Zmarł Gottfried Böhm. Zaprojektował ok. 70 kościołów

W wieku 101 lat zmarł 9 czerwca w Kolonii Gottfried Böhm – niemiecki architekt, który zaprojektował ok. 70 kościołów i świątyń niechrześcijańskich w swoim kraju. Za tę działalność otrzymał w 1986 Nagrodę Pritzkera, zwaną potocznie „Noblem dla architektów”. Wiadomość o zgonie sędziwego twórcy potwierdził jego syn Paul, także architekt. Zmarły kontynuował tradycje rodzinne – zarówno jego dziadek, jak i ojciec Dominikus (1880-1955), również budowali obiekty sakralne.

Pierwszym dziełem niespełna 30-letniego wówczas Gottfrieda była ukończona w 1949 kaplica „Madonny wśród Ruin”, stanowiąca obecnie część kompleksu muzealnego w Kolonii, który ukazuje m.in. odbudowę tego miasta ze zniszczeń wojennych. Kaplica powstała na miejscu wczesnośredniowiecznego kościoła. Którego początki sięgały 980 r. a który padł ofiarą nalotów alianckich w 1943. Projekt Böhma uwzględnił pozostałości ruin starego kościoła i figurę Maryi z XV w., dzięki czemu nowa kaplica znów nosi Jej imię.

W filmie dokumentalnym z 2014 „Miłość do betonu – rodzina Böhmów” senior rodu powiedział m.in., iż „zwały ruin emanowały wówczas jakimś pięknem. To był świat gór, który mnie fascynował”. Podobnie jak „Madonna wśród Ruin” także inne jego budynki tworzyły jakby dialog między „starym”, często tragicznie zniszczonym światem a nową rzeczywistością.

Zwrócił na to uwagę m.in. książę Ryszard – członek brytyjskiej rodziny królewskiej, sam zresztą będący architektem, gdy wręczał mu w 1986 w Londynie Nagrodę Pritzkera. Wyraził wówczas uznanie dla „pewności, z jaką nowe struktury łączą się [u Böhma] ze starym, wiążąc przeszłość z przyszłością”.

Najbardziej znanym projektem tego twórcy jest katolicki Kościół Pielgrzymów w Neviges koło Wuppertalu w północno-zachodnich Niemczech, zwany Wallfahrtsdom lub Mariendom. Obiekt ten, ukończony w 1968, powstał w stylu tzw. Brutalist Gesamtskunstwerk. Jego betonowy dach bywa porównywany do namiotu, kryształu lub góry lodowej. W świątyni tej, jednej z największych w Europie na północ od Alp, może się zmieścić 8000 wiernych. Amerykański architekt Donald E. Olsen pochwalił w 1981 autora za „zdolność dematerializacji masywnej struktury współczesnej technologii betonowej dzięki swojej masie, kształtowi i modulacji światła”.

Według „New York Times” Böhm był jednym z 17 architektów, którzy zgłosili swe projekty dla przyszłego Kościoła Pielgrzymów. Jego praca spodobała się zwłaszcza przewodniczącemu jury kard. Josefowi Fringsowi, który wówczas już prawie nie widział, toteż palcami docenił piękno makiety projektu.

Obok „La Chapelle Notre Dame du Haut” (z 1955) autorstwa Charlesa Le Corbusiera Kościół Pielgrzymów w Neviges uchodzi za jedną z najwybitniejszych świątyń, wzniesionych w XX wieku.

Gottfried Böhm urodził się 23 stycznia 1920 w Offenbach am Main koło Frankfurtu nad Menem jako najmłodszy z trzech synów architekta Dominikusa, którego ojciec także uprawiał ten zawód. W 1939 został wcielony do Wehrmachtu, ale 3 lata później z powodu odniesionych ran w Rosji wrócił do Niemiec. Rzadko mówił o tamtych czasach, ale w 2014, we wspomnianym filmie dokumentalnym wspominał o ciężkich, krwawych walkach w Wysokich Tatrach. Po demobilizacji studiował na Politechnice w Monachium, którą ukończył w 1946. Kształcił się także w tamtejszej Akademii Sztuk Pięknych. Pracował potem w firmie swego ojca, którą przejął po jego śmierci w 1955.

Wcześniej, w 1948 ożenił się z Elisabeth Haggenmüller, także architektem, która pomagała mu później w jego projektach. Doczekali się trzech synów, z których wszyscy też są architektami. W 1951 wyjechał do Stanów Zjednoczonych i tam krótko pracował w biurze projektowym w Nowym Jorku. Po powrocie do Niemiec był m.in. w latach 1963-85 profesorem Politechniki w Akwizgranie.

Böhm tworzył budowle nie tylko w Niemczech, ale także m.in. w Los Angeles, Bostonie, Tokio i Turynie. Z czasem w coraz większym stopniu stosował w swych pracach szkło. W 1995 jego projekt 6-piętrowego domu towarowego „Peek und Cloppenburg” w Berlinie „New York Times” nazwał „przykładem, jak w przyszłości będzie wyglądał Berlin”. Twórca zaprojektował również szklaną piramidę przy bibliotece w mieście Ulm.

Jednakże, zdaniem nowojorskiego dziennika, „pan Böhm będzie znany przede wszystkim jako budowniczy kościołów”. W filmie poświęconym „Madonnie wśród Ruin” architekt powiedział: „Trudno sobie wyobrazić, że życie nie kończy się z chwilą śmierci. (…) Kościoły mają tutaj coś do powiedzenia, czuje się w nich więź z jakąś wyższą i dalszą rzeczywistością”.