Bp Miziński: powodzenie działań komisji kościelnych i rządowych możliwe przy założeniu woli konstruktywnego dialogu (dokument)

Rok: 2025
Autor: Bp Artur Miziński

Komisje Konkordatowe i Komisja Wspólna Przedstawicieli Rządu i Konferencji Episkopatu Polski – dotychczasowa działalność i zadania na przyszłość

Dziękuję bardzo za zaproszenie na dzisiejszą konferencję – Podstawowe zasady w relacjach państwo-Kościół, która wpisuje się w debatę publiczną jaka toczy się w ostatnim czasie z wyjątkową intensywnością.

Przykładem przestrzeni, która powinna odzwierciedlać konsensualny tryb regulowania relacji państwo-Kościół, są posiedzenia Komisji Wspólnej oraz Komisji Konkordatowych Kościelnej i Rządowej.

1. Komisja Wspólna Przedstawicieli Rządu i Konferencji Episkopatu Polski

Komisja Wspólna Przedstawicieli Rządu i Episkopatu powstała po II wojnie światowej. W latach 1949-56 nosiła nazwę Komisja Mieszana, później została przemianowana na Komisję Wspólną Przedstawicieli Rządu Rzeczypospolitej Polskiej i Konferencji Episkopatu Polski. Została powołana w celu utrzymania stałych kontaktów między Rządem i Konferencją Episkopatu Polski dla rozwiązywania problemów dotyczących stosunków między Państwem i Kościołem.

Rozpoczęcie prac w 1949 r. wiązało się z przygotowaniem tekstu Porozumienia pomiędzy ówczesnym Rządem PRL i Episkopatem. Po roku 1950, po podpisaniu Porozumienia, którego postanowienia zresztą były nagminnie łamane przez władze państwowe, spotkania Komisji odbywały się z różną częstotliwością, czasem wręcz były przerywane na kilka lat. Rozmowy poszczególnych przedstawicieli Rządu i Kościoła w tym czasie nie prowadziły do normalizacji stosunków, a przez władzę często były traktowane propagandowo i instrumentalnie.

Komisja Wspólna została reaktywowana po wydarzeniach sierpniowych w 1980 r., a jej prace zostały wzmożone w związku z przygotowaniem ustawy regulującej stosunek między Państwem a Kościołem w Rzeczypospolitej Polskiej. Ustawa ta była uchwalona 17 maja 1989 r.

Od 1999 roku spotkania Komisji Wspólnej odbywają się na przemian w budynku Sekretariatu Episkopatu Polski i w siedzibach rządowych lub ministerialnych.

Współprzewodniczącym Komisji ze strony rządowej jest Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji – obecnie Pan Tomasz Siemoniak, a ze strony kościelnej Zastępca Przewodniczącego Konferencji Episkopatu Polski – abp Józef Kupny, Metropolita Wrocławski.

Członkami ze strony kościelnej są:

• abp Wojciech POLAK, Prymas Polski, Metropolita Gnieźnieński
• abp Adrian GALBAS SAC, Metropolita Warszawski
• bp Marek MARCZAK, Sekretarz Generalny Konferencji Episkopatu Polski
• bp Krzysztof WĘTKOWSKI, Biskup Włocławski
• bp Piotr TURZYŃSKI, biskup pomocniczy Diecezji Radomskiej.

Biskupi są wybierani przez Zebranie Plenarne Konferencji Episkopatu Polski, natomiast przedstawicieli strony rządowej, powołuje i odwołuje Prezes Rady Ministrów spośród ministrów, których resorty są najbardziej zainteresowane działalnością Kościoła Katolickiego.

Zwykle w skład tego gremium wchodzą, oprócz Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Minister Edukacji, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, a także przedstawiciele m.in. Ministerstwa Sprawiedliwości, Ministerstwa Finansów i Kancelarii Prezesa Rady Ministrów w randze ministrów, sekretarzy lub podsekretarzy stanu.

