Festiwal Katolickiej Nauki Społecznej – Odpowiedzialność społeczna w biznesie

Pierwsza z debat eksperckich na tegorocznej edycji Festiwalu KNS nosiła tytuł „Antidotum dla wspólnoty – odpowiedzialność społeczna w biznesie”, a poprowadziła ją Magdalena Szymaszek-Naumiuk. Eksperci z różnych krajów zastanawiali się w jaki sposób Katolicka Nauka Społeczna może uczynić „bardziej ludzkim” współczesny model rozwoju gospodarczego.  W rozmowie udział wzięli dr Marcus Krienke z wydziału teologicznego w Lugano, Maria Virginia Solis Wahnish z Uniwersytetu w San Francisco oraz online połączył się prof. Luigino Bruni z Uniwersytetu LUMSA w Rzymie, który jest także jednym z ekonomicznych doradców papieża.

Prof. Luigini Bruni wyjaśnił, że łacińskie słowo comunitas (wspólnota), na swój źródłosłów w słowach: „cum” czyli dar oraz „munis” – zobowiązanie. Zatem pojęcie wspólnoty jest immanentnie związane z dawaniem czegoś z siebie i odpowiedzialnością za społeczność. Podkreślił przy tym, że firma czy przedsiębiorstwo to również wspólnota. Dziś jednak przedsiębiorstwa, a szczególnie  duże korporacje odchodzą od tego modelu a uruchamiane są w nich mechanizmy wzajemnej konkurencji wśród pracowników, tzw. wyścig szczurów. Zauważył, że aby dana firma mogła dobrze  funkcjonować to nie może bazować  wyłącznie na wykonywaniu zakontraktowanych u pracowników obowiązków, ale musi temu towarzyszyć także ich bezinteresowne zaangażowanie. Dlatego – jak podkreślił – gospodarce wolnorynkowej – winna towarzyszyć „logika daru” i bez niej żadna gospodarka nie będzie dobrze funkcjonować. A praca pozbawiona tego wymiaru i rozumiana jako „regulowane kontraktem oddawanie swoich zdolności i wysiłku” nie będzie źródłem rozwoju człowieka, lecz będzie go zubażać.

Skrytykował przy tym współczesny model kapitalizmu, który na pierwszym miejscu stawia „ideologię konsumpcji”, która ze swej istoty ma charakter dehumanizujący. Ideologia konsumpcjonizmu – jego zdaniem – jest równie niebezpieczna dla duchowego życia człowieka jak ateistyczny komunizm, z tą różnicą, że czyni to w sposób znacznie bardziej subtelny. Podkreślił, że Katolicka Nauka Społeczna może bardzo wiele wnieść do współczesnego biznesu i życia gospodarczego, przywracając właściwą hierarchię wartości, w której zawsze na pierwszym miejscu powinien być człowiek, a nie pieniądz czy zysk.

Prof. Bruni przypomniał, że papież Franciszek apeluje o rewizję światowego systemu gospodarczego także w trosce o ekologię. Zdaniem papieża degradacja środowiska naturalnego jest pochodną przyjęcia kryteriów rozwoju, wśród których na pierwszym miejscu postawiono zysk i wzrost konsumpcji. Wzywa więc do budowania „ekologii integralnej”, której konsekwencją ma być nowy wzorzec ładu światowego, szanującego naturę oraz zasady sprawiedliwości społecznej, gospodarczej a przede wszystkim godności każdej osoby ludzkiej.

Argentynka, Maria Virginia Solis Wahnish z Uniwersytetu San Francisco wskazywała na olbrzymi wkład papieża Franciszka w myślenie o gospodarce, co wyraża się  m.in. w dostrzeżeniu przezeń olbrzymich niesprawiedliwości i skali wyzysku w dzisiejszym świecie. Stąd papież mówi stanowcze nie „ekonomii wykluczenia”, będącej konsekwencją niepohamowanego liberalizmu gospodarczego. Wzywa natomiast do budowania „kultury spotkania”, bazującej na antropologii chrześcijańskiej.

Badaczka z Argentyny podzieliła się swymi doświadczeniami z pracy w różnych środowiskach ekonomicznie zmarginalizowanych w Ameryce Południowej i w Afryce. Podkreśliła, że jedynym sposobem wyprowadzenia ich z sytuacji zmarginalizowania, może być prawidłowo zorganizowana gospodarka. Może bowiem pomóc im w wyjściu z tej przepaści ubóstwa, w jakiej znajdują się od pokoleń.

Dr Markus Krienke z wydziału teologicznego w Lugano zwrócił uwagę, że sposób postrzegania liberalizmu gospodarczego przez Franciszka jest odmienny niż u Jana Pawła II, który w encyklice „Centesimus annus” żywił nadzieję, że możliwa jest synteza liberalizmu gospodarczego z konserwatywnym katalogiem wartości. Nadziei tej nie podzielał już Benedykt XVI, co wyraził w encyklice „Caritas in veritate”. Jeszcze dalej idzie Franciszek ostro krytykując zglobalizowany liberalny system.

Dr Krienke przyznał, że we współczesnej gospodarce liberalnej są jednak nurty bliskie Katolickiej Nauce Społecznej a jest nią np. niemiecki model „społecznej gospodarki rynkowej” (SGR), która włącza do myślenia ekonomicznego element sprawiedliwości społecznej i przez to ustala reguły zgodnego z dobrem człowieka funkcjonowania kapitalizmu.