23 lipca Kościół wspomina św. Brygidę Szwedzką – patronkę Europy

23 lipca przypada liturgiczne święto św. Brygidy Szwedzkiej. W 1999 r. papież Jan Paweł II ogłosił ją patronką Europy wraz ze św. Katarzyną ze Sieny i św. Benedyktą od Krzyża (Edytą Stein). Za swoją patronkę uważa św. Brygidę także Szwecja.

– Brygida może być dla współczesnych kobiet zachętą do odgrywania pierwszorzędnej roli w społeczeństwie, które będzie otaczać szacunkiem jej godność i pozwoli jej na równi z mężczyzną brać udział w wypełnianiu Bożego planu w odniesieniu do ludzkości – pisał w 2002 r. papież Jan Paweł II w specjalnym przesłaniu do przełożonej generalnej Zakonu Najświętszego Zbawiciela św.  Brygidy, matki Tekli Famiglietti, z okazji rozpoczęcia uroczystości 700. rocznicy urodzin św. Brygidy.

Całoroczne uroczystości zakończyły się 1 czerwca 2003 r. w Vadstenie. Tę wielką mistyczkę uczcili tam zarówno katolicy, jak i protestanci. Liturgię katolicką sprawował na dziedzińcu zamku w Vadstenie kardynał Walter Kasper, ówczesny przewodniczący Papieskiej Rady ds. Popierania Jedności Chrześcijan. Natomiast nabożeństwo protestanckie w kościele opactwa odprawił biskup Martin Lind, kierujący luterańską diecezją Linköping. Król Szwecji Karol XVI Gustaw sprawował patronat nad całorocznym jubileuszem i dokonał otwarcia muzeum w klasztorze założonym przez świętą.

– To było największe święto dla całej Szwecji – powiedział KAI ówczesny ambasador RP w Sztokholmie, Marek Prawda. Zwrócił uwagę, że stosunek protestanckiej Szwecji do Kościoła katolickiego w tym kraju zmienił się znacznie od czasu, gdy papież Jan Paweł II ogłosił św. Brygidę współpatronką Europy.

Św. Brygida żyła w latach 1302-1373 i była jedną z najwybitniejszych postaci Kościoła, świętych i mistyczek swoich czasów. Pochodziła z zamożnej rodziny szwedzkiej z Finstad koło Uppsali. Chociaż od najmłodszych lat odznaczała się głęboką wiarą i marzyła o wstąpieniu do klasztoru, to jednak w wieku 14 lat, jak to często zdarzało się wówczas w rodach możnowładców, została żoną syna gubernatora Ulfa Gudmarssona. Miała z nim ośmioro dzieci, a jedną z jej córek była inna późniejsza wybitna święta średniowiecza – Katarzyna Szwedzka. Po kilkuletnim pobycie na dworze królewskim, w 1341 r. Brygida pielgrzymowała do Santiago de Compostela z mężem, który w drodze powrotnej zachorował, po czym wstąpił do cystersów, gdzie po kilku latach zmarł. Brygida osiadła wówczas w domu zakonnym, związanym z cystersami, gdzie prowadziła bardzo surowe życie ascetyczne.

W tym też czasie doznała objawień, pod których wpływem zaczęła pisywać listy do możnych tego świata, przepowiadając im ich przyszłe losy. Znane są m.in. jej ostrzeżenia i surowe napomnienia pod adresem krzyżaków, którym przepowiedziała ich upadek („zostaną wyłamane ich zęby i skruszone ostrza ich mieczy”). Z wielką gorliwością przekazywała orędzie o Bożym miłosierdziu, zapisując słowa Pana: „Dopóki człowiek żyje, bramy nieba stoją dla niego otworem. Jeżeli ludzie zmienią swoje życie, i Ja złagodzę swój wyrok”.

Brygida przyczyniła się do zażegnania kilku wojen w Europie i zaprowadzenia pokoju. Ale największą sławę i trwałe miejsce w historii Kościoła zapewniły jej listy z 1352 r. do przebywającego wówczas w Awinionie papieża Innocentego VI (1352-62), aby jak najszybciej wracał do Rzymu. Gdy nie odniosło to skutku, Brygida nie zrażona, kontynuowała swą korespondencję z jego następcą, Urbanem V (1362-70), późniejszym błogosławionym. Ten ostatni, właśnie pod wpływem listów szwedzkiej mistyczki, wrócił do Rzymu w 1367 r., ale z powodu zamieszek w tym mieście, znów je opuścił – Brygida przepowiedziała mu wtedy rychłą śmierć, co istotnie niebawem nastąpiło. Jej nalegania i wezwania kierowane do papieży przyczyniły się w wielkim stopniu do położenia kresu niewoli awiniońskiej, choć ona sama już tego nie doczekała.