Stronę rządową reprezentują obecnie:

• Pan Władysław KOSINIAK-KAMYSZ, Wiceprezes Rady Ministrów, Minister Obrony Narodowej oraz Przewodniczący Międzyresortowego Zespołu do spraw Funduszu Kościelnego (Zarządzenie nr 5 Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 stycznia 2024 r. https://monitorpolski.gov.pl/MP/2024/1)
• Pani Barbara NOWACKA, Minister Edukacji,
• Pani Agnieszka DZIEMIANOWICZ-BĄK, Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej
• Pani Hanna WRÓBLEWSKA, Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego
• Pan Tomasz SZYMAŃSKI, Sekretarz Stanu w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Członkom Komisji towarzyszą eksperci z obu stron, w zależności od podejmowanych tematów.

Podstawę prawną działania Komisji Wspólnej Przedstawicieli Rządu Rzeczypospolitej Polskiej i Konferencji Episkopatu Polski stanowi art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej.

Wskazany wyżej artykuł stanowi, iż Komisja Wspólna składa się z upoważnionych przedstawicieli rządu RP i Kościoła Katolickiego, w uzgodnionej liczbie na zasadzie parytetu, rozpatruje problemy związane z rozwojem stosunków między Państwem i Kościołem oraz sprawy interpretacji ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej i jej wykonywania.

Ustawodawca nie określa szczegółowo ani trybu powoływania członków Komisji Wspólnej, ani jej składu. Pozostawia to do uzgodnienia stronom. Zaznacza jedynie, że liczba członków ma być ustalana na zasadzie parytetu.

Komisja Wspólna nie jest ani organem władzy państwowej, ani kościelnej. Nie narusza również kompetencji organów państwowych, Kościoła katolickiego w Polsce ani Stolicy Apostolskiej. Stanowi raczej sformalizowaną płaszczyznę dyskusyjną i forum wymiany poglądów i ocen. Komisję powinna charakteryzować postawa dialogu, wzajemnego porozumienia i chęci polubownego załatwiania spraw związanych ze stosowaniem ustawy wyznaniowej.

Warto pamiętać, że koniec lat osiemdziesiątych, kiedy powstawała ustawa o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP, poprzedza okres rządów władzy komunistycznej, znanej z działań nieprzychylnych czy wręcz wrogich wobec Kościoła. Wskazanie zatem w ustawie, że ciało kolegialne rządowo-kościelne ma „rozpatrywać problemy związane z rozwojem stosunków między Państwem i Kościołem oraz sprawy interpretacji niniejszej ustawy i jej wykonywania”, zakłada współdziałanie tych dwóch podmiotów i podejmowanie spraw wymagających wspólnej analizy pojawiających się w praktyce problemów i dialogu nad sposobem ich rozwiązania.

Jak już wskazano, Komisja Wspólna powołana została w celu utrzymywania stałych kontaktów między Rządem i Konferencją Episkopatu Polski dla rozwiązywania problemów dotyczących stosunków między Państwem i Kościołem katolickim w Rzeczypospolitej Polskiej. Na przestrzeni lat omawiano w niej szereg istotnych zagadnień będących w zakresie zainteresowania obu stron.

W jednym z komunikatów ze spotkania Komisji Wspólnej Przedstawicieli Rządu RP i Konferencji Episkopatu Polski[1] stwierdzono, że strona rządowa i strona kościelna „przykładają dużą wagę do działań Komisji Wspólnej dla kształtowania właściwych relacji Państwa i Kościoła, potrzeby dialogu, harmonii społecznej i kultury politycznej w społeczeństwie˝.

