Brytyjska prymatolog Jane Goodall laureatką tegorocznej Nagrody Templetona

Sześćdziesiąt lat po tym, jak weszła do dżungli, aby obserwować szympansy w ich naturalnym środowisku, Jane Goodall, światowej sławy prymatolog, etolog i antropolog, zdobyła Nagrodę Templetona 2021. Ta jedna z najwyżej dotowanych nagród, w wysokości 1,5 miliona dolarów (ponad 5 mln zł), przyznawana jest w uznaniu zasług „za przerzucanie mostów między religią i nauką”.

Oprócz osiągnięć naukowych w badaniach szympansów 87-letnia Goodall stała się mistrzem ochrony przyrody i orędownikiem etycznego traktowania zwierząt. W ramach działalności dwóch założonych przez siebie organizacji non-profit, podróżuje po świecie, umożliwiając młodym ludziom prowadzenie projektów mających na celu poprawę jakości życia ludzi, zwierząt i środowiska naturalnego.

„Jesteśmy zachwyceni i zaszczyceni, że możemy w tym roku nagrodzić dr Jane Goodall, ponieważ jej osiągnięcia wykraczają poza tradycyjne parametry badań naukowych i określają nasze postrzeganie tego, co to znaczy być człowiekiem. Jej odkrycia dogłębnie zmieniły postrzeganie inteligencji zwierząt i wzbogaciły nasze rozumienie człowieczeństwa w sposób, który jest zarówno pokorny, jak i wzniosły. Ostatecznie jej praca jest przykładem pokory, duchowej ciekawości i odkrywczej pasji, o których pisał i mówił mój dziadek, John Templeton” – powiedziała przewodnicząca Fundacji Johna Templetona, Heather Templeton Dill, wnuczka jej założyciela.

„Dowiedziałem się więcej o dwóch stronach ludzkiej natury i jestem przekonana, że jest więcej ludzi dobrych niż złych” – powiedziała Goodall w oświadczeniu o przyjęciu Nagrody Templetona. Zwróciła uwagę, że „jest tak wiele sposobów radzenia sobie z pozornie niemożliwymi zadaniami i osiąganie sukcesów. Tylko wtedy, gdy głowa i serce pracują w harmonii, możemy realizować nasz prawdziwy ludzki potencjał”. „Mogę ściśle utożsamić się z mottem, które sir John Templeton wybrał dla swojej fundacji: «Jak mało wiemy, jak jesteśmy żądni wiedzy» i jestem zawsze wdzięczna, że moja ciekawość i chęć uczenia się są tak silne, jak wtedy, gdy byłam dzieckiem” – dodała.

„Rozumiem, że głębokie tajemnice życia są na zawsze poza wiedzą naukową. Teraz widzimy przez szybę niejasno, a potem twarzą w twarz” – wyznała.

Goodall wychowywała się w protestanckiej rodzinie kongregacjonalistów. Jako dziewczynka zakochała się w świecie przyrody, a zwłaszcza w zwierzętach. W wieku 26 lat i jeszcze bez dyplomu uniwersyteckiego udała się do Parku Narodowego Gombe w Tanzanii i zaczęła obserwować życie i ekosystem szympansa, najbliższego żyjącego „krewnego” człowieka.

Jako pierwsza zaobserwowała, że szympansy potrafią używać narzędzi, konstruują je, aby łatwiej wydobywać termity z pni drzew. To odkrycie zmieniło obowiązujący wtedy pogląd, że człowieka od zwierząt odróżnia zdolność posługiwania się narzędziami Pokazała również, że mają swoje wyraźne osobowości i potrafią tworzyć długotrwałe więzi. Zauważyła też, że zdolne są nie tylko do empatii, ale także do zabijania, złośliwości i wywoływania konfliktów.

W 1964 roku obroniła pracę doktorską z etologii na Uniwersytecie w Cambridge. Jej przekonanie, że ludzie są częścią natury, a nie od niej oddzieleni, doprowadziło ją do stworzenia własnej kosmologii. Powiedziała, że wierzy w wyższą moc, którą nazwa „boską inteligencją”. Jest zachwycona, że nauka i religia spotykają się, a więcej umysłów dostrzega sens wszechświata i inteligencji tak jak widział to Albert Einstein i jej dobry przyjaciel Francis Collins, laureat Nagrody Templetona w 2020 r.

Jane Goodall otrzymała wiele nagród i wyróżnień m.in. nagrodę J. Paula Getty’ego „za pomoc milionom ludzi w zrozumieniu wagi ochrony dzikiej przyrody naszej planety”, Medal Tanzanii, Medal Hubbarda (National Geographic Society), prestiżową Nagrodę Kyoto, Medal Life Science Benjamina Franklina, Medal UNESCO, nagrodę Alberta Schweitzera.

Napisała kilkanaście książek. Do najbardziej znanych tytułów należą: „Zabójcy bez winy”, „W cieniu człowieka”, „Przez dziurkę od klucza. 30 lat obserwacji szympansów”.

Jane Goodall założyła The Jane Goodall Institute, który ma filie w 27 krajach na całym świecie.

Ustanowiona w 1972 roku przez sir Johna Templetona nagroda ma na celu uznanie zasług osób, które „wniosły wyjątkowy wkład w potwierdzanie duchowego wymiaru życia poprzez badania, odkrycia lub działalność praktyczną”. Wśród laureatów są m.in. św. Matka Teresa z Kalkuty, Brat Roger z Taizé, anglikański arcybiskup Desmond Tutu, ewangelicki kaznodzieja Billy Graham, XIV Dalajlama i ks. prof. Józef Heller. W zeszłym roku nagrodę otrzymał Francis Collins, 71-letni amerykański genetyk.