Zambia: zmarł kardynał Adam Kozłowiecki

W szpitalu w Lusace zmarł dziś rano kard. Adam Kozłowiecki, od ponad 60 lat misjonarz w Zambii. Miał 96 lat. Po jego śmierci kolegium kardynalskie liczy 180 członków, w tym 104 mających prawo wyboru papieża.

Adam Kozłowiecki urodził się l kwietnia 1911 r. w Hucie Komorowskiej k. Kolbuszowej. Po zakończeniu nauki w jezuickich gimnazjach i uzyskaniu świadectwa dojrzałości w 1929 r. wstąpił do Towarzystwa Jezusowego. Studiował filozofię w Krakowie, potem teologię w Chyrowie, gdzie pracował z młodzieżą. Święcenia kapłańskie przyjął dnia 24 czerwca 1937 r. w Lublinie z rąk bp. Karola Niemiry. Ostatnie stadium formacji, czyli studium duchowości i prawa zakonnego, tzw. trzecią probację, odbył w roku akademickim 1938/39 we Lwowie.

Wojna zastała go w Chyrowie, który opuścił 9 września 1939 r. 26 października dotarł do Krakowa, gdzie został mianowany ministrem, czyli odpowiedzialnym za sprawy gospodarcze, kolegium jezuitów. Już 10 listopada został jednak aresztowany przez hitlerowców i był więziony na Montelupich, potem w Wiśniczu, od 20 czerwca 1940 r. w Oświęcimiu, a od 11 grudnia w Dachau. Wspomnienia z tego okresu spisał po wojnie na polecenie przełożonych; wydane zostały w 1967 r. z poważnymi skreśleniami cenzury państwowej pt. „Ucisk i strapienie. Pamiętnik więźnia 1939-1945”. Wznowiono je w całości w 1995 r.

W Pullach, gdzie przebywał po uwolnieniu go z obozu 29 kwietnia 1945 r., otrzymał propozycję wyjazdu na misje do Rodezji Północnej, obecnej Zambii. 15 lipca 1945 r. złożył ostatnie śluby zakonne, a 29 stycznia 1946 r. wyjechał do Afryki. Sytuacja polskiej misji w Rodezji była opłakana – wskutek zerwanych kontaktów z krajem i śmierci kilku misjonarzy brakowało personelu misyjnego. Odnawiał więc zerwane więzi stacji misyjnych z pobliskimi wioskami, zakładał w nich szkoły, budował wiejskie kaplice i domy dla nauczycieli. Od 1948 r. pełnił obowiązki przełożonego, czyli superiora ważnej stacji misyjnej w Kasisi w pobliżu Lusaki, która obejmowała swoim zasięgiem ponad 300 wiosek. Kierował tam budową miejscowego kościoła.

Misja rodezyjska była poważnym wkładem Kościoła polskiego w misje zagraniczne. Gdy więc Stolica Apostolska zdecydowała ostatecznie o podniesieniu prefektury apostolskiej Lusaka do rangi wikariatu apostolskiego, na urząd wikariusza apostolskiego powołano 15 lipca 1950 r. ks. Adama Kozłowieckiego. Za jego rządów wiele budowano, zarówno w miastach jak i w buszu, sprowadzano różne zgromadzenia zakonne męskie i żeńskie, zakładano szkoły i szpitale. Dzięki staraniom ks. Kozłowieckiego do szeregów misjonarzy włączyli się Czesi, Słowacy, Chorwaci oraz Amerykanie polskiego pochodzenia. Udało mu się też otworzyć w 1952 r. niższe seminarium duchowne w Mimie, które w 1963 r. przekazał w ręce Amerykanów. Pierwszy kapłan wychowany w tym seminarium otrzymał święcenia kapłańskie dopiero w 1968 r., ale seminarium wychowało całe zastępy katolickiej młodzieży. W 1973 r. seminarium w Mimie przekształcono ostatecznie w krajowe wyższe seminarium duchowne.

W 1955 r. ks. Adam Kozłowiecki został pierwszym biskupem Lusaki. Sakrę biskupią przyjął 11 września tegoż roku. Był gorącym zwolennikiem równouprawnienia ras. Już w 1956 r. wiele rozgłosu nabrała jego decyzja przyjęcia dziewczyny hinduskiej do szkoły przeznaczonej dla białych, a prowadzonej przez siostry dominikanki. W 1958 r. zredagował w imieniu episkopatu Północnej Rodezji list pasterski, w którym stanął zdecydowanie w obronie równości rasowej i sprawiedliwości społecznej, opublikowany później w zbiorze dokumentów Kongregacji Rozkrzewiania Wiary (obecnie Ewangelizacji Narodów). Brał też czynny udział w redagowaniu przyjętego z entuzjazmem Memorandum Episkopatu Federacji Rodezji i Nyasalandu z 31 października 1959 r., broniącego praw Afrykanów w wyborze ustroju państwowego i udziału w rządach.

Gdy papież Jan XXIII w 1959 r. ustanowił w Północnej Rodezji niezależną prowincję kościelną, z siedzibą w Lusace, obejmującej siedem diecezji sufraganalnych, bp Adam Kozłowiecki został 12 lipca 1959 r. podniesiony do godności arcybiskupa metropolity Lusaki. Sprowadził do Zambii kilka dalszych zgromadzeń zakonnych, męskich i żeńskich. Sam powołał do życia afrykańskie zgromadzenie zakonne na prawach diecezjalnych.

W tym czasie abp Kozłowiecki brał aktywny udział w Soborze Watykańskim II, gdzie zabierał głos w sprawach misyjnego zaangażowania Kościoła. Odegrał też dużą rolę w okresie uzyskiwania przez Zambię pełnej suwerenności, co dokonało się 24 października 1964 r.

Od tej chwili corocznie składał swoją rezygnację ze stanowiska arcybiskupa metropolity. Chciał, aby na tym stanowisku zastąpił go rodowity Zambijczyk, co nastąpiło w 1969 r. Od chwili rezygnacji z urzędu, kierowany był na placówki misyjne jako duszpasterz w Chingombe (1970-1973 i 1976-1989), Mumbwie (1973-1974), Chikuni (1975-1976), Lusace (1989-1990), Mulungushi (1990-2002). Ostatnio pracował w Mpunde.

W uznaniu za wieloletnią pracę misyjną Jan Paweł II kreował go w 1985 r. kardynałem. W 1997 r. z okazji 60-lecia swego kapłaństwa przybył do kraju ojczystego i uczestniczył we Mszy św. koncelebrowanej z Janem Pawłem II w Legnicy i innych miastach.

Odznaczony został wieloma orderami zambijskimi, był żywym symbolem przemian dokonanych na czarnym kontynencie. Przez wiele lat był również członkiem Kongregacji Ewangelizacji Narodów, a w samej Zambii kierował Papieskimi Dziełami Misyjnymi.

25 lipca br. kard. Kozłowiecki odebrał w Mpunde doktorat honoris causa Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego i Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski. Doktorat honorowy z nauk teologicznych przyznano mu za „wieloletnią pracę misyjną na kontynencie afrykańskim”. Laudacja głosiła, że laureat jest niestrudzonym świadkiem Chrystusowej prawdy, człowiekiem, który „wydatnie przyczynił się do niepodległości Zambii i poszanowania praw człowieka w tym kraju”, a mimo sędziwego wieku charakteryzuje go „promieniująca na wszystkich radość”.