czyli jeśli ja nie będę miał z drugą osobą w Kościele relacji, będę ich unikał, albo jeśli będę je tworzył klerykalnie, uważając, że jestem lepszy, bo jestem księdzem czy biskupem, to nic nam nie da – wskazał.

Trzeci uczestnik rzymskiej sesji, kard. Grzegorz Ryś ocenia zaś, że w Polsce trzeba tworzyć synodalny styl funkcjonowania Kościoła. Jak wyjaśnił, Kościół synodalny dba o wspólnotę, jest misyjny i nie jest klerykalny.

Odpowiadając na pytanie, czy wierzy w owocny przebieg synodu w Polsce, skoro w Kościele pojawiają się przestrogi, że może on prowadzić do zmian doktrynalnych, kard. Ryś odparł: „Sądzę, że te wszystkie strachy ustają wtedy, kiedy rozmawiamy o tym synodzie takim, jakim on jest, a nie o takim, jaki sobie wyobrażamy. Wiele z tych zarzutów jest efektem wcześniejszej projekcji synodu, pomieszanej trochę z wizją niemieckiej drogi synodalnej itd. Im więcej prawdy o tym synodzie, który faktycznie się dzieje, tym więcej nadziei na to, że wydarzy się on także w Polsce” – spuentował metropolita łódzki.

Program duszpasterski

O założeniach nowego programu duszpasterskiego na rok 2023/2024 zatytułowanego „Uczestniczę we wspólnocie Kościoła” mówił ks. prof. Tomasz Wielebski z UKSW.

Duchowny nawiązał do postulatów II Kongresu Teologii Praktycznej „Parafia jutra”, który odbył się w dniach 19-21 września w Licheniu. Jego uczestnicy – teolodzy, biskupi, wierni, świeccy, proboszczowie pragnęli postawić diagnozę, zinterpretować aktualną sytuację, w kontekście przesłanek biblijno-teologicznych sformułować pewne postulaty.

„Te postulaty zostały zebrane, przedstawione, z zachętą, aby budować strategię dla Kościoła w Polsce, bo nie raz się wydaje, że pewne działania duszpasterskie są dość okazjonalne. Oczywiście otwieramy się na Ducha Świętego, ale też budujemy, strategię, ją realizujemy i ewoluujemy w duchu synodalnym” – powiedział KAI członek Komisji Duszpasterstwa Konferencji Episkopatu Polski.

Przekazanie listów uwierzytelniających przez Nuncjusza

W pierwszym dniu Zebrania, nowy Nuncjusz Apostolski w Polsce, abp Antonio Guido Filipazzi, przekazał listy uwierzytelniające przewodniczącemu KEP, abp. Stanisławowi Gądeckiemu. Następnie wygłosił okolicznościowe przesłanie do biskupów.
W rozmowie z KAI abp Filipazzi wskazał, że w obliczu zachodzących przemian, Kościół w Polsce powinien skoncentrować się na misji głoszenia Ewangelii. „Jest wiele innych Kościołów, które przeszły tę fazę sekularyzacji. Tutaj w Polsce jest oczywiście jeszcze silna chrześcijańska podstawa wiary. Moim zdaniem można wybrać dwie postawy: albo czekać, aż sytuacją się pogorszy, albo starać się o danie pozytywnych odpowiedzi na tę sekularyzację” – powiedział nowy nuncjusz.

Abp Filipazzi został mianowany nuncjuszem apostolskim w Polsce przez papieża Franciszka 8 sierpnia br. Ma 60 lat, pochodzi z archidiecezji mediolańskiej. Przez ostatnie sześć lat pełnił funkcję nuncjusza apostolskiego w Nigerii.

