Barometr Humanitarny Lekarzy bez Granic: spada aktywność dobroczynna Polaków

Spada aktywność dobroczynna Polaków i gotowość do pomagania innym. Najbardziej zmniejszyła się chęć wspierania migrantów i uchodźców. Coraz częściej uważamy, że to Polakom potrzebna jest pomoc. Takie wnioski przynosi najnowsza edycja Barometru Humanitarnego, corocznych badań Lekarzy bez Granic na temat pomagania i postaw humanitarnych.

Spada aktywność dobroczynna Polek i Polaków

83 proc. ankietowanych deklaruje, że w ciągu ostatnich 12 miesięcy choć raz zaangażowało się w aktywność dobroczynną. Jest to wynik nieco niższy niż w roku 2023 (88 proc.).

W tegorocznym badaniu podobnie jak w latach ubiegłych respondenci najczęściej wymieniali przekazanie pieniędzy do puszki w trakcie zbiórki (43. proc. wskazań). Na drugim miejscu znalazło się przekazanie 1,5 proc. podatku organizacji pożytku publicznego. Taką aktywność deklaruje 39 proc. Polek i Polaków. Trzecią najczęściej wskazywaną formą pomocy jest przekazanie potrzebującym ubrań, żywności lub innych przedmiotów (36 proc.).

Aktywne formy wsparcia plasują się na końcu zestawienia. Udział w wydarzeniu charytatywnym, oddanie krwi lub wolontariat deklaruje odpowiednio 14, 11 i 9 proc. ankietowanych.

– W 2023 r., po eskalacji wojny w Ukrainie, obserwowaliśmy skokowy wzrost zaangażowania Polek i Polaków w pomaganie. Pomocowe zaangażowanie Polaków wraca do poziomu sprzed wojennej eskalacji. Ten spadek nie jest duży, ale wyraźnie zmniejszyła się różnorodność podejmowanych działań – mówi Draginja Nadaždin, dyrektorka Lekarzy bez Granic w Polsce. – Najczęstszą motywacją do pomagania jest przekonanie, że ludzie powinni sobie pomagać oraz wiara w zasadę wzajemności.

Na przekonanie, że ludzie powinni sobie pomagać oraz wiarę w zasadę wzajemności (“dobro wraca”) jako motywację do pomagania wskazuje ponad połowa Polek i Polaków (53 proc.). Wyraźnie mniej osób stwierdziło, że pomagają, ponieważ tak zostali wychowani (35 proc.). We wszystkich trzech odpowiedziach odnotowano niewielkie spadki w porównaniu do 2023 r. – odpowiednio o 6, 4 i 3 pproc.

Wyraźnie mniej osób niż dwa lata temu jako motywację do pomagania wskazuje zaniepokojenie obecną sytuacją i poczucie, że “chce coś zrobić”. Takich wskazań było 26 proc, w porównaniu do 37 proc. w 2023 r. Spada również nasza satysfakcja z pomagania (do działania motywuje ona 23 proc. respondentów, o 7 pproc. mniej niż dwa lata temu). Niezmiennie około 10 proc. Polek i Polaków deklaruje, że dobrze im się powodzi i mają możliwość niesienia pomocy.

Coraz mniej chcemy pomagać uchodźcom i migrantom

W Barometrze Humanitarnym zapytano respondentów również o cele, jakie byliby skłonni wspierać własnymi pieniędzmi. Najczęściej wskazywali zdrowie i leczenie (77 proc.), pomoc ludziom z krajów dotkniętych katastrofami naturalnymi (74 proc.) oraz opiekę nad zwierzętami (73 proc.).

Większość celów uzyskała mniej wskazań, niż dwa lata temu. W 2025 r. mniej chętnie niż przed dwoma laty chcemy wspierać walkę z niedożywieniem (spadek z 81 do 72 proc.) oraz prawa człowieka (spadek z 67 do 61 proc.).

Jednak największe spadki dotyczą pomocy uchodźcom i migrantom. O ile na początku roku 2023 uchodźców gotowych było wesprzeć 62 proc., a migrantów 52 proc. respondentów, w 2025 roku odsetek ten skurczył się zdecydowanie – odpowiednio do 43 i 34 proc.

Tendencje te potwierdzają odpowiedzi na pytanie wprost o grupy społeczne, które Polki i Polacy gotowi są wspierać. W ciągu dwóch lat nie zmienił się odsetek respondentów gotowych wspierać dzieci (najlepszy wynik oscylujący wokół 50 proc. wskazań). Jednocześnie odsetek osób chcących wspierać osoby dotknięte konfliktami zbrojnymi spadł z 35 do 25 proc., uchodźców – z 15 to 4 proc., zaś migrantów – z 6 do 4 proc.

– Zmiana postaw wobec migrantów i uchodźców z jednej strony może być efektem zmęczenia kryzysami migracyjnymi i konfliktami zbrojnymi, zwłaszcza w kontekście wojny w Ukrainie oraz napięć na granicy z Białorusią. Z drugiej strony, istotny wpływ mają również przekazy polityczne, w których coraz częściej podkreśla się konieczność ochrony interesów narodowych oraz ograniczania pomocy humanitarnej na rzecz wsparcia wewnętrznych potrzeb społecznych – mówi Urszula Krassowska, dyrektor badań społecznych w agencji badawczej Opinia24. – Dodatkowo, dominujące w ostatnich latach narracje polityczne często łączą temat migracji z zagrożeniami ekonomicznymi i społecznymi, co może zniechęcać społeczeństwo do angażowania się w tego typu pomoc.

Pomagać „przede wszystkim Polakom”

W szczycie mobilizacji społecznej związanej z eskalacją wojny w Ukrainie aż 94 proc. badanych twierdziło, że pomoc humanitarna jest „raczej potrzebna” lub „bardzo potrzebna”. Obecnie uważa tak 86 proc. badanych, przy czym odsetek zdecydowanych odpowiedzi – „bardzo ważna” – spadł z 63 do 39 proc.

W tym samym czasie z 16 do 10 proc. zmniejszyła się grupa osób uważających, że pomoc humanitarna powinna być kierowana przede wszystkim do “potrzebujących w bezpośrednim sąsiedztwie Polski, np. w Ukrainie”. Wyraźnie – z 33 do 53 proc. – wzrósł odsetek badanych uważających, że pomoc powinna trafiać „przede wszystkim do Polaków, bo mamy dużo własnych problemów”.

Barometr Humanitarny to cykliczne badania opinii, jakie Lekarze bez Granic prowadzą w Polsce na temat postaw humanitarnych Polek i Polaków oraz ich zaangażowania w pomaganie innym. Barometr Humanitarny 2025 zrealizowała agencja badawcza Opinia24 na zlecenie Lekarzy bez Granic między 7 a 19 lutego 2025 r.