Debata o spadającej religijności w archidiecezji wrocławskiej. Jak na to zjawisko reagować w Kościele?

W związku z najnowszym badaniem religijności w archidiecezji wrocławskiej, w siedzibie Civitas Christiana odbyła się debata o wierze, Kościele i nowych metodach ewangelizacyjnych. Eksperci rozmawiali o tym, czy i w jaki sposób zatrzymać trend laicyzacji społeczeństwa.

Debatę zorganizowała fundacja Obserwatorium Społeczne. Wzięli w niej udział: dr Michał Mraczek – pastoralista z Papieskiego Wydziału Teologicznego, prof. Wojciech Świątkiewicz – socjolog z Uniwersytetu Śląskiego oraz ks. Janusz Gorczyca – przewodniczący pierwszej komisji synodalnej Synodu Archidiecezji Wrocławskiej i proboszcz parafii pw. św. Maurycego we Wrocławiu.

Prelegenci odnieśli się do najnowszego raportu „Archidiecezja wrocławska w tyglu przemian ostatnich dekad”. Wskazuje on jednoznacznie na duże spadki religijności wśród mieszkańców Dolnego Śląska.

– Nasze badania są po prostu dowodem na to, że to, co zachodzi w archidiecezji wrocławskiej, nie jest żadnym wyjątkiem czy ewenementem. Problemem okazuje się proces prywatyzacji religijnej, zauważalny w młodszych pokoleniach. One są zainteresowane wartościami duchowymi, ale nie widzą tu żadnego związku z Kościołem i religią instytucjonalną. Duchowość odnajdują w samorozwoju, poznawaniu siebie itp. Znaczenie religii instytucjonalnej odchodzi do lamusa – mówił ks. dr Mraczek.

Podkreślił, że nie snułby katastroficznych wizji, ale pogłębiająca się tendencja laicyzacji będzie wymagała ponownego przemyślenia organizacji sieci i charakteru parafii. Z pewnością w pierwszej kolejności będzie ubywać wikariuszy. Kapłan poinformował, że w Niemczech tego rodzaju ksiądz jest na wymarciu – są diecezje, w których nie ma już wikariuszy.

– Doszło do załamania przekazu pokoleniowego, jeśli chodzi o wartości katolickie. Receptą na kryzys nie są tylko nowe, jeszcze nieodkryte metody czy wymyślenie czegoś efektownego, co na chwilę poprawi statystyki. To szerszy problem kulturowy – rozumienia duchowości przez współczesnego człowieka – dodał ks. Mraczek.

Ks. Gorczyca przyznał, że jako Kościół w Polsce wciąż jesteśmy głęboko zanurzeni w starej rzeczywistości. Wydaje się, że musi jeszcze minąć trochę czasu, zanim do ludzi Kościoła dotrze, w jakim punkcie znalazły się Kościół i wiara w Polsce.

W ramach obrad synodalnych dyskutuje się o potrzebie stworzenia nowej struktury. I nie chodzi tu o łączenie parafii, ale o tworzenie nowych ośrodków duszpasterskich, z wizją zamieszkiwania księży w jednym miejscu i obsługiwania kilku kościołów.

– Nie ma wątpliwości, że musimy wykonać poważne i zdecydowane kroki jako Kościół w Polsce. Podstawową sprawą jest odkrycie i powrót do swojej tożsamości. Badania i ich wyniki są cennym punktem wyjścia. Szukanie nowych metod jest absolutnie potrzebne, natomiast wszystko to stanie się, moim zdaniem, bezwartościowe, jeśli Kościół nie odkryje na nowo, kim tak naprawdę jest. Jakie wartości dzierży w swoich rękach i co ma do zaproponowania światu – mówił proboszcz wrocławskiej parafii pw. św. Maurycego.

Patrzy jednak na proces laicyzacji w Polsce z nadzieją, odwołując się do rzeczywistości we Francji.

– Tam tysiące ludzi, w tym wielu młodych, prosi o chrzest i przyjmuje go w Kościele katolickim. To coś znaczy. Podstawą jest witalność tego Kościoła, który jeszcze istnieje. Musimy żyć treścią, którą wyznajemy – stwierdził ks. Gorczyca.

Prof. Świątkiewicz zauważa, że rzeczywistość, która nas otacza, jest niesprzyjająca wobec dotychczasowej formy religijności. Instytucje Kościoła przeżywają kryzys jako autorytety, które mają kreować i formować style życia oraz rozstrzygać pewne problemy.

– Ważne, by rozróżniać sekularyzację od laicyzacji. Ta pierwsza to wyłączenie instytucji, wartości i symboli religijnych z życia publicznego. Laicyzacja zaś dotyczy mentalności i podejścia do zasad, którymi kierujemy się w życiu. Te procesy są ze sobą powiązane, ale niekoniecznie przebiegają w tym samym tempie – zaznaczył socjolog.

Podał przykład: czas PRL-u to okres dużej sekularyzacji. Natomiast obecnie jesteśmy w odmiennej sytuacji – bardzo intensywnie postępuje laicyzacja.

– Kto wie, czy nie jest to konsekwencja przekazu pokoleniowego. Zwróćmy uwagę, że prywatyzacja religii była oczekiwana przez władze Polski Ludowej, a właśnie teraz urosła do rangi pewnej normy kulturowej, która przeważa i z którą już jesteśmy oswojeni. Sprawy praktyk religijnych zostają zepchnięte do sfery osobistej – mówił prof. Świątkiewicz.

Badania postaw religijno-społecznych w archidiecezji wrocławskiej, zlecone w 2022 roku przez abp. Józefa Kupnego, są jedynymi tego typu w Polsce. Za ich realizację odpowiadał Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC. Efektem jest publikacja pt. „Archidiecezja Wrocławska w tyglu przemian ostatnich dekad”. Archidiecezja przeszła podobne badania w 2011 roku, co sprawia, że jako jedyna dysponuje merytorycznym punktem porównawczym.

Cały raport można zobaczyć na stronie internetowej: www.synodwroclaw.pl.