W ciągu ostatnich dziesięciu lat, kiedy jako Sekretarz Generalny Konferencji Episkopatu Polski byłem członkiem Komisji Wspólnej poruszano następujące kwestie:

17.12.2014 r. podczas posiedzenia w Sekretariacie KEP:

• Edukacja szkolna
• Pielgrzymka Ojca Świętego Franciszka do Polski w 2016 r.
• Sprawy rodziny
• Ochrona danych osobowych
• Sprawy z zakresu sądownictwa (ingerencja władzy sądowniczej w postępowaniu przed sądami kościelnymi; postępowania egzekucyjne)

25.04.2016 r. w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów:

• Organizacja Światowych Dni Młodzieży w Krakowie w 2016 r.
• Podsumowanie obchodów 1050. Rocznicy Chrztu Polski
• Egzamin maturalny z religii i organizacja lekcji religii
• Polityka prorodzinna (500+ i dalsze postulaty)
• Ochrona danych osobowych a prawo wewnętrzne Kościoła katolickiego
• Ustawa o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw

01.02.2017 r. w Sekretariacie KEP:

• Polityka prorodzinna
• Kwestia uczestnictwa dzieci i młodzieży w lekcjach religii/etyki. Lekcje religii w nauczania pozaszkolnym. Reforma edukacji. Reorganizacja budynków szkolnych
• Ochrona danych osobowych w działalności Kościoła katolickiego w kontekście rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r.
• Cmentarze wyznaniowe – pełnienie misji Kościoła. Postulat wprowadzenia zmian w Ustawie o cmentarzach i chowaniu zmarłych
• Wychowanie do trzeźwości – programy społeczne, szkolne

16.04.2018 r. w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów:

• Ochrona danych osobowych w działalności Kościoła Katolickiego w kontekście rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r.
• Polityka prorodzinna
• Reforma edukacji
• Jednostki kościelne prowadzące działalność gospodarczą
• Udostępnianie dokumentów i akt z sądów kościelnych dla prokuratury
• Nieuczciwe praktyki na rynku usług i towarów dedykowanych seniorom

11.12.2018 r. w Sekretariacie KEP:

• Zagadnienia dotyczące systemu edukacji: wybór przedmiotu religia-etyka; „gender” w programach nauczania; jednolitość stanowisk kuratoriów oświaty w niestandardowych kwestiach (np. „tęczowy piątek”)
• Współpraca Kościoła i Państwa w zakresie ochrony danych osobowych
• Ochrona życia
• Oficjalne statystyki dotyczące osób duchownych skazanych za pedofilię

07.11.2022 r. w Ministerstwie Spraw Wewnętrznych i Administracji:

• Zmiany prawne w zakresie zryczałtowanego podatku dochodowego od przychodów osób duchownych
• Brak rejestracji w KRS niektórych podmiotów kościelnych
• Społeczne skutki reklamy alkoholu

16.10.2024 r. w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów:

• Zagadnienia związane z funkcjonowaniem Funduszu Kościelnego
• Problematyka nauczania religii w szkołach publicznych

09.12.2024 r. w Sekretariacie KEP:

• Problematyka nauczania religii w szkołach publicznych
• Zagadnienia związane z funkcjonowaniem Funduszu Kościelnego

Ideą działalności Komisji Wspólnej jest dialog i pełne szacunku poszukiwanie consensusu w sprawach istotnych dla rozwoju stosunków między Państwem i Kościołem katolickim w Rzeczypospolitej Polskiej. Faktem jest, że nie zawsze rozmowy kończyły się znalezieniem rozwiązań satysfakcjonujących obie strony. Przykładem jest tu ostatnio głośna sprawa trudności w osiągnieciu porozumienia dotyczącego nauczania religii w szkołach publicznych, co już w sposób bardzo jasny omówił Pan prof. Paweł Borecki.

2. Komisje Konkordatowe

Jeśli chodzi o Komisje Konkordatowe, to istnieją dwie Komisje: Kościelna i Rządowa. Działają one niezależnie. Do prac nad poszczególnymi zagadnieniami tworzone są zespoły robocze. Nie posiadają one ustalonego Regulaminu. Spotkania zespołów roboczych, jak również wspólne posiedzenia Komisji Kościelnej i Rządowej odbywają się według potrzeby.

