Zmarł francuski teolog, antropolog, socjolog i filozof nauki

W wieku 75 lat zmarł w Paryżu 9 października Bruno Latour – francuski myśliciel i laureat kilku cenionych nagród międzynarodowych za „ambitną analizę i reinterpretację nowoczesności” oraz za osiągnięcia w dziedzinie sztuki i filozofii. Był głęboko wierzącym katolikiem, co podkreślił m.in. „New York Times” we wspomnieniu pośmiertnym o nim z 13 bm.

W czasie swej 50-letniej działalności naukowej Latour próbował łączyć ze sobą różne dyscypliny naukowe, jak teologia, socjologia, sztuka i antropologia. Zdaniem autora artykułu – Claya Risena „wywarło to z kolei wpływ na takie, pozornie nie mające ze sobą nic wspólnego dziedziny jak zarządzanie biznesem i teoria literatury. Jego teorie sprawdzały się w czasach globalnych zmian klimatycznych, różnych teorii spiskowych i «faktów alternatywnych»”.

Za ten swoisty rodzaj „konstruktywizmu”, łączącego z nauką ludzi, rzeczy i idee, bywał często krytykowany, co jednak nie przeszkodziło w uznaniu jego „kreatywności i nieprzewidywalności”, gdy przyznawano mu nagrody Holberga i Kioto, uważane za odpowiedniki nagród Nobla w dziedzinie humanistyki i nauk społecznych.

Dziennik nowojorski wspomniał o głębokiej wierze katolickiej prof. Latoura. Zwrócił uwagę, że jest to rzadkie zjawisko „u lewicujących intelektualistów francuskich”, tymczasem zmarły „był przez cały czas praktykującym rzymskim katolikiem”. Często zdarzało mu się wprawdzie krytykować hierarchię kościelną, ale bardzo podziwiał on Franciszka i jego encyklikę z 2015 r. „Laudato si’”, w której papież, podobnie jak Latour, opowiadał się za nowym spojrzeniem na związki człowieka z przyrodą – napisał Risen.

Antropolog, socjolog i filozof nauki Bruno Paul Louis Latour urodził się 22 czerwca 1947 w Beaune (Burgundia) w rodzinie od pokoleń związanej z uprawą winorośli i produkcją win. We wczesnej młodości pod wpływem rodziców zaczął studiować teologię katolicką i filozofię na Uniwersytecie Burgundzkim w Dijon. Wiele lat później określił siebie z tamtego okresu jako „wojującego katolika”, a za pierwszą inspirację naukową uznał poetę i eseistę Charlesa Péguya. W jednej ze swoich wczesnych prac studenckich zestawił jego esej „Clio” z czterema Ewangeliami. W 1975 na wydziale filozoficznym Uniwersytetu w Tours obronił pracę doktorską nt. biblijnej egzegezy zmartwychwstania Jezusa.

Bezpośrednio po studiach powołano go do wojska, jednakże w ramach zastępczej służby wojskowej w organizacji ORSTOM wyjechał na 2 lata jako nauczyciel do Wybrzeża Kości Słoniowej. Wtedy też po raz pierwszy zainteresował się antropologią i etnografią pod wpływem kierownika miejscowej komórki ORSTOM, późniejszego czołowego antropologa Marca Augé.

W latach 1982-2006 był profesorem w Ośrodku Socjologii Innowacji w Państwowej Wyższej Szkole Górniczej w Paryżu. Był profesorem wizytującym na Uniwersytecie Kalifornijskim w San Diego, w Londyńskiej Szkole Ekonomii i na Uniwersytecie Harwardzkim. W latach 2006-15 był profesorem w Instytucie Nauk Politycznych (Sciences Po) w Paryżu.

Wraz z Michelem Callonem i Johnem Lawem współtworzył teorię aktora-sieci, wywarł wpływ na rozwój konstruktywizmu i badań nad nauką i techniką (ang. science and technology studies).

W 2013 roku otrzymał Nagrodę Holberga, ustanowioną 1 lipca 2003 przez Parlament Norwegii, której patronem jest pisarz i uczony duńsko-norweski Ludvig Holberg (1684–1754). Komitet nagrody podkreślił „kreatywność i nieprzewidywalność” Latoura, który „podjął się ambitnej analizy i reinterpretacji nowoczesności, podważając najbardziej fundamentalne kategorie, jak rozróżnienie między nowoczesnością a przednowoczesnością, między naturą a społeczeństwem, człowiekiem a nie-człowiekiem”. W 2021 roku przyznano mu Nagrodę Kioto w dziedzinie sztuki i filozofii.

B. Latour zmarł na raka 9 października w Paryżu. Pozostawił żonę Chantal (z d. Drouet), z którą ożenił się w 1970, córkę Chloe i syna Robinsona oraz troje wnucząt.