Centrum Opatrzności Bożej – idea i stan projektu

Multimedialne Muzea Jana Pawła II i kard. Wyszyńskiego, świątynia z kaplicami i ołtarzami upamiętniającymi historię Polski oraz Panteon Wielkich Polaków tworzyć będą Centrum Opatrzności Bożej, które powstaje na Polach Wilanowskich w Warszawie.

Budowa Centrum ma być podziękowaniem społeczeństwa za wolność i wielkich Polaków oraz miejscem promowania postaw patriotycznych. Budowa potrwa jeszcze co najmniej trzy lata.
Centrum Opatrzności Bożej z zewnątrz będzie miało kształt sześcianu z kopułą. W przestrzenną formę tego sześcianu wpisane będzie okrągłe wnętrze świątyni, przypominające rzymski Panteon. Konstrukcja będzie budowlą o kilku kondygnacjach. Część parterową wypełni Świątynia Opatrzności Bożej z ołtarzami i kaplicami upamiętniającymi najważniejsze wydarzenia z historii Polski, mające na przestrzeni setek lat wpływ na formowanie się polskiej tradycji religijnej i kulturowej. Pod Świątynią Opatrzności Bożej stworzony zostanie tzw. Panteon Wielkich Polaków – miejsce pochówku i upamiętnienia najbardziej zasłużonych polskich patriotów oraz ludzi kultury i nauki.

Kaplice i ołtarze usytuowane będą tak, by umożliwić odwiedzającym Świątynię chronologiczne prześledzenie kolejnych najistotniejszych wydarzeń w historii Polski. Ołtarze utworzą historyczny trakt, który pozwoli spojrzeć na dzieje Polski w perspektywie działania Opatrzności Bożej.

„Począwszy od Chrztu Polski na naszą historię możemy spojrzeć w różny sposób. Mieliśmy w niej zarówno ludzi wielkich, jak i postaci tragiczne. Jednak cały naród przeszedł drogę niezwykłą, dramatyczną i fantastyczną, dlatego chcemy to pokazać” – wyjaśnia Piotr Gaweł, przewodniczący Zespołu ds. Powołania Centrum Opatrzności Bożej.

Zdaniem ks. prof. Michała Janochy, historyka sztuki z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego, wydarzenia patronujące nazwom kaplic i ołtarzy mają być „bramami, przez które widać panoramę naszej historii”.

Cztery kaplice, rozmieszczone na planie kwadratu, to: Kaplica Chrztu przypominająca o początkach chrześcijaństwa na ziemiach polskich – o Chrzcie Polski i Zjeździe Gnieźnieńskim oraz dwóch pierwszych centrach chrześcijaństwa: Gnieźnie i Poznaniu; Kaplica Maryjna upamiętniająca Śluby Jasnogórskie króla Jana Kazimierza jako przyrzeczenie obrony wiary i szerzenia kultu Matki Bożej; Kaplica Cierpienia i Pojednania, symbolizująca cierpienia narodu polskiego w Katyniu i Auschwitz – będą w niej umieszczone konfesjonały oraz Najświętszy Sakrament; Kaplica Wolności upamiętniająca postacie Jana Pawła II i kard. Stefana Wyszyńskiego oraz ruch „Solidarności”. Ołtarz główny Świątyni znajdować się będzie między Kaplicą Maryjną a Kaplicą Cierpienia i Pojednania.

Pomiędzy kaplicami rozmieszczonych będzie dziesięć ołtarzy. Na lewo od wejścia do Świątyni Opatrzności – między Kaplicą Chrztu i Kaplicą Maryjną znajdą się: „ołtarz św. Stanisława” jako obrońcy praw człowieka, patrona społeczeństwa obywatelskiego; „ołtarz Uniwersytetu Jagiellońskiego” jako symbolu polskiej nauki; „ołtarz Unii z Litwą” symbolizujący ideę „państwa bez stosów”, współżycia różnych narodów w jednym państwie; „ołtarz Grunwaldu i Soboru w Konstancji” jako wspomnienie okresu walki w obronie wolności i tolerancji religijnej; „ołtarz Polska Krajem Tolerancji” – poświęcony specjalnie Pawłowi Włodkowicowi o obrońcy interesów Polski w sporze z Krzyżakami i uczestniku Soboru w Konstancji (1414-1418), na którym postawił tezę o możliwości pokojowego współistnienia państw chrześcijańskich i pogan.

Pozostałe pięć ołtarzy – na prawo od wejścia do Świątyni, między Kaplicą Wolności i Kaplicą Cierpienia i Pojednania – symbolizują nowsze dzieje walki o utrzymanie tożsamości religijnej i odzyskanie niepodległości. Są to: „ołtarz Konstytucji 3 Maja” upamiętniający okres określania fundamentów nowoczesnego państwa polskiego; „ołtarz Powstań Narodowych”, nawiązujący do okresu zaborów, w czasie których działali m.in. św. Brat Albert i św. Rafał Kalinowski; „ołtarz Odzyskania Niepodległości” ku pamięci m.in. Orląt Lwowskich i bojowników wojny polsko-bolszewickiej 1920 r.; „ołtarz II Rzeczypospolitej” z upamiętnieniem św. Faustyny Kowalskiej oraz „ołtarz Powstania Warszawskiego”.

