Archiwiści kościelni chcą stowarzyszenia

Archiwiści kościelni postanowili zorganizować swoje środowisko i powołać stowarzyszenie. Tak doszło do I Ogólnopolskiego Spotkania Archiwistów Kościelnych w Warszawie.

Manuskrypt Nowego Testamentu z 800 roku, bulla Innocentego II z 1136 roku, dekrety erekcyjne świątyń i księgi metrykalne – to tylko niektóre skarby znajdujace się w archiwach kościelnych. Skrywają one kilkaset kilometrów dokumentów z okresu od XII po XXI wiek. Bezcennymi zbiorami opiekują się archiwiści diecezjalni i zakonni na terenie całej Polski. Dużą trudnością w ich pracy jest jednak to, że dotychczas wymiana informacji i doświadczeń między archiwami odbywała się w nikłym stopniu.
Nie sposób powiedzieć ile jest archiwów kościelnych w Polsce. Swoje zbiory mają właściwie wszystkie diecezje, uczelnie i parafie. Magazyny kryją bezcenne dokumenty, księgi i dane osobowe z niemal całej historii Polski – od XII po XXI wiek. – Wszystkie dokumenty są dla nas ważne – powiedziała KAI Julia Dziwoki z Archiwum Archidiecezjalnego w Katowicach. – Ich wartość ocenia się na podstawie znaczenia jako źródła a nie według chronologii. Najcenniejszymi archiwaliami mogą być niekiedy dokumenty sprzed dwóch lat – dodała.
Najstarszymi i największymi zbiorami mogą poszczycić się archiwa cystersów, dominikanów i benedyktynów, a także archiwa diecezjalne w Gnieźnie, Krakowie i Wrocławiu. – U nas znajduje się najstarszy manuskrypt spośród przechowywanych w Polsce – podkreślił ks. Marian Aleksandrowicz dyrektor Archiwum Archidiecezji Gnieźnieńskiej. – Jest to Nowy Testament przepisany w 800 roku przez benedyktyńskiego mnicha. Mamy też dwa najstarsze dokumenty: bulla Innocentego II z 1136 roku i dokument kard. Humbalda napisany w 1146 roku w Gnieźnie. – Wielkość archiwów mierzy się w metrach bieżących ustawionych na półkach dokumentów. W sumie w Gnieźnie mamy od 5 do 6 kilometrów zbiorów – powiedział ks. Aleksandrowicz. – Ale w całej Polsce może być kilkaset kilometrów – dodał.
Archiwa kościelne udostępniane są m.in. studentom, badaczom, historykom, socjologom i architektom. Muszą oni jednak napisać podanie do dyrektora archiwum i przedłożyć rekomendację z uczelni lub instytucji, dla której prowadzą badania. – Każdy historyk wie, że nie można opisać dziejów danego miasta czy regionu pomijając archiwa kościelne – powiedziała z uśmiechem Julia Dziwoki. Znaleźć tam można dokumenty erekcyjne świątyń, kroniki wydarzeń, metryki osobowe, a także informacje o przedstawicielach innych wyznań zamieszkujących daną parafię czy diecezję.
Ostatnio coraz częściej do archiwów zgłaszają się osoby prywatne, które chcą zrekonstruować swoje drzewo genealogiczne. – Udało nam się odtworzyć historię pewnej rodziny aż po XVII wiek – pochwaliła się Halina Dudała, dyrektor Archiwum Archidiecezji Katowickiej. Taki sukces to radość nie tylko dla poszukującego, ale i ogromna satysfakcja dla archiwisty. Ta swoista moda na szukanie rodzinnych korzeni – płatna, tak jak usługi państwowych archiwów – ratuje skromne budżety archiwów kościelnych. Konserwacja dokumentów i ksiąg jest niezwykle kosztowna – sięga do ok. 4 tys. zł za jeden wolumin. A w diecezjach jest wiele bieżących wydatków – troska o ochronę dokumentów nie zawsze rozumiana jest jako najpilniejsza potrzeba. Nie każde archiwum kościelne może poszczycić się klimatyzowanymi magazynami. Tylko nieliczne mają czytelnie, w których udostępnia się archiwalia. Natomiast w wielu już diecezjach wprowadzono komputerową inwentaryzację zbiorów. Zdarza się też, że część dokumentów i ksiąg zeskanowano i udostępniane są w formie elektronicznej. To bardzo ważny krok w kierunku ochrony archiwaliów, które niszczą się przy wielokrotnym czytaniu.
Wielu archiwistów to historycy, często nawet z tytułem doktora. Na pierwsze ogólnopolskie spotkanie, 18 czerwca, do Warszawy przyjechało 56 dyrektorów archiwów diecezjalnych, zakonnych i opiekunów zbiorów uczelni katolickich. Razem wystosowali prośbę do Episkopatu Polski o zgodę na utworzenie Stowarzyszenia Archiwistów Kościelnych. – Podobne stowarzyszenia istnieją we Włoszech i w Niemczech – powiedziała KAI dr Halina Dudała. Stowarzyszenie ma na celu kształcenie archiwistów, a także wymianę informacji i doświadczeń między diecezjami. Będzie też reprezentować archiwistów kościelnych w rozmowach z władzami państwowymi i kościelnymi.
Inicjatorkami spotkania były dr Julia Dziwoki i dr Halina Dudała z Airchidiecezjalnego Archiwum Katowickiego oraz bp Piotr Libera, sekretarz generalny Konferencji Episkopatu Polski, który był obecny podczas obrad.