Zmarł amerykański historyk, prof. Richard Pipes

W wieku 94 lat zmarł profesor Richard Pipes. Amerykański historyk, sowietolog, specjalista historii Rosji i ZSRR. Zgodnie uważany za najwybitniejszy światowy autorytet w tej dziedzinie. Od kilkudziesięciu lat związany z Uniwersytetem Harwardzkim Cambridge.

Doradca prezydenta USA Ronalda Reagana ds. Rosji i Europy Środkowej. Człowiek, który posiadał niezwykle znaczący wpływ na twardą postawę prezydenta wobec wprowadzenia stanu wojennego w Polsce, decyzję o pomocy podziemiu solidarnościowemu oraz na wprowadzenie sankcji wobec Polski i ZSRR, w odpowiedzi na 13 grudnia 1981 roku.

Urodził się 11 lipca 1923 w Cieszynie. Pochodził ze spolonizowanej żydowskiej rodziny cieszyńskiego wytwórcy czekolady i słodyczy, właściciela słynnej fabryki „Dea” (później: „Olza”). Dziś słynnej z wafli czekoladowych „Prince Polo”. Jego ojciec Marek był oficerem Józefa Piłsudskiego i uczestnikiem jego kampanii niepodległościowej. Dzieciństwo spędził w Cieszynie, a młodość w Warszawie skąd udało mu się wydostać wraz z rodziną w końcu 1939 r. W 1940 roku dotarł przez Europę Zachodnią do USA.

W 1943 otrzymał obywatelstwo amerykańskie. Wstąpił do armii amerykańskiej. Uczył się w Muskingum College w New Concord w stanie Ohio, a następnie na Cornell University. Doktorat na Uniwersytecie Harvarda uzyskał w roku 1950. Do emerytury w 1996 r. był tam profesorem historii.

W 1946 ożenił się z Eugenią Roth i miał z nią dwóch synów. Jeden z nich, Daniel, jest znanym specjalistą problematyki islamskiej, arabskiej i bliskowschodniej drugi menadżerem znanego hotelu na Manhattanie. Małżonka Irena jest znaną postacią dialogu polsko-żydowskiego i propagatorką wiedzy o wzajemnych, wielowiekowych związkach obu narodów.

Mieszkali razem przez długie lata we własnej rezydencji w Cambridge w stanie Massachusetts, siedzibie Uniwersytetu Harwardzkiego.

Napisał kilkanaście książek poświęconych historii Rosji, w szczególności po rewolucji 1917 r. Zwolennik tezy o organicznym związku bolszewickiego państwa totalitarnego z autorytarną tradycją instytucji państwa moskiewskiego i caratu. Poglądy na genezę rządów bolszewików i komunistycznego totalitaryzmu w Rosji, dzieje rewolucji rosyjskiej i tworzenia ZSRR zawarł w trylogii: Rosja carów, Rewolucja Rosyjska i Rosja bolszewików. Z wizją historii Rosji Pipesa polemizował Aleksander Sołżenicyn określając ją jako „polską perspektywę”. Zbliżone do Pipesa stanowisko zajmował protoplasta sowietologii Jan Kucharzewski w swym cyklu „Od białego caratu do czerwonego” opublikowanym w Polsce w latach 1923-1935 i wydanego następnie po angielsku w 1948 roku: „ The Origins of Modern Russia”.

„Zwyciężyła mądrość” – rozmowa z autorem pomnika w Jersey City

Profesor Pipes konsekwentnie dowodził, że carska Rosja znalazła swoją kontynuację w Rosji sowieckiej, bowiem wiele mechanizmów władzy i jej praktyka wynikają w historii, tradycji i mentalności narodowej bardziej niż z ideologii.

Był Członkiem kolegiów redakcyjnych pism Strategic Reviev, Journal of Strategic Studies i innych. Członkiem zagranicznym Polskiej Akademii Nauk. Doktor honoris causa Uniwersytetu Śląskiego i Uniwersytetu Warszawskiego Od 1994 honorowym obywatel miasta Cieszyna.

W tym samym roku uhonorowany Krzyżem Komandorskim Orderu Zasługi RP w uznaniu roli, jaką odegrał dla „ratowania Solidarności i wolności w Polsce w czasie śmiertelnego zagrożenia stanu wojennego”.

Iinicjatorem uhonorowania go był profesor Jan Karski, który pisał w swoim liście do prezydenta RP , że gdyby nie Pipes w Białym Domu i jego determinacja, zapewne losy Polski potoczyłby się inaczej. Richard Pipes był także laureatem Nagrody Orła Jana Karskiego.

Był uważnym obserwatorem światowej sceny politycznej i jej przenikliwym analitykiem. Jego prognozy niemal zawsze sprawdzały. Był także człowiekiem głęboko zainteresowanym tym, co dzieje się w Polsce i surowym recenzentem jej polityki. Życzył swojej pierwszej ojczyźnie jak najlepiej, ale krytycyzmu dla irracjonalności i głupoty nie skąpił.

Uważał, że postrzeganie Polski w świecie w ogromnej mierze zależy od tego, jak ułoży sobie ona wzajemne relacje z historycznymi sąsiadami geograficznymi: niemiecki i rosyjskim, ale także z historycznym sąsiadem duchowym – żydowskim. Bilans i balans tych stosunków decyduje o ogromnej mierze o międzynarodowej pozycji Polski.

Odszedł uczony wielkiej klasy i polityk moralnej integralności. Konserwatysta i republikanin. Prywatnie człowiek ciepła i dobroci, życzliwy ludziom. Każda z nim rozmowa i spotkanie były wartościami, na jakie się czekało niecierpliwie.

Kilka lat temu napisał piękną książkę o swoim życiu zatytułowaną „Vixi” co łacinie znaczy „Żyłem”. Z podtytułem „Wspomnienia niezależnego”