Zakończyło się 384. zebranie plenarne Episkopatu

Przyjęcie dokumentu z nowymi zasadami formacji kapłańskiej w seminariach oraz decyzja o powołaniu fundacji, która wesprze osoby wykorzystane przez duchownych – to główne tematy zakończonego Warszawie 384. zebrania plenarnego Konferencji Episkopatu Polski.

Nowe zasady formacji w seminariach duchownych

Biskupi przyjęli dokument pod nazwą: „Droga formacji prezbiterów w Polsce. Ratio institutionis sacerdotalis pro Polonia”. Reguluje ono proces formacji przyszłych kapłanów oraz system ich kształcenia. Dokument ten reguluje proces formacji przyszłych kapłanów oraz system ich kształcenia w polskich seminariach duchownych. Integralną część dokumentu stanowi „Ratio studiorum” nt. organizacji studiów filozoficznych i teologicznych alumnów wyższych seminariów duchownych. Normy zawarte w tym dokumencie powinny być zastosowane we wszystkich seminariach diecezjalnych w Polsce.

Inspiracją do powstania dokumentu jest opublikowane w 2016 r. przez Watykan „Ratio fundamentalis institutionis sacerdotalis”. Ponadto papież Franciszek 8 grudnia 2017 podpisał Konstytucje Apostolską „Veritatis Gaudium dotyczącą Uniwersytetów i Wydziałów Kościelnych regulującą m.in. studia teologiczne kandydatów do kapłaństwa.

Przyjęty dokument został opracowany przez specjalny Zespół, który działał przy Komisji Duchowieństwa pod przewodnictwem bp. Damiana Bryla.

Chcemy uczniów-misjonarzy, którzy wychodzą i szukają oraz pasterzy, którzy chcą siebie dać innym, a nie
takich, którzy szukają w kapłaństwie siebie – powiedział KAI bp Damian Bryl, wyjaśniając znowelizowane zasady. Po zatwierdzeniu przez Stolicę Apostolską zostaną one wprowadzone we wszystkich seminariach diecezjalnych w Polsce.

Mówiąc o polskiej młodzieży autorzy dokumentu przyznają, że „religijność ludzi młodych okazuje się ogólnie słabsza niż wcześniejszych pokoleń i dochodzi do przerwania ciągłości w przekazie wiary pomiędzy starszym i młodszym pokoleniem”. Wydłuża się ponadto czas dojrzewania emocjonalnego i społecznego młodzieży. Przejawia ona nierzadko dużą kruchość sfery psychicznej, słabą kondycję ludzką i intelektualną. Z związku z tym – jak czytamy – formacja prezbiterów wymaga zmian wynikających z potrzeb duchowych Ludu Bożego, zadań nowej ewangelizacji, języka komunikacji, itd”.

Nowy dokument zwraca uwagę na kryteria, jakie powinny towarzyszyć przyjęciu kandydata do seminarium duchownego. Należy więc wymagać: zdolności do życia we wspólnocie, podstawowej dojrzałości osobowościowej, uczuciowej, religijnej, moralnej, intelektualnej, a także zdrowia fizycznego i psychicznego.

„Zasadnicza idea polega na tym, by […] formować uczniów misjonarzy, «zakochanych» w Nauczycielu, pasterzy «o zapachu owiec», którzy żyją pośród nich, aby im służyć i nieść im Boże miłosierdzie. Dlatego jest konieczne, aby każdy kapłan zawsze czuł się uczniem w drodze, stale potrzebującym całościowej formacji, rozumianej jako ciągłe upodabnianie się do Chrystusa” (RFIS Wprowadzenie ).
Dokument wskazuje na najważniejsze sfery formacji kapłańskiej: formację ludzką, duchową, intelektualną, pastoralną. Ważnymi elementami w formacji przyszłych kapłanów winno być „towarzyszenie indywidualne i kierownictwo duchowe”.

Nowością, jaką wprowadza nowe „Ratio pro Polonia” jest uwrażliwianie przyszłych kapłanów na problem wykorzystywania seksualnego małoletnich. Zatem „seminarzyści – już od początku formacji – powinni posiąść wrażliwość, umożliwiającą skuteczną ochronę dzieci i młodzieży przed wszelkimi formami przemocy i wykorzystania, głównie o charakterze seksualnym. Ponadto powinni oni nabyć stosowną „wiedzę w zakresie odpowiedzialności, na forum kościelnym i państwowym, za przestępstwa przeciwko szóstemu przykazaniu, w szczególności popełnione z osobami małoletnimi” oraz poznać wszystkie procedury prawne, zarówno Kościoła powszechnego, jak i partykularnego, określające tryb postępowania na wypadek zaistnienia podobnych wydarzeń”.