Ochrona dzieci i młodzieży

Podejmując na obecnym zebraniu plenarnym KEP dyskusję na temat ochrony małoletnich i bezbronnych, biskupi zapoznali się również z zadaniami wynikającymi z wejścia w życie nowej ustawy o ochronie małoletnich, tzw. ustawy Kamilka z lipca br. Jej rezultatem jest m. in. Krajowy Plan Działania na rzecz ochrony dzieci przed przemocą i przestępstwami na tle seksualnym.
Ustawa wymaga również wdrożenia standardów ochrony małoletnich w placówkach prowadzonych przez Kościół. Prymas Polski abp Wojciech Polak poinformował, że konkretyzacją tych standardów w odniesieniu do  instytucji kościelnych zajmie się Centrum Ochrony Dziecka pod kierunkiem dr Ewy Kusz, koordynującej te projekty.

Prace nad powołaniem zespołu niezależnych ekspertów

Prymas Polski Wojciech Polak przedstawił biskupom stan prac nad rozpoczęciem działania komisji niezależnych ekspertów, która ma zbadać dramat wykorzystywania seksualnego małoletnich, którego dopuścili się duchowni i osoby konsekrowane w Kościele w Polsce.

Komisja, której koncepcja jest wypracowywana, ma obejmować okres badań od 1945 do 2023 roku. Rozmawiano także o wdrożeniu w placówkach kościelnych standardów wynikających z Krajowego Planu Działania na rzecz ochrony dzieci przed przemocą i przestępstwami na tle seksualnym.

Decyzję o rozpoczęciu prac nad powołaniem komisji biskupi podjęli na zebraniu plenarnym KEP w marcu br. Prace te koordynuje odtąd specjalny zespół powołany przy Delegacie KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży, którym jest abp Wojciech Polak.
W czerwcu, na spotkaniu w Lidzbarku Warmińskim biskupi podjęli decyzję o włączeniu do zespołu prac trzech reprezentantów Episkopatu: biskupa Ryszarda Kasynę, przewodniczącego Rady Prawnej KEP, by już na tym etapie uwzględnić aspekty prawnokanoniczne, a także arcybiskupa Grzegorza Rysia oraz biskupa seniora Jana Kopca, których wiedza historyczna i doświadczenie pracy archiwalnej są niezwykle przydatne.

W odpowiedzi na wystosowane przez KEP w czerwcu br. zaproszenie do zakonów męskich i żeńskich w Polsce, wspomniany zespół został poszerzony później także przedstawicieli życia konsekrowanego.

A centrum tych naszych prac muszą być osoby skrzywdzone – podkreślił Prymas, wyjaśniając, że „nie chodzi tylko o to, abyśmy przebadali tylko jakąś porcję historycznych, ale żeby ta praca była skoncentrowań w pierwszym rzędzie na pomocy osobom skrzywdzonym, czyli na wysłuchaniu ich także na forum przygotowywanej komisji ekspertów”.

Potrzebujemy nie tylko prac archiwalnych i badań historycznych, ale także analiz prawnych i prawnokanonicznych oraz jakościowych badań psychologicznych osób pokrzywdzonych i sprawców. Tylko wyniki całościowych i interdyscyplinarnych badań mogą pomóc Kościołowi w skuteczniejszym przeciwdziałaniu przemocy seksualnej oraz reagowaniu na nią, a także udzielaniu bardziej adekwatnej pomocy osobom skrzywdzonym wykorzystaniem seksualnym – podkreślił dziś Prymas.

W komunikacie z obrad przypomniano, że o opracowanie narodowej strategii ochrony dzieci w Polsce Konferencja Episkopatu Polski upominała się już od dawna.

Fundusz Medialny

Biskupi postanowili o utworzeniu specjalnego Funduszu Medialnego, który ma powstać w oparciu o doroczną zbiórkę w parafiach. Pomysł ten przedstawił bp Rafał Markowski, stojący na czele Rady KEP ds. Mediów i Komunikacji Społecznej. Zaprezentował także dalekosiężny plan działań rady, którą kieruje.

