Szeroki front działań za życiem

W orbicie zainteresowania polskiej opinii publicznej ponownie pojawia się kwestia ochrony życia ludzkiego od poczęcia. Wydawałoby się, że większość argumentów została już wypowiedziana i najgorętsze emocje wybrzmiały. Wygląda jednak na to, że nadchodzi kolejna fala debaty, w której prawda będzie się mieszać z propagandą; dobre intencje i autentyczna troska o życie z bezwzględną manipulacją. Czy możemy się jakoś do tego przygotować?

Temat ten powraca w związku z nowymi inicjatywami ustawodawczymi. Jedna z nich „Zatrzymaj aborcję„, postulowana przez środowiska pro life, dąży do wprowadzenia zakazu aborcji eugenicznej, gdy „badania prenatalne lub inne przesłanki medyczne wskazują na duże prawdopodobieństwo ciężkiego i nieodwracalnego upośledzenia płodu albo nieuleczalnej choroby zagrażającej jego życiu”.

Druga „Ratuj kobiety” wywodzi się z odmiennego środowiska społecznego i zmierza w przeciwnym kierunku, postulując zwiększenie swobody dokonywania aborcji do 12 tygodnia ciąży. Już z samego faktu, że mamy do czynienia z biegunowo przeciwnymi inicjatywami, które będą używać wzajemnie wykluczających się argumentów, można wnioskować, że w umysłach wielu Polaków może powstać spory zamęt.

W naszych ocenach i rozważaniach nie jesteśmy w tej kwestii zdani na samych siebie. Nauczanie Kościoła, a w szczególności świętego papieża Jana Pawła II, dostarcza szeregu jasnych wskazówek, dotyczących zarówno generalnego poszanowania wartości życia ludzkiego, jak i szczegółowych rozstrzygnięć związanych z poszukiwaniem najskuteczniejszych dróg, prowadzących do osiągnięcia celu. Lektura encyklik, takich jak „Evangelium vitae” czy „Veritatis splendor”, była i jest dla mnie nie tylko inspirująca intelektualnie, ale stanowi doświadczenie duchowe, formujące świadomość głębokiego szacunku dla życia, ugruntowaną antropologicznie i biblijnie.

Świadomość ta nie pozwala mi aprobować działań mogących obniżyć polskie standardy prawne, które bronią życie od poczęcia. Inicjatywa lewicowo-liberalna „Ratuj kobiety”, mająca na celu – rzekomo w trosce o kobiety – ułatwić dostęp do aborcji, jest próbą cofnięcia polskiego prawodawstwa i polskiej świadomości moralnej do czasu sprzed lat 90-tych. Nie ulega wątpliwości, że autorzy inicjatywy świadomi są tego, że jest ona skazana na porażkę, ale chodzi im o przesunięcie opinii publicznej w kierunku większej aprobaty dla swobody dokonywania aborcji i skumulowania emocji społecznych przeciwko obecnej władzy.

Z kolei działania podejmowane pod hasłem „Zatrzymaj aborcję”, których celem jest doprowadzenie do prawnego zakazu aborcji eugenicznej, są wyrazem troski o los dzieci poczętych. Zmierzają do zastopowania barbarzyńskich praktyk, jakie niestety mają dużą akceptację w europejskim kręgu kulturowym. Bardzo to przykre, ale badania opinii publicznej wskazują, że również w Polsce większość respondentów skłania się ku akceptacji dopuszczalności aborcji eugenicznej. Tak więc problem, z którym mierzą się osoby i środowiska, które pragną skutecznej ochrony życia jest ważny i domaga się mądrze obmyślanych działań.

Szeroką wizję kształtowania kultury sprzyjającej życiu znajdujemy w encyklice św. Jana Pawła II „Evangelium vitae.” Dokument ten wskazuje, że wieloraka troska o życie ludzkie stanowi codzienne posłannictwo każdego chrześcijanina. Kościół oczekuje od nas postawy kontemplacji i głębokiego zrozumienia wartości własnego życia oraz okazywania Bogu wdzięczności za nie. Ceniąc i ciesząc się własnym życiem, otwieramy się na drugiego człowieka i chronimy go, bez względu na to, w jakiej fazie biologicznego rozwoju znajduje się jego życie, jak wygląda jego sprawność intelektualna i fizyczna.

Trudno sobie wyobrazić skuteczną ochronę życia bez poszanowania podstawowych wspólnot, jakimi są małżeństwo i rodzina. Św. Jan Paweł II pisze o tym dobitnie: „nie wystarczy zniesienie niegodziwych praw. Należy usunąć przyczyny, które sprzyjają zamachom na życie, przede wszystkim przez zapewnienie należytej pomocy rodzinie i macierzyństwu: polityka rodzinna musi być filarem i motorem wszelkiej polityki społecznej. Dlatego należy podejmować działania społeczne i prawodawcze zdolne zapewnić warunki autentycznej wolności w podejmowaniu decyzji dotyczących ojcostwa i macierzyństwa; konieczne jest też oparcie na nowych zasadach polityki w sferze pracy, rozwoju miast, budownictwa mieszkaniowego i usług, tak, aby można było pogodzić rytmy pracy z rytmem życia rodzinnego oraz zapewnić rzeczywistą opiekę dzieciom i starcom”(EV 90).