Jako podstawę prawną utworzenia Komisji przyjmuje się art. 22 ust. 2 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską podpisany w dniu 28 lipca 1993 r. (Dz. U. z 1998 r., Nr 51, poz. 318), zgodnie z którym „przyjmując za punkt wyjścia w sprawach finansowych instytucji i dóbr kościelnych oraz duchowieństwa obowiązujące ustawodawstwo polskie i przepisy kościelne Układające się Strony stworzą specjalną komisję, która zajmie się koniecznymi zmianami. Nowa regulacja uwzględni potrzeby Kościoła biorąc pod uwagę jego misję oraz dotychczasową praktykę życia kościelnego w Polsce.” W ustępie 3 tego artykułu natomiast czytamy: „Władzom państwowym wskazana zostanie instytucja kościelna lub instytucje kościelne kompetentne w sprawach wymienionych w ustępie 2.” Z kolei art. 27 Konkordatu przewiduje, że „sprawy wymagające nowych lub dodatkowych rozwiązań będą regulowane na drodze nowych umów między Układającymi się Stronami albo uzgodnień między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej i Konferencją Episkopatu Polski upoważnioną do tego przez Stolicę Apostolską.”

O powołaniu Kościelnej Komisji Konkordatowej przez Ojca Świętego Jana Pawła II poinformował abp Józef Kowalczyk, Nuncjusz Apostolski w Polsce, w komunikacie z dnia 11 maja 1998 r. (N. 5850/98). Jako cel Komisji wskazano wprowadzanie w życie zapisów konkordatowych i podejmowanie problemów związanych z relacjami Kościół-Państwo.

Jeśli chodzi o Rządową Komisję Konkordatową to powstała ona na mocy decyzji Prezesa Rady Ministrów z dnia 25 maja 1998 r. na podstawie art. 12 ustawy z dnia 8 sierpnia 1996 r. o organizacji i trybie prac Rady Ministrów oraz o zakresie działania ministrów (Dz. U. nr 106, poz. 492, z późn. zm.) Pierwsze wspólne posiedzenie obu Komisji odbyło się 19 czerwca 1998 r.

Na październikowym spotkaniu obu Komisji w 1998 r.  określono dwa kierunki działań: sprawy pilne, które można rozstrzygnąć w stosunkowo krótkim czasie oraz sprawy złożone, które wymagają dłuższej analizy i opracowania. Podjęto decyzję o powołaniu trzech zespołów roboczych: ds. ubezpieczeń osób duchownych i spraw finansowych Kościoła, ds. szkolnictwa oraz ds. duszpasterstwa w szpitalach i więzieniach. Jeśli chodzi o ekspertów strony kościelnej i rządowej, wchodzących w skład zespołów roboczych, to mieli oni – i nadal mają – za zadanie przygotowywanie ekspertyz, opracowywanie materiałów tematycznych i projektów dokumentów, które następnie stają się przedmiotem obrad Komisji Konkordatowych.

Prace w ramach Komisji Konkordatowych dotyczyły m.in. projektów różnych regulacji prawnych mających umocowanie w Konkordacie, np. kwestii wprowadzenia w życie tzw. małżeństwa konkordatowego – wyznaniowego ze skutkami cywilnoprawnymi (art. 10 Konkordatu)[2], kwalifikacji wymaganych od nauczycieli religii szkołach publicznych (art. 12 Konkordatu)[3], statusu prawnego szkół wyższych zakładanych i prowadzonych przez Kościół Katolicki (art. 15 Konkordatu)[4], trybu uzyskiwania osobowości prawnej przez instytucje kościelne na podstawie prawa polskiego (art. 4 Konkordatu)[5], statusu kapelanów w zakładach karnych[6], zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich[7]. W 2001 r. powstał również zespół roboczy ds. archiwów, którego zadaniem było prowadzenie rozmów dotyczących zachowania, konserwacji i udostępniania archiwaliów, znajdujących się w archiwach kościelnych[8].

