Słowo abp. Stanisława Budzika wygłoszone w katedrze w Wilnie podczas Mszy z udziałem prezydentów Polski i Litwy
Rok: 2021
Autor: Abp Stanisław Budzik
Szanowni Panowie Prezydenci z Małżonkami!
Czcigodny Księże Arcybiskupie Nuncjuszu Apostolski!
Czcigodny Księże Arcybiskupie Metropolito Wileński!
Szanowni przedstawiciele władz Litwy i Polski!
Drodzy Bracia i Siostry w Chrystusie!
Jednym z najważnieszych wydarzeń w dziejach Rzeczpospolitej Obojga Narodów było uchwalenie dniu 3 maja 1791 roku pierwszej w Europie i drugiej na świecie konstytucji. Była to ostatnia próba ratowania upadającej Rzeczypospolitej.
Rozpoczynająca się „W imię Boga w Trójcy Świętej Jedynego” konstytucja, przez kolejne pokolenia pomagała podtrzymywać dążenia do niepodległości i stworzenia sprawiedliwego społeczeństwa. Nic więc dziwnego, że kiedy Polska odzyskała niepodległość po latach rozbiorów, rocznica Konstytucji stała się ważnym świętem państwowym.
Reforma ustrojowa podjęta na Sejmie Czteroletnim musiała odnieść się do tak ważnej kwestii, jak wzajemny stosunek prawny Korony Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Dokonało się to 20 października 1791 roku. Przez aklamację został przyjęty dokument zatytułowany Zaręczenie Wzajemne Obojga Narodów. Określał on ich relacje prawne po wejściu w życie wspólnej dla obu części Rzeczypospolitej Ustawy Rządowej z 3 maja. Dziś mija dokładnie 230 lat od tego ważnego wydarzenia.
Z perspektywy wieków należy ocenić wysoko rozum polityczny i rozwagę parlamentarzystów polskich i litewskich. Potrafili oni powiązać walkę o suwerenność zewnętrzną i o zreformowanie organizacji państwowej z tradycją Unii Lubelskiej i zachowaniem podmiotowości Wielkiego Księstwa Litewskiego. Raz jeszcze potwierdziły swoją wartość rozwiązania kompromisowe, będące efektem dialogu i uwzględnienia racji obu stron. Na tym przykładzie widać także znaczenie parlamentu, będącego forum, na którym mogło dojść do wypracowania porozumienia.
Przykład losów unii polsko-litewskiej w dobie Sejmu Czteroletniego uświadamia nam, że nie da się urzeczywistnić reform ustrojowych bez społecznego poparcia. Akceptacja przez senatorów i posłów litewskich Ustawy Rządowej z 3 maja stanowiła ustępstwo na rzecz strony polskiej w imię nadrzędnego interesu całej Rzeczypospolitej. Natomiast Zaręczenie Wzajemne Obojga Narodów było ustępstwem na rzecz broniących swojej podmiotowości politycznej Litwinów.
Kompromis dokonał się w ramach istniejącej federacji, zacieśniając ją przez powołanie wspólnych organów opartych na zasadzie równorzędności. Umacniało to więź pomiędzy mieszkańcami Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego, a jednocześnie umożliwiało Litwinom zachowanie tradycji własnej państwowości, istotnego elementu ich współczesnej świadomości narodowej.
Jakże ważne są w tym kontekście słowa wypowiedzianie przez św. Jana Pawła II, podczas jego pielgrzymki na Litwę 5 września 1993 roku: „Jutrzejsza Litwa i Polska będą się harmonijnie rozwijać, jeżeli Wy, jako synowie i córki Kościoła, w Waszym życiu osobistym i wspólnotowym będziecie czerpali światło z mądrości Ewangelii: jeśli będziecie zawsze umieli odważnie i niezłomnie wyznawać i naśladować Chrystusa. On – jak sam powiedział – jest ‘Drogą i Prawdą, i Życiem’
Chrystus jest też najpewniejszą drogą do przyszłości godnej człowieka oraz jego wzniosłego powołania do miłości; jest prawdą, jedyną prawdą, która zdolna jest stać się wiarygodnym fundamentem przyszłości; jest wreszcie pełnią życia dla tych, którzy poświęcają się służbie bliźnim w świecie doczesnym, ale zawsze wpatrzeni w dobra wieczne.”
Niech Bóg błogosławi Litwę i Polskę!
***
Wizyta prezydenta Andrzeja Dudy wraz z małżonką na Litwie w dniach 19-20 października wiązała się z obchodami 230. rocznicy uchwalenia Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów. Ten Akt Sejmu Czteroletniego z 20 października 1791 r. zawierał przepisy, niesformułowane wcześniej w Konstytucji 3 Maja, dotyczące unii polsko-litewskiej.
Rok 2021 jest na Litwie Rokiem Konstytucji 3 Maja i Zaręczenia Wzajemnego Obojga Narodów, a w Polsce – Rokiem Konstytucji 3 Maja.