Bp Rafał Markowski poinformował biskupów o poczynaniach, jakie podjął na przestrzeni ostatnich kilku miesięcy jako przewodniczący Rady KEP ds. Mediów i Komunikacji Społecznej. Podkreślił, że jako swoje zadanie postawił głęboką odnowę pracy Rady Episkopatu ds. Mediów – która dotąd była ciałem raczej iluzorycznym – tak, aby nowy sposób jej działania był adekwatny do wyzwań, z jakimi Kościół zmaga się na polu komunikacji medialnej. „U podstaw tego leży zamysł, aby odpowiedzialność za działalność medialną Kościoła i jego obraz w mediach wzięli na siebie przedstawiciele zasadniczych instytucji medialnych, reprezentujących Konferencję Episkopatu Polski, czyli Biuro Prasowe KEP, Katolicka Agencja Informacyjna i Fundacja OPOKA, wspomagani przez kompetentnych ekspertów” – wyjaśnił bp Markowski.

Od pół roku szefowie tych instytucji tworzą wraz z bp. Markowskim odnowioną Radę KEP ds. Mediów i Komunikacji Społecznej, a w jej skład wszedł także sekretarz generalny Episkopatu bp Artur Miziński. Drugi krąg Rady – jak wyjaśnił bp Markowski – tworzy zespół niemal 30 konsultorów, reprezentujących środowisko katolickich redakcji, ekspertów akademickich czy innych środowisk opiniotwórczych. Konsultorzy ci zostali zgrupowani w trzech zespołach. Są to: Zespół ds. Badań i Analizy, Zespół ds. Strategii Medialnej i Zespół Redaktorów.

Na obecnym zebraniu plenarnym Episkopatu bp Markowski zwrócił się z prośbą o zaaprobowanie pomysłu stworzenia specjalnego Funduszu Medialnego, który miałby powstać w oparciu o jednorazową, doroczną zbiórkę do puszek we wszystkich polskich parafiach. Argumentował, że działalność medialna wymaga „środków bogatych”, czyli w naturalny sposób potrzebne jest ich wsparcie finansowe. Wyjaśnił, że środki materialne nie są najważniejsze dla realizacji misji Kościoła, ale są wielką pomocą.
Biskup zwrócił uwagę, że media należące do KEP są ze swej  natury instytucjami misyjnymi, które bez odpowiedniej bazy finansowej nie będą w stanie funkcjonować. W związku z czym zaproponował utworzenie specjalnego Funduszu Medialnego na ten cel. Pomysł ten został zaaprobowany przez Biskupów. Postanowiono, że pierwsza taka zbiórka ma nastąpić w przyszłym roku, po uprzednim opracowaniu statutu Funduszu Medialnego oraz szczegółowego regulaminu jego działania. Zająć się ma tym w najbliższych miesiącach Rada ds. Mediów i Komunikacji Społecznej.

Modlitwa o pokój

Odnosząc się do konfliktu w Ziemi Świętej, biskupi przyznali, że ta eskalacja napełnia ich bólem. „Konflikt ten, w tak krótkim czasie, spowodował śmierć tysięcy ludzi, w tym kobiet i dzieci. Wszystkich dotkniętych skutkami wojen i konfliktów biskupi wspierają modlitwą i wołaniem do Boga o nastanie pokoju. Modlą się także za umęczony naród ukraiński” – napisali w komunikacie.

Rok Jubileuszowy 2025

Biskupi zapoznali się ze stanem przygotowań do zapowiedzianego przez Papieża Franciszka Roku Jubileuszowego 2025. W komunikacie stwierdzili, że jest to wyjątkowy dar łaski, związany z przebaczeniem grzechów i łaską odpustu. Jego szczególnymi wymiarami będą pielgrzymki do Rzymu, przejście przez otwarte Drzwi Święte oraz oddanie czci relikwiom Świętych Apostołów Piotra i Pawła.
Zapowiedziano, że rok 2024 będzie poświęcony modlitwie w intencji tego ważnego wydarzenia. W tym duchu Komisja Duszpasterstwa KEP rozpoczęła prace nad programem duszpasterskim Kościoła w Polsce na lata 2024/2025.