Innym trwałym śladem działalności szwedzkiej świętej było założenie, w otrzymanej w darze od króla Vadstenie, ok. 1346 r. zakonu św. Brygidy (Najświętszego Zbawiciela), znanego później jako brygidki. Pierwszą jego opatką została jej córka, św. Katarzyna. Święta wiele pielgrzymowała, m.in. kilkukrotnie do Rzymu, a także do Ziemi Świętej (1371-72); wkrótce po powrocie z tej ostatniej podróży zmarła. Ciało jej złożono w klasztorze w Vadstenie. Już w 1391 r. papież Bonifacy IX ogłosił ją świętą.

– Św.  Brygida wielokrotnie mówiła o reformie – podkreślał w rozmowie z KAI badacz jej dziejów, prof. Alf Härdelin (zmarł w 2014 roku). – Zawsze, kiedy mówiła o reformie, miała na myśli pojedynczego człowieka, a zwłaszcza osobistą odnowę osób sprawujących władzę – zwrócił uwagę profesor uniwersytetu z Uppsali. Jego zdaniem, Brygida nie wierzyła, żeby nawet dobrze pomyślane zmiany polityczne czy inicjatywy prawne mogły zreformować społeczeństwo. Była przekonana, że odnowa społeczeństwa może nastąpić tylko wówczas, gdy każdy dokona indywidualnej odnowy w swoim życiu osobistym i zawodowym. Taka odnowa stanowiła w jej mniemaniu punkt wyjścia do prawdziwej pokuty i nawrócenia. – Tak więc można śmiało powiedzieć, że Brygida była reformatorką społeczeństwa.

Zakon brygidek miał początkowo charakter kontemplacyjny. Po okresie rozkwitu z biegiem czasu w XIX w. domy zakonne uległy kasacie. Dzieło reformy zakonu podjęła w 1911 r. matka Elżbieta Hasselblad. Za zgodą papieża zmodyfikowała reguły św. Brygidy i zakon ze ściśle kontemplacyjnego nabrał charakteru apostolsko-kontemplacyjnego. Nową gałąź oficjalnie zatwierdzono w 1920 r. Obecnie zakon posiada 21 placówek na trzech kontynentach i liczy 570 zakonnic. Ze starej gałęzi, istniejącej od czasów średniowiecznych, pozostało tylko pięć klasztorów. Dom macierzysty sióstr brygidek znajduje się w Rzymie.

W Polsce pierwszy klasztor brygidek został założony w 1396 r. w Gdańsku z inicjatywy wielkiego mistrza krzyżackiego Konrada von Jungingena. Drugi klasztor ufundował ok. 1426 r. król Władysław Jagiełło w Lublinie, z wdzięczności za zwycięstwo grunwaldzkie. W XIX w. klasztory brygidek zostały skasowane przez władze kościelne i świeckie. Ostatni zamknięto w Grodnie w 1920 r. Obecnie brygidki mają w Polsce dwa domy (od 1991 r.) w Częstochowie i Gdańsku.

Strojem zakonnym sióstr jest szary habit z czarnym pasem. Na głowie noszą koronę ułożoną z trzech białych lnianych pasków. Łączy je pięć czerwonych punktów symbolizujących pięć ran Jezusa.

Przed kilkoma laty przedstawiciele Kościołów, wspólnot i organizacji z sześciu krajów europejskich założyli w Vadstenie międzynarodowe ekumeniczne Societas Brigitta-Europa (SBE). W swojej działalności czują się oni związani z osobą oraz klasztorami założonymi przez średniowieczną mistyczkę. Celem stowarzyszenia jest „pogłębianie świadomości bogactwa duchowego wniesionego przez tę świętą w całej Europie oraz podkreślenie jej aktualnego znaczenia”. 

W 2009 roku ukazała się w Polsce płyta z utworami naszych współczesnych kompozytorów dedykowanymi patronom Europy. Znajduje się na niej również hymn poświęcony św. Brygidzie. Autorem tej kompozycji jest Włodzimierz Korcz.