Abp Anastazy – zwierzchnik Kościoła prawosławnego – skończył 95 lat

Prawosławny arcybiskup Tirany, Duraczu (Durrësu), Elbasanu i całej Albanii Anastazy (Jannulatos) skończył 4 listopada 95 lat. Jest on obecnie najstarszym pod względem wieku zwierzchnikiem lokalnego autokefalicznego Kościoła prawosławnego na świecie. Na czele albańskiego prawosławia stoi od stycznia 1991, najpierw jako egzarcha patriarszy, a od 24 czerwca 1992 jako zwierzchnik miejscowego Kościoła. W 25. rocznicę rozpoczęcia posługi duszpasterskiej w Albanii prezydent przyznał mu obywatelstwo tego kraju.

Anastazy (Anastasios Jannulatos) urodził się 4 listopada 1929 w Pireusie (Grecja). W 1947 rozpoczął studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Ateńskiego, które ukończył z najwyższym wyróżnieniem w 5 lat później. Następnie odbył dwuletnią służbę wojskową, podczas której wstąpił do organizacji „Zoe” (Życie), stawiającej sobie za zadanie duchową odnowę Kościoła Grecji. Jednym z głównych kierunków jej działalności była praca z młodzieżą, dzięki czemu młody wówczas człowiek nawiązał bliskie kontakty z międzynarodowym bractwem młodzieży prawosławnej „Syndesmos”, którego był sekretarzem generalnym w latach 1958-61 i wiceprzewodniczącym w latach 1964-78.

7 sierpnia 1960 A. Jannulatos przyjął święcenia diakonatu, a 24 maja 1994 został wyświęcony na prezbitera (kapłana), po czym wyjechał jako misjonarz do Ugandy, skąd jednak wkrótce musiał wrócić do Grecji, gdyż zachorował na malarię. 19 listopada 1972 przyjął sakrę jako biskup Andrussy i objął kierownictwo Wydziału Zewnętrznych Misji Kościelnych Kościoła Grecji. Urząd ten sprawował do początku 1982, bo 23 października 1981 ówczesny patriarcha aleksandryjski Mikołaj VI mianował go tymczasowym przełożonym metropolii wschodnioafrykańskiej.

Jednym z pierwszych jego zadań było otwarcie seminarium duchownego w Rirute, założonego jeszcze w1971 przez arcybiskupa cypryjskiego Makarego III. Nowy biskup zajmował się nie tylko działalnością nqaukowo-dydaktyczną, ale także doprowadził do przetłumaczenia liturgii na 7 miejscowych języków afrykańskich, do wyremontowania 25 świątyń i zbudowania 67 nowych. Anastazy osobiście brał udział w budowie szkół, przedszkoli, przenośnych placówek służby zdrowia i ośrodków misyjnych. We Wschodniej Afryce pracował do1991 r. Po powrocie do kraju w latach 1983-86 był dziekanem Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Ateńskiego.

8 stycznia 1991 ówczesny patriarcha konstantynopolski Dimitrios i tamtejszy Święty Synod powołali bp. Anastazego na patriarszego egzarchę Albanii – pierwszego i jedynego w owym czasie całkowicie ateistycznego państwa na świecie, w którym zakazano wyznawania wszelkiej religii. Nominacja ta wywołała początkowo silne sprzeciwy miejscowych władz i części mieszkańców kraju, niezadowolonych z faktu, iż na czele ich odradzającego się Kościoła stanął cudzoziemiec, w dodatku z Grecji, z którą Albania nieraz pozostawała w napiętych stosunkach. Protesty te sprawiły, że nowy hierarcha przybył do Tirany dopiero 17 lipca tegoż roku i od razu rozpoczął odbudowę Kościoła.

Podróżując po kraju przekonał się o jego tragicznym stanie. Za rządów komunistycznych w Albanii zniszczono 1608 cerkwi i klasztorów, a spośród 440 kapłanów, jacy żyli tam w 1940, zakończenia prześladowań doczekało jedynie 22. Egzarcha zwołał powszechny sobór duchowieństwa i świeckich, na który przybyło zaledwie 45 osób. W czerwcu 1992 delegacja Kościoła albańskiego poprosiła w Stambule o powołanie egzarchy na jego zwierzchnika. W odpowiedzi na tę prośbę Synod Patriarchatu Konstantynopolskiego mianował 24 czerwca tegoż roku bp. Anastazego na arcybiskupa tirańskiego i całej Albanii. Jego intronizacja, a więc oficjalne objęcie urzędu, odbyła się 12 lipca 1992 roku. Na tym stanowisku m.in. wyświęcił prawie 170 księży, doprowadziłdo zbudowania 150 świątyń dużych i małych, odbudowy i odnowy 60 już istniejących, ale zniszczonych, zabytkowych cerkwi i klasztorów oraz odbudowy ponad 230 innych kościołów i obiektów sakralnych.

W grudniu 2017, gdy 88-letni wówczas hierarcha obchodził 25-lecie swej posługi jako głowy Prawosławnego Kościoła Albanii, ówczesny prezydent kraju Ilir Meta wydał dekret, przyznający sędziwemu arcybiskupowi obywatelstwo albańskie.

Za swą działalność kościelną, misyjną, naukową i społeczną abp Anastazy otrzymał wiele medali, orderów i innych wyróżnień albańskich, greckich, czechosłowackich, rosyjskich, cypryjskich i innych. Ogłosił 24 książki i ponad 200 artykułów o tematyce teologicznej, historycznej i ogólnoreligijnej, przetłumaczonych na 17 języków. Był lub jest członkiem licznych międzynarodowych instytucji ekumenicznych, m.in. przewodniczącym-moderatorem Komisji ds. Misji Światowej i Ewangelizacji Światowej Rady Kościołów (1984-91), członkiem Komitetu Naczelnego tej organizacji (1998-2006) i jej Komisji „Wiara i Ustrój” (2000-06) oraz jednym z przewodniczących ŚRFK (2006-09), Europejskiej Rady Przywódców Religijnych dla Pokoju (2001-13), wiceprzewodniczącym Konferencji Kościołów Eurpoejskich (2003-09). W 2000 zgłoszono go do Pokojowej Nagrody Nobla.

Abp Anastazy jest najstarszym wiekiem zwierzchnikiem kościelnym na świecie, nie jest jednak najdłużej sprawującym taki urząd. Dłuższy od niego „staż” przywódczy ma katolikos-patriarcha gruziński 91-letni obecnie Eliasz II – od 25 grudnia 1977 (a więc prawie 47 lat).