Ważną kwestią podejmowaną przez Komisje Konkordatowe były również sprawy finansowe instytucji i dóbr kościelnych oraz duchowieństwa, o których mowa w art. 22 ust. 2 Konkordatu. Intensywne prace prowadzone w latach 2012-2013 nie zakończyły się zmianą przepisów prawnych, ale mogą stanowić przykład próby kształtowania stosunków między Państwem a Kościołem zgodnie z zasadą konsensualności.

Działania te wpisują się w zapowiedź dyskusji „nad emerytalnym zabezpieczeniem duchownych, tej części finansowanej przez państwo za pomocą funduszu kościelnego”, co wybrzmiało w exposé premiera Donalda Tuska w listopadzie 2011 r. Rząd zaproponował zastąpienie Funduszu Kościelnego możliwością odpisu podatku dochodowego na rzecz kościołów i związków wyznaniowych.

Podczas spotkania Komisji Wspólnej Przedstawicieli Rządu RP i Konferencji Episkopatu Polski w dniu 15 marca 2012 r. Minister Administracji i Cyfryzacji Michał Boni przekazał stronie kościelnej „propozycję założeń projektu ustawy o zmianie ustawy o przejęciu przez państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego oraz niektórych innych ustaw”. Zdecydowano, że prace w tej materii powinny podjąć Komisje Konkordatowe, zgodnie ze wspomnianym już art. 22 Konkordatu.

W dniu 20 marca 2012 r. na wniosek ministra Michała Boniego został reaktywowany Zespół ds. Finansów Rządowej Komisji Konkordatowej, a 22 marca 2012 r. Nuncjusz Apostolski w Polsce ustanowił – niezależnie od istniejącego Zespołu ds. Finansów Kościelnej Komisji Konkordatowej – Zespół Roboczy Kościelnej Komisji Konkordatowej ds. Realizacji art. 22 Konkordatu.

W dniu 3 kwietnia 2012 r., w siedzibie Sekretariatu Konferencji Episkopatu, obyło się pierwsze posiedzenie wspomnianych zespołów ze strony Rządu i Episkopatu. Uzyskano wówczas zgodę na przygotowanie projektu dwustronnej umowy między Radą Ministrów a Konferencją Episkopatu działającą z upoważnienia Stolicy Apostolskiej.

W kolejnych miesiącach odbyło się szereg spotkań grona ekspertów strony kościelnej i rządowej. Ustaleń wymagało wiele kwestii szczegółowych, m.in. wysokość asygnaty podatkowej (0,3%- 0,5%), okres przejściowy podczas którego z budżetu państwa miała być wypłacana kościołom i innym związkom wyznaniowym różnica między tym, co zadeklarowali podatnicy a kwotą ok. 90–100 mln zł, przekazywaną w tamtym czasie z budżetu na Fundusz Kościelny – pamiętając, że Fundusz Kościelny był przecież formą rekompensaty za majątek zrabowany Kościołowi w czasach PRL, a nie przywilejem dla Kościoła.

Bardzo istotną kwestią, która była przedmiotem ustaleń było uzgodnienie trybu procedowania, a mianowicie przyjęcie, że podstawą działań będzie art. 27 Konkordatu, który brzmi:

„Sprawy wymagające nowych lub dodatkowych rozwiązań będą regulowane na drodze nowych umów między Układającymi się Stronami albo uzgodnień między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej i Konferencją Episkopatu Polski upoważnioną do tego przez Stolicę Apostolską.”

Strony uzgodniły, że zespoły ekspertów wypracują treść umowy pomiędzy Konferencją Episkopatu Polski a Rządem RP, która będzie podstawą przyszłych rozwiązań ustawowych – załącznikiem do tej umowy miałby być konkretny projekt ustawy, który Rząd złożyłby w Sejmie.

