Zwierciadło i model Europy

Jan Paweł II widział Austrię jako „zwierciadło i model Europy”. Słowa Papieża Polaka wypowiedziane podczas „nieszporów europejskich” w Wiedniu w 1983 roku przytoczyła austriacka agencja katolicka Kathpress.

Przed zbliżającą się kanonizacją Jana Pawła II Franz Morawitz w swojej korespondencji przypomniał, że polski papież był wielkim przyjacielem Austrii. Świadczą o tym zarówno trzy wizyty w tym kraju już jako papieża Jana Pawła II, a także wcześniejsze kontakty Karola Wojtyły jako arcybiskupa krakowskiego z Austrią.

Jadąc na II Sobór Watykański do Rzymu abp Wojtyła zatrzymał się w Wiedniu i tam poznał kardynała Franza Königa. Później spośród 129 podróży zagranicznych Jana Pawła II trzy prowadziły do Austrii: w 1983, 1988 i 1998 roku.

Podczas każdej z tych wizyt spojrzenie Ojca Świętego kierowało się daleko poza granice Austrii – zwłaszcza ku krajom Europy Wschodniej. Dzięki ówczesnemu arcybiskupowi Wiednia, kardynałowi Königowi, stolica Austrii budowała mosty kontaktów z krajami „za żelazną kurtyną”.

Już podczas swojej pierwszej wizyty, w ramach nieszporów europejskich 10 września 1983 na wiedeńskim Placu Bohaterów Jan Paweł II podkreślił, że Austria jest „zwierciadłem i wzorem” dla Europy.

Dzisiejsza Austria – niestety, nie cała Europa! – jest wolna od obcego panowania i od konfliktów wojennych, wolna od bezpośredniego zagrożenia, nie obciążają jej poważne konflikty wewnętrzne , mówił wówczas papież. Z Wiednia pozdrawiał wszystkich sąsiadów Austrii, przypomniał o ewangelizacji kontynentu „od Atlantyku po Ural, od Morza Północnego do Morza Śródziemnego” oraz o przestrzeganiu praw człowieka.

Jak podkreślili zgodnie wszyscy komentatorzy mediów austriackich, połączona z Katholikentagiem – zjazdem katolików austriackich – pierwsza wizyta papieża w dniach 10-13 września 1983 roku była „wielkim i radosnym świętem wiary”, które na dalszy plan zepchnęło wszelkie nieporozumienia. Hasło tej pielgrzymki brzmiało: „Żyć nadzieją – dawać nadzieję”. Jan Paweł II zachęcił wówczas biskupów austriackich do „nowego stylu kierowania” Kościołem, do większej bliskości wiernym. W maryjnym sanktuarium Mariazell papież spotkał się z siedmioma tysiącami księży i zakonników. „Waszej trosce i waszej pamięci poleca się Kościół na całym świecie. …Waszej szczególnej misji – modlitwy i cierpienia – nic nie jest w stanie zastąpić w misji Kościoła”, mówił do nich Jan Paweł II przypominając wezwanie Katholikentagu: „Oczekuj Pana i bądź mężny, nabierz odwagi i oczekuj Pana”.. W sposób szczególny prosił ich o modlitwę „za ofiary ucisku Kościoła na całym świecie i za wszystkich braci i siostry, poddawanych ciężkim próbom, za ofiary głodu, terroryzmu oraz rywalizacji między narodami”.

Do nowej ewangelizacji całej Europy wzywał Jan Paweł II wielokrotnie podczas swojej drugiej wizyty w Austrii w 1988 roku. Wtedy, w porównaniu z 1983 rokiem, granice z sąsiedzkimi krajami komunistycznymi zaczęły się coraz bardziej otwierać. Na papieską Mszę św. w Trausdorf nieopodal granicy węgierskiej, przyjechało ok. 50 tysięcy pielgrzymów z Węgier i 15 tysięcy Chorwatów, a także liczni Czesi, Słowacy i Polacy, a w „pielgrzymce trzech narodów” w Gurku uczestniczyły tysiące Słoweńców. W Trausdorf papież przypominał o potrzebie „twórczego procesu odnowy na rzecz zjednoczonej Europy” i po raz kolejny podkreślał „rolę pomostu”, Austrii z Europą Wschodnią.