W związku z tym – jak stwierdza dokument – w procesie przyjmowania kandydata do seminarium lub instytutu życia konsekrowanego konieczne jest wstępne rozeznanie jego dojrzałości psychoseksualnej oraz ewentualnych trudności czy zaburzeń w tej materii. Natomiast „w przypadkach stwierdzenia występowania zaburzeń w sferze psychoseksualnej kandydata nie należy go przyjmować”. Nie mogą być także przyjęci do seminarium „ci, którzy są aktywni homoseksualnie, mają utrwalone tendencje homoseksualne lub wspierają tak zwaną „kulturę gejowską”.

Droga formacji podstawowej w seminarium duchownym obejmuje cztery etapy: etap propedeutyczny, etap stawania się uczniem Jezusa, etap upodabniania się do Chrystusa i etap pastoralny.

Jak powiedział KAI bp Damian Bryl, nowelizacja zasad formacji kapłańskiej polega przede wszystkim na tym, by zwracać większą uwagę na konkretną osobę oraz kłaść mocny akcent na formację duchową. – Chcemy, aby nasi księża byli nade wszystko uczniami Chrystusa, gotowymi, aby ofiarować siebie jako misjonarzy – powiedział KAI bp Bryl.

Fundacja Świętego Józefa – wsparcie dla wykorzystanych przez duchownych

Biskupi podjęli decyzję o powołaniu Fundacji Świętego Józefa, której celem ma być wspomaganie istniejących inicjatyw i podejmowanie nowych działań na rzecz różnorodnej pomocy osobom skrzywdzonym przez osoby duchowne – jako wyraz solidarności z nimi.

– Powołanie Fundacji jest wyrazem solidarności Kościoła w Polsce z osobami, które zostały wykorzystane seksualnie przez duchownych czy inne osoby związane z działalnością edukacyjną i duszpasterską Kościoła – podkreślił w rozmowie z KAI abp Wojciech Polak, który jest Delegatem KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży i będzie przewodniczącym Rady Fundacji. Dodał, że „konieczne jest zintensyfikowanie działań już prowadzonych na rzecz osób zranionych we wspólnocie Kościoła i budowania skutecznego systemu prewencji, stąd narodziła się idea specjalnej fundacji, działającej na ich rzecz”.

Na wsparcie przez różnorodną działalność fundacji będą mogły liczyć osoby skrzywdzone w dzieciństwie lub młodości, w stanie niepełnosprawności lub bezradności, gdy sprawcami wykorzystania seksualnego byli duchowni lub inne osoby zaangażowane w aktywność wychowawczą, edukacyjną oraz duszpasterską Kościoła.
Celem fundacji nie jest spełnienie roszczeń finansowych niektórych skrzywdzonych, ani nie jest ona w żadnym wymiarze funduszem odszkodowawczym. Jest natomiast dziełem, które ma na różne sposoby i we współpracy z istniejącymi inicjatywami oferować zorganizowaną pomoc i prawdziwą solidarność, której osoby pokrzywdzone bardzo potrzebują.

Fundacja Świętego Józefa będzie wspierać istniejące i inicjować nowe projekty i działania mające na celu pomaganie osobom skrzywdzonym. Jednym z nich ma być rozwój istniejącego „telefonu zaufania”, dzięki któremu osoby zranione w Kościele będą mogły łatwiej uzyskać niezbędne informacje oraz realne wsparcie. Inny krok to dalszy rozwój i poszerzanie istniejącej już „sieci ekspertów” – przygotowanych psychologów, pedagogów, prawników i kapłanów – kompetentnych w udzielaniu fachowej pomocy osobom skrzywdzonym przez wykorzystanie seksualne, tak aby w przyszłości mogły powstać wyspecjalizowane „ośrodki pomocy”. Fundacja będzie też mogła udzielać stypendiów edukacyjnych dla osób skrzywdzonych, potrzebujących pomocy w ukończeniu szkoły lub studiów. Do zadań fundacji będzie należeć także wspieranie wielorakich działań prewencyjnych mających na celu ochronę dzieci i młodzieży.

Abp Polak podkreślił, że celem Fundacji nie jest zdjęcie z przełożonych kościelnych – biskupów i wyższych przełożonych zakonnych – odpowiedzialności za pomoc osobom skrzywdzonym ale wspieranie dodatkowej pomocy, jakiej potrzebują osoby zranione.