Efektem tych prac był rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania oraz niektórych innych ustaw (projekt z 25 lipca 2013 r.). Projekt ten został przekazany do konsultacji społecznych. W ramach konsultacji z Sekretariatu KEP przesłane zostały uwagi uzgodnione z Nuncjaturą Apostolską w Polsce.

Wobec zgłoszonych uwag konieczne były dalsze prace strony kościelnej i rządowej, w konsekwencji czego Rząd przygotował kolejną wersję projektu ustawy, która miała określać sposób przekształcenia Funduszu Kościelnego oraz sposób wprowadzenia odpisu podatkowego w wysokości 0,5%. Podtrzymywano, że powinna być zawarta umowa, której załącznik stanowiłby uzgodniony przez obie strony projekt ustawy.

Rozwiązanie odpisu podatkowego budziło również obawy niektórych mniejszościowych związków wyznaniowych, które miały wątpliwości czy ze względu na rozproszenie ich wiernych poziom deklarowanych wpłat nie będzie zbyt niski.

Jednak do realizacji planów przekształcenia Funduszu Kościelnego aż do końca ówczesnej kadencji parlamentu (2015 r.) nie doszło.

Temat Funduszu Kościelnego wrócił z mocą wraz z powrotem rządów Premiera Donalda Tuska. Zarządzeniem Nr 5 Prezesa Rady Ministrów z dnia 11 stycznia 2024 r. powołany został Międzyresortowy Zespół do spraw Funduszu Kościelnego. Zgodnie z § 2 tego Zarządzenia do zadań Zespołu należy:

1) przeprowadzanie analiz oraz wypracowanie koncepcji zmiany funkcjonowania Funduszu Kościelnego oraz zmiany zasad finansowania, w szczególności:

1. a) składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego oraz ubezpieczenia zdrowotnego duchownych,
2. b) działalności charytatywnej, oświatowo-wychowawczej i opiekuńczo-wychowawczej kościołów i innych związków wyznaniowych,
3. c) odbudowy, konserwacji i remontów obiektów sakralnych i kościelnych o wartości zabytkowej;

2) przedstawienie propozycji działań, w tym działań legislacyjnych, wynikających z wypracowanej koncepcji;

3) wykonywanie innych zadań zleconych przez Radę Ministrów lub Prezesa Rady Ministrów dotyczących zagadnień, o których mowa w pkt 1.

Pomimo tego, że w przestrzeni medialnej pojawiały się ogólne propozycje reformy Funduszu Kościelnego, to żadne oficjalne stanowisko w tej sprawie nie zostało przedstawione stronie kościelnej.

Kwestia ta była w ostatnim czasie przedmiotem rozmów w ramach Komisji Wspólnej. Konferencja Episkopatu Polski wyraziła gotowość do rozmów, ale wskazując Komisje Konkordatowe jako te właściwe do podejmowania kwestii dotyczących finansowania. Zresztą pewne kierunki w tej dziedzinie zostały określone ponad 10 lat temu.

Skład obecnej Rządowej Komisji Konkordatowej nie jest znany, nie jest wiadome czy w ogóle w tej kadencji Rządu została powołana.

Jeśli natomiast chodzi o skład Kościelnej Komisji Konkordatowej to Przewodniczącym jest bp Artur G. MIZIŃSKI. Członkami: bp Romuald KAMIŃSKI, bp Ryszard KASYNA, bp Krzysztof WĘTKOWSKI, o. dr Witold ADAMCZEWSKI SJ, ks. prof. dr hab. Krzysztof PAWLINA

W ramach Kościelnej Komisji Konkordatowej powołane zostały następujące zespoły:

1) Zespół Ekspertów Kościelnej Komisji Konkordatowej ds. Historycznych

Przewodniczący: bp Jan KOPIEC

Członkowie: ks. dr hab. Robert Romuald KUFEL i o. prof. dr hab. Józef MARECKI OFM Cap