Wykonanie kaplic i rzeźbionych w kamieniu ołtarzy zostanie powierzone wybitnym polskim artystom zaproszonym do współpracy. Zajmą się oni także przygotowaniem tradycyjnych prac artystycznych ilustrujących symbolikę akcentowaną przez kaplice i ołtarze.

Piotr Gaweł wyjaśnia, że na terenie kondygnacji świątynnej pojawią się być może także m.in. ekrany ciekłokrystaliczne wyświetlające prezentacje multimedialne o historii Polski. Elementy te nie będą jednak przeszkadzały w spełnianiu przez Świątynię jej najważniejszej funkcji – miejsca kultu i sprawowania liturgii – gdyż będą oddzielone kolumnami. – Przy ołtarzach będzie można spokojnie przyklęknąć, wyciszyć się i pomodlić. Ekrany będą uruchamiane tylko w czasie, gdy nie będzie odprawiana liturgia – dodaje Gaweł.

Oprócz zaproszonych artystów, wykonawcami wystroju wnętrza Świątyni zajmą się architekci i projektanci wnętrz wyłonieni w drodze konkursu, który ruszy prawdopodobnie na początku 2009 roku. Wtedy też powstanie ostateczna koncepcja scenografii części ołtarzowo-kaplicznej, na którą będzie można przeznaczyć konkretne środki finansowe. – Realizacja wnętrz Świątyni będzie trwała długie lata. Takie projekty, tak jak w katedrach czy wielkich sanktuariach, nie powstają w ciągu jednego miesiąca – przekonuje Gaweł.

Na pierwszym piętrze, na wysokości 26 metrów, znajdować się będzie Muzeum Jana Pawła II i Muzeum Prymasa Tysiąclecia kard. Stefana Wyszyńskiego. Z części parterowej do części muzealnej będzie można wjechać nowoczesnymi windami. Będą to muzea typu narracyjnego i multimedialnego, przypominające m.in. Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie, Muzeum Powstania Warszawskiego czy powstające w stolicy Muzeum Historii Żydów Polskich. – Chcemy połączyć bardziej tradycyjny sposób komunikowania historii z najnowocześniejszymi formami przekazu multimedialnego – wyjaśnia Piotr Gaweł.

Przestrzeń muzealna zostanie wypełniona pracami artystycznymi nawiązującymi do życia i działalności obydwu dostojników (rzeźby, obrazy, instalacje multimedialne), posłuży także jako miejsce do prowadzenia konferencji i sympozjów naukowych, podczas których promowana będzie wiedza i postawy patriotyczne Polaków. – Jako obywatel Polski i mieszkaniec stolicy odczuwam trochę wstyd, że do tej pory takie muzeum nie powstało – uważa Piotr Gaweł.

Wykonawcą Centrum Opatrzności Bożej jest firma Warbud S.A. Wybór kontrahenta odbył się zgodnie z wymogami ustawy o zamówieniach publicznych. Wartość kontraktu podpisanego przez Fundację Budowy Świątyni Opatrzności Bożej z Warbudem wynosi 21,75 mln złotych. Z danych zamieszczonych na oficjalnej stronie internetowej firmy wynika, że firma zobowiązała się oddać część kulturalno-muzealną do użytku do listopada 2008 roku.

Ks. Paweł Bekus, odpowiedzialny z ramienia Fundacji Budowy Świątyni Opatrzności Bożej za nadzór nad pracami budowlanymi informuje, że od rozpoczęcia prac Fundacja wydała na budowę 79 mln złotych. Budowa części muzealno-kulturalnej pochłonie 27,5 mln złotych, z czego większa część – 20 mln zł – zostanie dopiero wykorzystana w 2009 roku. Prawdopodobnie jednak w przyszłości potrzebne będą dalsze wydatki, co wiąże się nie tylko ze stałym wzrostem cen materiałów budowlanych, ale także planami wyposażenia multimedialnego oraz zamówienia i zakupu prac artystycznych do obydwu muzeów. Zdaniem Piotra Gawła, kwota potrzebna do ostatecznego powstania części muzealno-kulturalnej waha się obecnie między 50 a 60 mln zł.

Część sakralna Centrum (Świątynia Opatrzności Bożej) do końca lutego br. wykonana została w 92 proc. Brakuje tylko kopuły, której budowa rozpocznie się na początku 2009 roku. Trwają także prace nad konstrukcją okalających Centrum mostów i części zielonych, które są gotowe w 75 proc. Budowa całego Centrum Opatrzności Bożej ma potrwać jeszcze 2-3 lata, ale postęp prac będzie zależał od napływających funduszy.