Nowy prefekt Dykasterii Kościołów Wschodnich

Franciszek mianował 21 listopada dotychczasowego nuncjusza apostolskiego w Wielkiej Brytanii abp. Claudio Gugerottiego nowym prefektem Dykasterii Kościołów Wschodnich. Zastąpi na tym stanowisku Argentyńczyka kard. Leonardo Sandriego, który 18 listopada skończył 79 lat.

Nowy prefekt urodził się 7 października 1955 w Weronie. Święcenia kapłańskie przyjął 29 maja 1982. Ma za sobą studia w zakresie języków i literatur wschodnich oraz posiada licencjat kanoniczny z liturgii. W latach 1981-84 wykładał patrologię w Instytucie Teologicznym św. Zenona w swym mieście rodzinnym i równolegle (w latach 1982-85) teologię i liturgię wschodnią w Instytucie Studiów Ekumenicznych, również w Weronie. W 1985 podjął pracę w Kongregacji Kościołów Wschodnich, w której 17 grudnia 1997 św. Jan Paweł II powołał go na podsekretarza. Był profesorem patrystyki, języka i literatury ormiańskiej na Papieskim Instytucie Wschodnim w Rzymie oraz autorem kilku prac z tej dziedziny.

7 grudnia 2001 papież mianował go nuncjuszem apostolskim w Gruzji, Armenii i Azerbejdżanie (ze stałą siedzibą w Tbilisi) i arcybiskupem tytularnym, po czym 6 stycznia 2002 osobiście udzielił mu sakry w Watykanie. 15 lipca 2011 roku Benedykt XVI przeniósł go na podobne stanowisko na Białorusi, skąd 13 listopada 2015 przeszedł, z nominacji Franciszka na szefa nuncjatury na Ukrainie, a 4 lipca 2020 – w Wielkiej Brytanii.

Dykasteria (do 5 czerwca 2022 – Kongregacja) dla Kościołów Wschodnich powstała formalnie 1 maja 1917 jako Kongregacja dla Kościoła Wschodniego i do 1967 na jej czele stał papież, w którego imieniu na co dzień kierował tym urzędem mianowany przezeń sekretarz. Ale początki specjalnej instytucji kurialnej, zajmującej się chrześcijanami wschodnimi, pozostającymi w łączności z papieżem, sięgają 1573, gdy Grzegorz XIII (1572-85) powołał do życia Kongregację ds. Rzeczy Dotyczących Greków (de Rebus Graecorum). Głównym jej zadaniem miała być reforma zakonu bazyliańskiego, ale także inne sprawy związane z katolikami obrządku bizantyńskiego, w tym działania na rzecz powrotu do jedności z Rzymem innych chrześcijan wschodnich. Urząd ten przestał istnieć wkrótce po śmierci papieża-założyciela.

W 1599 Klemens VIII (1592-1605) utworzył Kongregację ds. Wiary i Religii Katolickiej, z której w 1622 powstała Kongregacja Rozkrzewiania Wiary (obecnie Ewangelizacji Narodów). Później papieże powoływali jeszcze inne kongregacje, które zajmowały się niektórymi zagadnieniami dotyczących chrześcijan wschodnich, pozostających w jedności z Kościołem katolickim, głównie sprawami dyscyplinarnymi oraz rewizją i poprawianiem używanych przez nich ksiąg liturgicznych.

Pius IX (1846-78) utworzył w 1862 Kongregację Rozkrzewiania Wiary ds. Obrządku Wschodniego, połączoną osobą kardynała-prefekta z misyjną Kongregacją Rozkrzewiania Wiary, ale z własnym zespołem konsultorów. Taki stan rzeczy przetrwał prawie bez mian do 1 maja 1917, gdy Benedykt XV (1914-22) powołał do życia wspomnianą Kongregację dla Kościoła Wschodniego (formalnie rozpoczęła działalność 1 grudnia tegoż roku). Na jej czele stanął osobiście Ojciec Święty, na co dzień zaś kierował nią mianowany przezeń sekretarz.

Po Soborze Watykańskim II, którego dokumenty wspominają o katolickich Kościołach wschodnich, św. Paweł VI (1963-78) w ramach ogólnej reformy Kurii Rzymskiej na mocy konstytucji apostolskiej „Regimini Ecclesiae Universae” z 15 sierpnia 1967 zmienił w nazwie tego urzędu liczbę pojedynczą na mnogą i postanowił, że odtąd jego szefem będzie mianowany przez papieża kardynał-prefekt.

Kongregacja, a obecnie Dykasteria dla Kościołów Wschodnich jest odpowiedzialna za popieranie rozwoju, ochronę praw oraz dziedzictwa liturgicznego, dyscyplinarnego i duchowego katolickich wspólnot obrządków wschodnich: ormiańskiego, bizantyjskiego, koptyjskiego, maronickiego, melchickiego, syryjskiego, syromalabarskiego i syromalankarskiego. Do jej kompetencji należą wszystkie sprawy katolickich Kościołów Wschodnich, m.in. ich struktura i organizacja; sprawowanie urzędów nauczania, uświęcania i rządzenia; status, prawa i obowiązki osób, jak również wizyty ad limina biskupów wschodnich.

W ramach tego urzędu istnieją komisje: ds. spraw liturgii, dla studiów nad chrześcijańskim Wschodem oraz ds. formacji duchowieństwa i zakonników. Pierwszym prefektem Kongregacji był w latach 1967-68 kard. Gustavo Testa, po którym stanowisko to piastowało 7 kardynałów (w latach 1980-85 Polak Władysław Rubin), a od 9 czerwca 2007 był nim Argentyńczyk kard. Leonardo Sandri, którego obecnie zastępuje abp C. Gugerotti.