Zmarł były zwierzchnik Prawosławnego Kościoła Ameryki metropolita Teodozjusz

W wieku prawie 87 lat zmarł 19 października w Canonsburgu w stanie Pensylwania metropolita Teodozjusz (Lazor) – w latach 1977-2002 głowa Prawosławnego Kościoła Ameryki (PKA). Kościół ten, który w 1970 uzyskał autokefalię od Patriarchatu Moskiewskiego, do dzisiaj nie jest uznawany za kanoniczny przez prawosławie greckie z Konstantynopolem na czele. Sam metropolita został wyświęcony wcześniej na biskupa właśnie przez hierarchów konstantynopolskich.

Przyszły zwierzchnik kościelny urodził się 27 października 1933 w Canonsburgu w rodzinie Rusinów, którzy wyemigrowali za ocean z ówczesnej Polski. Kształcił się w kolegiach w Waszyngtonie i Jeffersonie, a w 1960 ukończył seminarium duchowne św. Włodzimierza w mieście Yonkers koło Nowego Jorku. Wkrótce potem odbył kilkumiesięczną podróż do Ziemi Świętej i na Bliski Wschód, odwiedzając najważniejsze sanktuaria chrześcijańskich na tym terenie; spędził też kilka miesięcy na studiach w Instytucie Ekumenicznym Światowej Rady Kościołów w Bossey koło Genewy (Szwajcaria).

Po powrocie do kraju 10 października 1961 został postrzyżony do życia mniszego, po czym 14 tegoż miesiąca przyjął święcenia diakonatu a 22 – prezbiteratu (kapłańskie) jako kapłan parafii Matki Bożej w Madisonie (USA). Posługiwał też jako kapelan wojskowy.

6 maja 1967, w wieku niespełna 34 lat, został wyświęcony na biskupa Sitki i Alaski Kościoła Prawosławnego Ameryki i Kanady, uznawanego przez Rosyjski Kościół Prawosławny (RKP) za “rozłamowy”. W obrzędzie sakry wzięli udział dwaj biskupi Patriarchatu Konstantynopolskiego: amfipolski Silas (Kokkinakis) i leucki Marek (Lipa), co wywołało oburzenie i potępienie ze strony RKP, a ówczesny patriarcha moskiewski Aleksy I skierował w tej sprawie list protestacyjny do patriarchy Atenagorasa. Nie przeszkodziło to jednak nowemu hierarsze w karierze i 1 czerwca tegoż roku objął rządy w diecezji Alaski.

10 kwietnia 1970 Patriarchat Moskiewski udzielił autokefalii tej części parafii, należących niegdyś do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego za Granicą, które po II wojnie światowej uznały nad sobą zwierzchnictwo RKP; tak powstał Prawosławny Kościół Ameryki, którego kanoniczności nie uznają dotychczas – jak wspomniano – Kościoły prawosławne języka greckiego. Jego pierwszym zwierzchnikiem w randze metropolity został pochodzący z Międzyrzecza Podlaskiego na Lubelszczyźnie Ireneusz (Bekisz). W maju tegoż roku bp Teodozjusz, chociaż ważność jego sakry RKP przez długie lata podważał, stanął na czele delegacji PKA, która udała się do Moskwy, aby odebrać oficjalnie dekret o autokefalii.

30 maja 1972 został biskupem pittsburskim i zachodniopensylwańskim. W 5 lat później – 25 października 1977 na V Soborze Wszechamerykańskim w Montrealu wybrano go na zwierzchnika PKA z tytułem “najbłogosławniejszy arcybiskup nowojorski, metropolita całej Ameryki i Kanady”. Gdy w 1981 katedrę głowy PKA przeniesiono z Nowego Jorku do Waszyngtonu, jego tytuł zmienił się na “arcybiskupa waszyngtońskiego”. Zmiana ta miała zresztą charakter czysto formalny, gdyż siedziba zwierzchnika Kościoła pozostała w miasteczku Syosett pod Nowym Jorkiem.

Metropolita odgrywał ważną rolę w życiu wspólnoty prawosławnej w Stanach Zjednoczonych. Na przykład został zaproszony jako pierwszy lider prawosławny na intronizację wybranego 3 czerwca 1990 patriarchy moskiewskiego Aleksego II, którego następnie gościł u siebie w latach 1991 i 1993. W 2000 odwiedził go w jego siedzibie zwierzchnik polskiego prawosławia metropolita Sawa. Teodozjusz brał też aktywny udział w posiedzeniach Stałej Konferencji Kanonicznych Biskupów Prawosławnych w Ameryce. Był doradcą prezydentów George’a H. W. Busha i Billa Clintona do spraw religijnych i politycznych, zwłaszcza po upadku komunizmu w Europie na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, namawiał wówczas tego drugiego polityka do zakończenia nalotów NATO na ówczesną Jugosławię.

Na początku bieżącego stulecia zarzucono mu udział nadużycia finansowe w postaci przelewania środków ogólnokościelnych na własne konta bankowe. Oskarżenia te, którym początkowo usilnie zaprzeczał, podkopały jego zdrowie, powodując u niego kilka zawałów serca. Ostatecznie 2 kwietnia 2002 podał się do dymisji, a decyzję tę Święty Synod PKA przyjął 21 lipca tegoż roku. Od tego czasu były zwierzchnik mieszkał jako emeryt w mieście Hamlin w Pensylwanii.