Nie ma wątpliwości, że prawidłowo funkcjonująca rodzina zapewnia najlepsze warunki i najbardziej bezpieczne środowisko dla dziecka w każdej fazie jego życia, a więc także w okresie prenatalnym. Ponadto w zdrowych rodzinach dokonuje się najskuteczniejsze wychowanie młodych ludzi do odpowiedzialnego rodzicielstwa. Zawsze niezastąpiony jest własny przykład rodziców i postawy, jakie prezentują. Stąd tak ważne są wszelkie działania w środowisku lokalnej wspólnoty samorządowej czy państwa, zmierzające do stworzenia rodzinie jak najlepszych warunków funkcjonowania. Warto pamiętać, że ostatnie dwa lata w polskiej polityce społecznej były bezprecedensowym czasem, w którym Polska w wydatkach na rodzinę przesunęła się z ogona państw Unii Europejskiej do pierwszej piątki.

Czytaj także: „Zatrzymaj aborcję” – trwa zbieranie podpisów

W sukurs rodzinie w zakresie wychowania do cywilizacji życia może pójść polska szkoła. Powinna lepiej wykorzystywać posiadane możliwości edukacji „pro-life”. Wiele przedmiotów szkolnych w sposób naturalny tworzy okazję dotknięcia kwestii wartości ludzkiego życia: nauki przyrodnicze, humanistyczne, wychowania do życia w rodzinie, lekcje wychowawcze, nauka religii i zajęcia z etyki. Ważna w tej kwestii jest wrażliwość i profesjonalizm nauczycieli, którzy na wielu polach i przy różnych okazjach mogą budować wiedzę i świadomość swoich podopiecznych. Skutecznego wsparcia szkole w tym zakresie mogą udzielać poradnie kościelne czy organizacje pozarządowe, tworzące społeczeństwo obywatelskie.

Kolejnym obszarem, na który chciałbym zwrócić uwagę, jest troska o te matki, które – jak wskazuje św. Jan Paweł II – „nie boją się wydać na świat dziecka i wychować je nawet bez udziału ojca”. Kobiety pozbawione poczucia bezpieczeństwa, jakie płynie z udanego związku, mogą podejmować decyzje, które mogą godzić w nie same i prenatalne życie ich dzieci. Narażone są na depresję, zespoły lękowe, nerwice czy uzależnienia od środków psychoaktywnych. Matki w takiej sytuacji domagają się m.in.: szczególnie intensywnej opieki psychologicznej.

Logika i praktyka społeczna wskazuje, że wspieranie macierzyństwa powinno iść w parze z promowaniem odpowiedzialnego i efektywnego ojcostwa. Ważne jest, aby polskie matki pragnęły rodzić dzieci z potrzeby samospełnienia; aby nie bały się macierzyństwa; aby czuły się bezpieczne i wiedziały, że towarzyszy im dojrzały mężczyzna, który nie tylko wie jak, ale przede wszystkim chce zaangażować się w partnerską opiekę nad swoim dzieckiem – również niepełnosprawnym. Wówczas lęk kobiety przed trudami rodzicielstwa zmienia się w pasję macierzyństwa, rozwijającą się w otoczeniu silnej i niezawodnej męskiej troski.

Profilaktyka aborcji eugenicznej powinna uwzględnić również szerokie zagadnienie rodzicielstwa zastępczego. Potrzebny jest też przekaz medialny – życzliwy i propagujący postawę szacunku dla każdego życia ludzkiego od poczęcia. Chodzi o to, aby pokonywać mentalność, w myśl której dziecko, szczególnie niepełnosprawne, może nie być chronione.

Jako przykład działań pomocowych w obszarach, o których wspomniałem, chciałbym wskazać rządowy program „Za życiem”. Jego celem jest wsparcie rodzin, w szczególności wychowujących dzieci niepełnosprawne. Na realizację tego programu w 2017 r. zaplanowano 511 mln zł. W latach 2017-2021 na ten program zostanie przeznaczonych łącznie 3,7 mld zł. Przewiduje on m.in.: zapewnienie dostępu do wszechstronnej opieki nad kobietą w okresie ciąży (w tym powikłanej), porodu i połogu oraz wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, doposażenie istniejących domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży. Na bazie tego programu ma zostać utworzona sieć ośrodków koordynacyjno-rehabilitacyjno-opiekuńczych, umożliwiających wsparcie osób niepełnosprawnych ze szczególnym uwzględnieniem dzieci w wieku 0-7 lat. Ten kierunek powinien być konsekwentnie rozwijany przez władze państwowe, samorządowe czy organizacje pozarządowe.

W obecnej sytuacji potrzeba szczególnego rozwoju profilaktyki antyaborcyjnej i budowania postaw pro-life, harmonizowania działań legislacyjnych z szerokim i wielowymiarowym oddziaływaniem pomocowym, edukacyjnym i wychowawczym. Tylko niektóre z nich zasygnalizowałem w tym artykule. Wpływają one na zmianę postaw obywateli i sprzyjają zmianom długofalowym, w miarę trwałym. Uniezależnia to sprawę stosunku do życia od bieżącej koniunktury politycznej. Byłoby niedobrze, gdyby dyskusja i energia społeczna, jaka trwa wokół kwestii ochrony ludzkiego życia, skupiła się wyłącznie na samym zakazie lub swobodzie dokonywania aborcji. Tym bardziej, że powinniśmy dostrzegać nowe zjawiska godzące w ludzkie życie, jakimi są coraz częstsze korzystanie z środków poronnych czy In vitro.

Antoni Szymański

polityk, socjolog, działacz katolicki i samorządowiec, poseł na Sejm III kadencji, senator VI i IX kadencji.