2) Zespół Ekspertów Kościelnej Komisji Konkordatowej ds. Dziedzictwa Kulturowego

Przewodniczący: bp Michał JANOCHA

Członkowie: s. dr Natanaela BŁAŻEJCZYK CSSF i ks. Andrzej RUSAK

3) Zespół Ekspertów Kościelnej Komisji Konkordatowej ds. Nauki i Szkolnictwa Wyższego

Przewodniczący: ks. prof. dr hab. Krzysztof PAWLINA

Członkowie: prof. dr hab. Cezary MIK i ks. prof. dr hab. Sławomir NOWOSAD

4) Zespół Ekspertów Kościelnej Komisji Konkordatowej ds. Nowych Regulacji Prawnych i Praktycznych

Przewodniczący: bp Ryszard KASYNA

Członkowie: ks. dr hab. Leszek ADAMOWICZ, prof. KUL, ks. dr Adam KAŁDUŃSKI, ks. prof. dr hab. Piotr MAJER, ks. prof. dr hab. Piotr STANISZ.

W odpowiedzi na powołanie przez Premiera Międzyresortowego Zespołu do spraw Funduszu Kościelnego, w dniu 26 marca 2024 r. – po uzyskaniu pozytywnej opinii Konferencji Episkopatu Polski, wyrażonej w uchwale nr 3/397/2024 z dnia 13 marca 2024 r., oraz nihil obstat udzielonym przez abp. Antonio Filipazziego, Nuncjusza Apostolskiego w Polsce, w piśmie z dnia 19 marca 2024 r. (N. 568/24), Przewodniczący Kościelnej Komisji Konkordatowej ustanowił Zespół ds. finansowania Kościoła przy Kościelnej Komisji Konkordatowej.

Celem tego Zespołu jest podjęcie rozmów w sprawie realizacji art. 22 ust. 2 Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską.

Przewodniczącym Zespołu jest abp Wojciech POLAK. Członkami są: abp Józef GÓRZYŃSKI, abp Józef GUZDEK, bp Artur G. MIZIŃSKI, bp Zbigniew ZIELIŃSKI oraz s. dr Ewa KACZMAREK MChR, dr hab. Beata KUCIA-GUŚCIORA, prof. KUL, ks. prof. dr hab. Piotr STANISZ, ks. dr hab. Dariusz WALENCIK, prof. UO.

Natomiast odnosząc się do ostatniego zagadnienia zawartego w temacie mojego wystąpienia, czyli do zadań na przyszłość wyżej omawianych Komisji, należy stwierdzić, że zostały one określone w przepisach ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w RP[9] oraz w Konkordacie[10].

Podsumowanie

Dokonując nawet bardzo skrótowej analizy działania przedstawionych w moim wystąpieniu Komisji, można stwierdzić, że gremia te – mimo, że same w sobie nie posiadają kompetencji ustanawiania prawa – mogą mieć pozytywny wpływ na kształtowanie relacji Państwo-Kościół, także w aspekcie normatywnym.

Wszelkie jednak działania – zarówno Komisji Wspólnej, jak i Komisji Konkordatowych – mogą cieszyć się powodzeniem jedynie przy założeniu woli konstruktywnego dialogu, z poszanowaniem wzajemnym stron, i mając na względzie dobro obywateli, których znaczna część jest osobami wierzącymi, przynależącymi do Kościoła Katolickiego lub innych kościołów czy związków wyznaniowych.

+Artur G. Miziński

Biskup Pomocniczy Archidiecezji Lubelskiej

Przewodniczący Kościelnej Komisji Konkordatowej

[1] Komunikat z dnia 13 lutego 2008 r.

[2] Nowelizacji wymagała m.in. ustawa Kodeks rodzinny i opiekuńczy czy też ustawa Prawo o aktach stanu cywilnego. Kościelna Komisja Konkordatowa pod koniec 1998 r. przygotowała również Instrukcję dla księży dotyczącą małżeństw konkordatowych, Akta Konferencji Episkopatu Polski Nr 2/98, Warszawa 1998, s. 55-63.