W przemówieniu wygłoszonym w 1998 roku w siedzibie prezydenta Austrii w wiedeńskim Hofburgu Jan Paweł II podkreślał pilną potrzebę rozszerzenia Unii Europejskiej na Wschód. Mówił, że przed „budowniczymi Europy” stoi jeszcze wielkie zadanie „stworzenia z zachodnioeuropejskiej wyspy dobrobytu ogólnoeuropejskiej strefy wolności, sprawiedliwości i pokoju”. Przestrzegał, że w tym procesie niwelowania nieludzkich różnic poziomu materialnego w Europie kraje żyjące w dostatku” „nie będą mogły uniknąć ofiar materialnych”.

Papież był przyjmowany niezwykle serdecznie również podczas drugiej pielgrzymki w dniach 23-27 czerwca 1988 roku pod hasłem „Tak dla wiary – tak dla życia”. Napięcia, jakie wówczas wstrząsały Kościołem w Austrii, znalazły swoje odbicie również w słowach papieża. Jan Paweł II ostrzegał przed „agresywnym krytykowaniem Kościoła” oraz przed „gorzką konfrontacją wśród samych chrześcijan” i apelowało wzajemną gotowość do dialogu.

Biskupom, którzy swoją posługę pełnią „dzięki Bożej Opatrzności” , papież przypomniał, że mają strzec dobra wiary i przeciwdziałać jej spłaszczaniu. Powodem tych ostrych słów papieża był konflikt wokół nominacji biskupich sprzed kilku lat: we wrześniu 1986 roku Hansa Hermanna Groera na arcybiskupa Wiednia ( po zarzutach o molestowanie seksualne nieletnich, co ujawniono w 20 lat po fakcie, w 1995 r., wycofał się na prośbę papieża z wszelkiej działalności publicznej; zmarł w 2003 roku – KAI) i w kwietniu 1987 roku Kurta Krenna na biskupa pomocniczego w Wiedniu (ostatecznie został biskupem w St. Pölten, zmarł w 2013 roku- KAI). Na znak protestu przeciwko tym nominacjom niemal pół miliona katolików austriackich wystąpiło z Kościoła.

Przybywając z trzecią wizytą do Austrii w 1998 roku Jan Paweł II zastał Kościół tego kraju przeżywający jeszcze skutki „afery Groera”. Papież tylko w sposób pośredni nawiązał do kryzysu, jaki przeżywał Kościół Austrii. Apelował do biskupów, żeby byli przykładem dla wiernych i zachęcał do zainicjowanego przez nich „dialogu dla Austrii” będącego reakcją na listę „życzeń katolików świeckich” w stosunku do Kościoła. „Władza, jaką sprawują biskupi w imieniu Chrystusa, nie jest nastawiona na panowanie, lecz kieruje się przykładem Dobrego Pasterza, który nie przyszedł po to aby jemu służono, lecz po to, aby to on służył”, mówił papież i przypomniał, że dlatego każdego biskupa dotyczą słowa św. Piotra: Nie bądźcie władcami waszych wspólnot, lecz przykładem dla waszej owczarni”.

Katolicy w Austrii oczekiwali, że Jan Paweł II odwiedzi ich kraj jeszcze po raz czwarty w 2004 roku. Okazją ku temu miał być zainicjowany przez kardynała Christopha Schönborna Środkowoeuropejski Dzień Katolików”, którego zwieńczeniem była Pielgrzymka Narodów w dniach 22 i 24 maja tegoż roku w Mariazell. Na tych uroczystościach legatem papieskim był ówczesny sekretarz stanu Stolicy Apostolskiej, kardynał Angelo Sodano.

Wyrazem uznania dla Kościoła katolickiego Austrii były też beatyfikacje jego wybitnych postaci: zamordowanej przez hitlerowców zakonnicy-pielęgniarki Restituty Kafki (1998 r.), lekarza ubogich Ladislausa Batthyany-Strattmanna (2003) oraz ostatniego cesarza Austrii Karola I (2004).

Jan Paweł II przygotował też beatyfikację Franza Jägerstättera (1907-1943), zgładzonego przez hitlerowców młodego Austriak, który odmówił służby z bronią u nogi. Jego beatyfikację ogłosił w 2007 roku następca Jana Pawła II – papież Benedykt XVI.