Apostolat Courage

Gościem zebrania był m.in. amerykański duchowny ks. Kyle Schnippel, międzynarodowy dyrektor apostolatu Courage, działającego od ponad 40 lat. Skupia on mężczyzn i kobiety doświadczających pociągu do osób tej samej płci i którzy podjęli walkę o czystość. Z kolei EnCourage jest apostolatem, który zapewnia opiekę duszpasterską rodzinom i przyjaciołom osób, które doświadczają pociągu do osób tej samej płci i/lub niezgodności płci.

„Zachęcałem biskupów do zainteresowania się działalnością naszego apostolatu oraz, w razie potrzeby, powoływania oddziałów Courage i EnCourage w swoich diecezjach” – powiedział duchowny KAI.

Apostolat Courage został założony w 1980 roku przez amerykańskiego zakonnika o. Johna Harveya. Ten teolog moralny, profesor i doradca duszpasterski, napisał wskazówki dla spowiedników dotyczące kwestii homoseksualizmu i prowadził rekolekcje dla księży i braci po ślubach wieczystych, którzy byli zobowiązani do przeżywania swoich ślubów czystości w celibacie w obliczu doświadczenia pociągu do osób tej samej płci.

Kościół w Polsce wdzięczy za wsparcie katolikom niemieckim

O wdzięczności Kościoła w Polsce dla dzieła pomocy katolików niemieckich Renovabis mówił podczas konferencji prasowej na zakończenie 396. Zebrania Plenarnego KEP na Jasnej Górze metropolita lubelski, abp Stanisław Budzik. Jest on także przewodniczącym Zespołu ds. Kontaktów z Konferencją Episkopatu Niemiec.

Abp Budzik przypomniał, że Kościół katolicki w Niemczech prowadzi szereg dzieł pomocowych na różnych kontynentach. Na zebraniu plenarnym episkopatu tego kraju 3 marca 1993 roku ustanowił fundację Renovavis. Swoją nazwę wywodzi ona ze słów Psalmu 104: „Emitte spiritum tuum… et renovabis faciem terrae” (Ześlij swego Ducha… i odnowisz oblicze ziemi – Ps 104, 30). Niesie pomoc do Kościołów w Europie środkowej i wschodniej, boleśnie doświadczonych w okresie dyktatury komunistycznej. Swoje środki czepie ze zbiórek w kościołach w uroczystość Zesłania Ducha Świętego, a także darowizn rządu RFN. W ciągu trzydziestu lat pomoc ta osiągnęła sumę około 1 mld euro. Połowę przeznaczono na dzieła edukacyjne, a drugą połowę na wspieranie działań społecznych.

Od 1997 roku Renovanis organizuje także kongresy międzynarodowe, służące wymianie informacji i dyskusji o ważnych wydarzeniach w Kościele. Zdaniem abp. Budzika jest to doniosłe narzędzie dialogu między wschodem i zachodem Europy. Konferencja Episkopatu Polski wyraziła podziękowanie za wkład Renovabis we wsparcie dla Kościoła w Polsce a także dla działalności polskich misjonarzy posługujących w krajach byłego ZSRR.
Podziękowania te przekazano na ręce dyrektora generalnego Renovabis, ks. Thomasa Schwartza oraz dyrektora zarządzającego, dr. Jörga Bastena.

Kongres Eucharystyczny w Ekwadorze

O przygotowaniach do 53. Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego, który odbędzie się w dniach od 8 do 15 września 2024 roku, w stolicy Ekwadoru – Quito mówił biskup łowicki Andrzej F. Dziuba. Jest on delegatem KEP na Międzynarodowe Kongresy Eucharystyczne. Wydarzenie odbędzie się pod hasłem „Braterstwo dla uzdrowienia świata”.

***

Ponadto biskupi pracowali nad uzupełnieniem przepisów liturgicznych dotyczących chrześcijańskiego pogrzebu z urną. Wprowadzone zostały trzy uzupełnienia, m.in. dotyczące przypadku kremacji księdza lub biskupa, które ma teraz zatwierdzić watykańska Dykasteria ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów.