Alternatywna Nagroda Nobla dla Iranki i Białorusina oraz działaczy z USA i Nikaragui

Przebywająca w areszcie irańska prawniczka, broniąca działaczy praw człowieka – Nasrin Sotudeh i Alaksander Białacki – założyciel i lider Centrum Obrony Praw Człowieka „Wiasna” na Białorusi – otrzymają dziś „Alternatywną Nagrodę Nobla” za 2020 rok. Wraz z nimi nagrodzeni zostali też adwokat obrońców praw człowieka Bryan Stevenson ze Stanów Zjednoczonych oraz działaczka na rzecz praw rdzennej ludności i ekologii Lottie Cunningham Wren z Nikaragui. Nazwiska tegorocznych laureatów ogłosiła 1 października w Sztokholmie szwedzka organizacja Right Livelihood Foundation.

Ustanowiona przez nią w 1980 roku nagroda „za prawidłowy sposób życia”, znana powszechnie jako „alternatywny Nobel”, przyznawana jest za „budowanie lepszego świata“. Jest to wyróżnienie i wsparcie dla ludzi, którzy we wzorowy sposób, narażając niekiedy swoje życie i zdrowie, odpowiedzieli na największe wyzwania, wobec których stoi ludzkość, na rzecz świata pokoju, sprawiedliwości i zrównoważonego rozwoju dla wszystkich.

Jury „alternatywnego Nobla” poinformowało, że przebywająca w irańskim więzieniu Nasrin Sotudeh została wyróżniona za „nieustraszone zaangażowanie na rzecz wolności politycznej i praw człowieka w Iranie z wysokim narażeniem osobistego bezpieczeństwa”. Obrońca praw obywatelskich Stevenson otrzymał nagrodę za dążenia do zreformowania systemu prawa karnego w USA i „pojednania między ludźmi w obliczu historycznej traumy rasizmu”.

Nikaraguanka Cunningham, „mimo trudności chroni ziemie i wspólnoty tubylców przed wykorzystywaniem i okradaniem”. Natomiast Alaksander Białacki i założone przez niego centrum „Wiasna” zostali nagrodzeni za „zdecydowaną walkę o wprowadzanie w życie demokracji i praw człowieka na Białorusi”. Jest to już kolejne ważne wyróżnienie dla niego. 19 września w Warszawie otrzymał on statuetkę „Orła Jana Karskiego”.

Dyrektor Right Livelihood Foundation, Ole von Uexküll, powiedział, że wybór tegorocznych laureatów „kieruje uwagę na globalne zagrożenie dla demokracji”. Każdy z nagrodzonych stawiał opór „przeciwko niesprawiedliwym systemom prawnym i dyktatorskim reżimom politycznym”. Tegoroczni laureaci „umacniają prawa człowieka, wspierają społeczeństwa obywatelskie i piętnują niewłaściwe działania instytucjonalne”.

Każdy z czworga wybranych przez międzynarodowe jury tegorocznych laureatów otrzyma nagrodę w wysokości miliona szwedzkich koron (ok. 95000 euro). Uroczyste wręczenie nagród nie odbędzie się – jak zazwyczaj – w siedzibie parlamentu szwedzkiego w Sztokholmie, ale tym razem nastąpi to wirtualnie, ze względu na pandemię koronawirusa.

„Alternatywny Nobel” przyznawany jest od 1980 roku rokrocznie czterem laureatom – osobom i organizacjom. Dotychczas otrzymało go 140 osób z niemal 60 krajów. Pierwszymi nagrodzonymi byli w 1980 Hassan Fathy z Egiptu za koncepcje przedstawione w książce „Architektura dla biednych” i międzynarodowa organizacja Plenty International Stephen Gaskin, działająca w Stanach Zjednoczonych, Lesotho i Gwatemali, propagująca programy pomocowe dla potrzebujących zarówno w krajach bogatej Północy, jak i biednego Południa.

Laureatami byli ponadto m.in. brazylijski teolog wyzwolenia Leonardo Boff (w 2001) i Bianca Jagger (2004) z Nikaragui za działalność na rzecz praw człowieka i sprawiedliwości społecznej. W 2010 jednym z czworga zdobywców nagrody w został pochodzący z Austrii biskup brazylijskiej prałatury terytorialnej, Erwin Kräutler za wielkie zaangażowanie w obronę praw ludności tubylczej w Amazonii oraz za wkład w zachowanie przed zniszczeniem tropikalnych lasów Amazonii. Natomiast w 2011 roku „alternatywnego Nobla“ otrzymał po raz pierwszy Chińczyk Huang Ming za działalność w dziedzinie energii słonecznej.

W ubiegłym roku nagrody odebrali szwedzka działaczka na rzecz ochrony klimatu 16-letnia Greta Thunberg i 63-letni Davi Kopenawa, jeden z najbardziej znanych rzeczników ludów tubylczych Brazylii, a także dwie obrończynie praw człowieka z Chin i Sahary Zachodniej.

Fundatorem nagrody jest dziennikarz i filatelista, 76-letni Carl Wolmar Jakob von Uexküll, były członek Parlamentu Europejskiego. Wcześniej starał się on sfinansować Nagrodę Nobla w dziedzinie ekologii i rozwoju, ale propozycję tę odrzucił Komitet Noblowski, który przyznaje Nagrody Nobla za osiągnięcia naukowe, literackie i pokojowe. Right Livelihood Foundation ma swoje biuro w Sztokholmie.