Fundacją Świętego Józefa pokierują Marta Titaniec, mająca długoletnie doświadczenie w sektorze organizacji pozarządowych, współinicjatorka inicjatywy „Zranieni w Kościele”, oraz ks. dr Tadeusz Michalik z diecezji tarnowskiej, zaangażowany od lat w tematykę edukacji, a w ostatnich latach także prewencji przed wykorzystaniem seksualnym.

W Radzie Fundacji znajdą się osoby działające na rzecz ochrony małoletnich: o. dr Adam Żak SJ – koordynator KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży i dyrektor Centrum Ochrony Dziecka w Krakowie; dr Małgorzata Skórzewska-Amberg – ekspert w dziedzinie prawnokarnej ochrony dziecka w cyberprzestrzeni, uczestnicząca w pracach Diecezjalnego Zespołu Wsparcia przy Biskupie Płockim „Ku uzdrowieniu i odnowie”; ks. prof. dr hab. Piotr Majer – wybitny prawnik kanonista oraz członek Rady Naukowej Centrum Ochrony Dziecka. Jako przedstawiciel osób skrzywdzonych przez duchownych w Radzie Fundacji zasiądzie Wiktor Porycki. Ponadto znajdzie się w niej sekretarz generalny Episkopatu Polski bp Artur Miziński, a na czele Rady stanie prymas Polski abp Wojciech Polak jako delegat KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży.

Odpowiedzialność za misje

Bp Jerzy Mazur, przewodniczący Rady KEP ds. Misji wyraził nadzieję, że ustanowiony przez papieża Franciszka nadzwyczajny miesiąc misyjny, obchodzony w październiku tego roku pod hasłem „Ochrzczeni i posłani”, odnowi zapał na rzecz krzewienia Ewangelii na innych kontynentach. Chodzi o to, by nastąpiło ożywienie świadomości tego, że wszyscy, z Chrztu świętego jesteśmy uczniami i misjonarzami, odpowiedzialnymi za misje wśród narodów” – powiedział bp Mazur po zebraniu plenarnym. Przywołał tez sformułowania Jena Pawła II, iz wiara umacnia się, gdy jest przekazywana.

Wyjaśnił następnie, że nadzwyczajny miesiąc misyjny przypomina wiernym, że współtworzą Kościół, który z natury jest Kościołem misyjnym, posłanym aż po krańce ziemi. Nakaz misyjny Jezusa Chrystusa: idźcie i czyńcie uczniami jest bowiem nadal aktualny. Przypomniał, że obecnie pracuje na misjach 1900 misjonarzy i misjonarek, którzy głoszą Ewangelię w 99 krajach.

Gościem zebrania plenarnego był abp Giovanni Dal Toso, przewodniczący Papieskich Dzieł Misyjnych, który przedstawił biskupom współczesne wyzwania misyjne.

Czym dla Polaków jest niedziela

Losy Kościoła w Polsce będą się ważyły w przestrzeni świętowania niedzieli – powiedział KAI abp Wiktor Skworc, przewodniczący Komisji Duszpasterstwa KEP. Od Adwentu rozpoczyna się pierwszy rok opracowanego na trzy programu duszpasterskiego Kościoła w Polsce. Jego hasło brzmi: Eucharystia – źródło, szczyt i misja Kościoła” i ma on przypominać o znaczeniu świętowania niedzieli w życiu chrześcijanina.

„Można powiedzieć, że losy Kościoła w Polsce będą się ważyły w przestrzeni świętowania niedzieli, udziału w niedzielnej Mszy św. i traktowania tego dnia jako dnia dla Pana Boga i człowieka” – powiedział KAI abp Skworc przypominając sformułowanie Jana Pawła, iż Kościół żyje i buduje się Eucharystią. Zapowiedział, że w czwartek odbędzie się w Warszawie prezentacja badań Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego nt. świętowania niedzieli.

O tym jak Polacy przeżywają czas wolny i jak traktują niedzielę informowali biskupów ks. Wojciech Sadłoń, dyrektor Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego (ISKK) oraz współpracownik Instytutu Sławomir Nowotny.

Zdaniem Nowotnego kluczowe pytanie brzmi: czym w istocie jest dziś dla Polaków niedziela: czy dniem świętym, „dies Domini” czy po prostu dniem wolnym, coraz bardziej podobnym do jakiegokolwiek innego czasu wolnego. „Badania dowodzą, że jednak tym drugim. Coraz częściej niedziela jest fragmentem czasu wolnego od pracy, nauki itd.” – stwierdził socjolog w rozmowie z KAI.

