Żur ze śledziem przez czterdzieści dni

Żur i śledź to dwa podstawowe dania, które siedemnasto- i osiemnastowieczni warszawiacy jedli na śniadanie, obiad i kolację przez cały okres Wielkiego Postu.

W Środę Popielcową król Jan III Sobieski szedł rano z kaplicy zamkowej prosto do sali jadalnej, gdzie na środku stołu stała waza. Król zdejmował pokrywę, spod której wylatywał żywy wróbel. Na dnie wazy leżał śledź. W ten symboliczny sposób w Warszawie rozpoczynał się Wielki Post.
Przez czterdzieści dni warszawiacy żywili się głównie żurem i śledziami, a nawet – żurem ze śledziem. Przepis na żur zapisano już w XIII wieku. Przygotowywano go na bazie zakwasu z mąki i wody. Gospodynie zalewały mąkę wrzątkiem, a po ostygnięciu do gęstej masy dolewały zimnej wody. Następnie wrzucały do garnka skórkę razowego chleba, przykrywały gałgankiem i odstawiały zaczyn na dwa, trzy dni. Potem można już było gotować żur. Przepisów na zupę było wiele, najbardziej zaskakujący dla współczesnych warszawiaków może być z… moczonym śledziem.
Dwie uprzykrzone potrawy żegnano radośnie dopiero w Wielką Sobotę. Żur wlewano do glinianego garnka, który następnie niesiony był na głowie jednego z uczestników pochodu. Za nim podążali warszawiacy w procesji ze śledziem, który zawisał na drzewie za miastem. Tuż za tragarzem garnka z żurem szedł mężczyzna z łopatą, która miała służyć do zakopania potrawy. Najczęściej jednak pochód kończył się tuż przy rogatkach, a garnek z żurem rozbijano łopatą nad głową niosącego.
Wielki Tydzień rozpoczynał się od środy, kiedy to gromadnie topiono Judasza. Judasz symbolizował odchodzącą zimę, współcześnie zastąpiła go Marzanna.