[3] Porozumienie pomiędzy Konferencją Episkopatu Polski oraz Ministrem Edukacji Narodowej z dnia 3 kwietnia 2019 r. w sprawie kwalifikacji zawodowych wymaganych od nauczycieli religii (Dz. Urz. MEN poz. 9), wcześniejsze już nieobowiązujące Porozumienia z dnia 31 maja 2016 r. oraz z dnia 6 września 2000 r.

[4] Umowa między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Konferencją Episkopatu Polski w sprawie statusu prawnego szkół wyższych zakładanych i prowadzonych przez Kościół Katolicki, w tym uniwersytetów, odrębnych wydziałów i wyższych seminariów duchownych, oraz w sprawie trybu i zakresu uznawania przez Państwo stopni i tytułów nadawanych przez te szkoły wyższe, stanowiąca załącznik do Obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 29 lipca 1999 r. o wykonaniu Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską (Dz. U. Nr 63 poz. 727).

[5] Instrukcja dotycząca zakresu i sposobu uzyskania osobowości prawnej przez instytucje kościelne na podstawie prawa polskiego (art. 4 ust. 3 Konkordatu), Akta Konferencji Episkopatu Polski, Nr 5, Warszawa 2000, s. 41-50, oraz drugi dokument – Instrukcja dotycząca sposobu powiadamiania organów państwowych o uzyskaniu osobowości prawnej przez instytucje kościelne terytorialne i personalne (art. 4 ust. 2 Konkordatu), Akta Konferencji Episkopatu Polski, Nr 4, Warszawa 2000, s. 35-40, której znowelizowana wersja stanowi załącznik do Obwieszczenia Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 27 listopada 2014 r. (Dz. Urz. MSZ poz. 30).

[6] Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 5 listopada 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posług religijnych w zakładach karnych (Dz. U. Nr 139, poz. 904); Umowa o wykonywanie posług religijnych w Zakładzie Karnym (wzór), Akta Konferencji Episkopatu Polski, Nr 6, Warszawa 2001, s. 42-44.

[7] Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 14 września 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad uczestniczenia w lekcjach religii i praktykach religijnych, korzystania z posług religijnych i organizacji pracy duszpasterskiej w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich (Dz. U. Nr 106, poz. 1157).

[8] Art. 25 ust. 2 Konkordatu: „Kompetentne władze państwowe i Konferencja Episkopatu Polski opracują zasady udostępniania dóbr kultury będących własnością lub pozostających we władaniu Kościoła”.

[9] Art. 4 ust. 1 [Kompetencje Komisji Wspólnej]

Komisja Wspólna przedstawicieli Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Konferencji Episkopatu Polski, składająca się z ich upoważnionych przedstawicieli, w uzgodnionej liczbie na zasadzie parytetu, zwana dalej „Komisją Wspólną”, rozpatruje problemy związane z rozwojem stosunków między Państwem i Kościołem oraz sprawy interpretacji niniejszej ustawy i jej wykonywania.

[10] Art. 22 ust. 2

Przyjmując za punkt wyjścia w sprawach finansowych instytucji i dóbr kościelnych oraz duchowieństwa obowiązujące ustawodawstwo polskie i przepisy kościelne Układające się Strony stworzą specjalną komisję, która zajmie się koniecznymi zmianami. Nowa regulacja uwzględni potrzeby Kościoła biorąc pod uwagę jego misję oraz dotychczasową praktykę życia kościelnego w Polsce.

Art. 27

Sprawy wymagające nowych lub dodatkowych rozwiązań będą regulowane na drodze nowych umów między Układającymi się Stronami albo uzgodnień między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej i Konferencją Episkopatu Polski upoważnioną do tego przez Stolicę Apostolską.