Według socjologa wśród Polaków być może nie zanika świadomość tego, że niedziela jest dniem świętym, niemniej maleje praktyka, czego dowodzą coroczne badania ISKK nt. udziału w niedzielnej mszy św.
Zdaniem Nowotnego są pewne przesłanki do przypuszczeń, że zmiany cywilizacyjne, charakterystyczne dla krajów tzw. wysoko rozwiniętych, w polskim społeczeństwie przebiegają inaczej. „Zostaje nam więcej zaangażowania świadomościowego i emocjonalnego w wartości wyższe” – powiedział socjolog. Chodzi tu np. o pozycję rodziny, wciąż u nas bardzo mocną na liście wartości ważnych w życiu, co potwierdzają kolejne badania.

W odpowiedzi na pytanie: co jest dla pana/pani najważniejsze w życiu, religia znajduje się na poziomie 28 proc., co nie jest wskaźnikiem wysokim, jak na kraj nominalnie katolicki. Ale gdy CBOS zapytało o rzeczy, które stanowią o sensie życia, wiara religijna jest na poziomie 5 procent.

„Powstaje wielkie pytanie: czym jest wiara religijna dla Polaków” – mówi Nowotny. Dodaje, że być może większość z nas nie myśli w kategoriach sensu życia – sens jest jednak kategorią filozoficzną czy teologiczną ale można przypuszczać, że religię się przeżywa, ale mniej się reflektuje na jej temat.
„Tak więc w dużej mierze to życie religijne ‘się prowadzi’, trochę obok praktyki, która przez religię winna być motywowana, oświetlana, determinowana – podsumowuje współpracownik ISKK.

Duszpasterskie towarzyszenie po stracie nienarodzonego dziecka

Bp Śmigiel zapowiedział, że jeszcze w tym roku ukaże się poradnik dla duszpasterzy, którzy chcą towarzyszyć rodzicom po stracie nienarodzonego dziecka. Opracowanie ma szeroki charakter i obejmuje szereg płaszczyzn – psychologiczną i duchową ale także prawną i teologiczną, liturgiczną. – Zawarte są tam m.in. i wskazówki prawne na temat tego, gdzie rodzice mogą szukać pomocy, a także np. jak od strony liturgicznej zorganizować pożegnanie zmarłego dziecka.

Nowy przewodniczący Komisji Nauki Wiary

Biskupi dokonali wyborów do gremiów Episkopatu oraz do instytucji kościelnych podległych KEP. Nowym przewodniczącym Komisji Nauki Wiary został wybrany na pięcioletnia kadencję metropolita lubelski abp Stanisław Budzik. Zastąpił on na tym stanowisku biskupa opolskiego Andrzeja Czaję.
Nowy przewodniczący ma 67-lat, jest doktorem habilitowanym teologii, Wielkim Kanclerzem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, przewodniczącym Rady Programowej KAI.

100. rocznica ustanowienia Biskupstwa Polowego

Obrady były okazją do obchodów 100-lecia ustanowienia Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego. We wtorek Mszy św. w Katedrze Polowej przewodniczył i homilię wygłosił abp Stanisław Gądecki. – Historia naszej Ojczyzny jest integralnie związana z historią duszpasterstwa wojskowego w Polsce – powiedział przewodniczący KEP.

Biskup polowy Józef Guzdek zauważył, że ilekroć polscy żołnierze walczyli „za wolność waszą i naszą”, w kraju i poza jego granicami, zawsze towarzyszyli im księża kapelani.

Przewodniczący KEP przypomniał w homilii o początkach duszpasterstwa wojskowego w Polsce, które sięga czasów początków państwa, a także późniejszych dziejach związanych z posługą kapłańską żołnierzom.
We Mszy św. celebrowanej m.in. przez m.in. abp. Salvatore Pennacchio, Nuncjusza Apostolskiego w Polsce uczestniczył m.in. szef MON Mariusz Błaszczak, komendanci służb mundurowych, przedstawiciele harcerzy i liczni goście.

Po błogosławieństwie odczytana została decyzja prezydenta RP Andrzeja Dudy o uhonorowaniu bp. Józefa Guzdka Złotym Krzyżem Zasługi. Jak podkreślił Biskup Polowy odznaczenie traktuje jako uhonorowanie posługi wszystkich kapelanów służących w Ordynariacie Polowym.