„Finansowanie Kościołów. Rozwiązania polskie na tle europejskim” – sesja popołudniowa

Druga część sesji „Finansowanie Kościołów. Rozwiązania polskie na tle europejskim”, która odbyła się dzisiaj 7 września, została zatytułowana „Kościoły i inne związki wyznaniowe w Polsce. Model finansowania”. W tej części głos zabrali: ks. prof. Piotr Stanisz (KUL), ks. prof. Dariusz Walencik (UO) oraz red. Łukasz Kasper (KAI). Przedstawiamy poniżej główne tezy dwóch pierwszych referatów. Sesja została zorganizowana w siedzibie Arcybiskupów Warszawskich. Obecny był kard. Kazimierz Nycz, gospodarz miejsca.

Wszystkie teksty z konferencji „Finansowanie Kościołów. Rozwiązania polskie na tle europejskim” publikujemy TUTAJ.

W drugiej części sesji ks. prof. Piotr Stanisz kierownik Katedry prawa wyznaniowego na KUL, przedstawił referat: „Konstytucyjne i konkordatowe uwarunkowania systemu finansowania Kościołów i innych związków wyznaniowych w Polsce”

Zauważył na wstępie, że niedopuszczalne jest zgodnie z zasadami przepisów prawa międzynarodowego zobowiązywanie kogokolwiek do finansowego wspierania obcych mu wspólnot religijnych. Dodał, że omawiany tu i proponowany przez różne podmioty system podatku kościelnego czy asygnaty podatkowej jest zgodny z tym przepisem.

Następnie ks. prof. Stanisz omówił konstytucyjną zasadę równości obejmującą także związki wyznaniowe. Przypomniał zasadę neutralności państwa, która dotyczy spraw religijnych, światopoglądowych, ale jak zauważył, powołując się na orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego: „bezstronność nie może być utożsamiana z rolą bierną” i nie wyklucza zaangażowania państwa na rzecz konkretnego podmiotu. Ks. prof. Stanisz zaznaczył, że to zaangażowanie wiąże się także z wymiarem finansowym.

Przypomniał, zgodne z Konstytucją, zobowiązanie państwa dla wspierania działalności Kościołów i związków wyznaniowych, które służą dobru człowieka i dobru wspólnoty, np. finansowanie szkół prowadzonych przez Kościoły, wsparcie kapelanów w zakładach penitencjarnych.

Prelegent w podsumowaniu zwrócił uwagę, że obowiązek regulowania całościowego relacji państwo-Kościół wynika z Konstytucji, i sprawy majątkowe i finansowe też wchodzą w ten zakres.

Przepisy konstytucyjne wyznaczają ramy takich rozwiązań, z poszanowaniem wartości wolności sumienia i religii, równouprawnienia Kościołów, bezstronności władz publicznych oraz autonomii i niezależności Kościołów i związków wyznaniowych.

Kolejny referat wygłosił Ks. prof. ucz. dr hab. Dariusz Walencik z Zakładu Prawa Konstytucyjnego i Wyznaniowego Uniwersytetu Opolskiego. Przedstawił „Kwestię finansowania Kościołów i innych związków wyznaniowych w Polsce w projektach z lat 2012-2022”.

Prelegent zrelacjonował krótko trzy główne projekty dotyczące finansowania Kościoła i związków wyznaniowych zgłoszone w ostatniej dekadzie przez trzy podmioty: komisje rządowo-kościelną, projekt Lewicy oraz Instytut Strategie 2050 wypracowany przez środowisko partii Szymona Hołowni.

Jako pierwszy projekt ks. prof. Walencik omówił roboczy projekt z 2013 r. wypracowany w ramach prac ekspertów dwóch komisji: rządowej i kościelnej (Zespołu ds. Finansów Rządowej Komisji Konkordatowej i Zespołu ds. Finansów Kościelnej Komisji Konkordatowej).

Galeria zdjęć (6 zdjęć)

Prelegent przypomniał, że w 2013 r. wypracowano roboczy projekt umowy, która określała sposób przekształcenia Funduszu Kościelnego oraz sposób wprowadzenia odpisu podatkowego w wysokości 0,5% należnego podatku.

Te zasady miały obowiązywać wszystkie Kościoły i związki wyznaniowe, które mają uregulowany status prawny. Przyjęto mechanizm spawozdawczości. Zakładano likwidację Funduszu Kościelnego, a osoby duchowne miały same opłacać składki na ubezpieczenie społeczne. Miała być uchylona ustawa z dnia 20 marca 1950 r. o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego, relacjonował prelegent.

Jednak ten projekt nie został sfinalizowany w parlamencie.

Jako drugi projekt prof. Walencik przedstawił projekt poselski Lewicy z 2020 r. „O jawności przychodów Kościołów i związków wyznaniowych oraz zniesieniu ich przywilejów finansowych”.

Projekt przewidywał m.in. jawność w ujawnianiu wysokości przychodów w ramach działalności podmiotów wyznaniowych oraz przekazywanie informacji o wysokości uzyskiwanych przychodów, dotacji i darowizn. Druga nowość polegała na przekazywaniu informacji przez podmioty i spółki skarbu państwa o wysokości dotacji i darowizn na rzecz kościelnych osób prawnych.

Projekt przewidywał uchylenie ulg podatkowych w dotacjach na cele kultu religijnego i szereg innych szczegółowych propozycji, jak np. uchylenie możliwości nabywania dóbr przez podmioty religijne z bonifikatą ceny, prawo pierwokupu itp.

Ks. prof. Walencik przywołał ciekawy dokument tzw. „Książeczka (nie) do nabożeństwa. Świeckie państwo. O co w tym chodzi? Przewodnik Lewicy”. W którym po raz pierwszy ukazał się postulat likwidacji Funduszu Kościelnego i zastąpienie go dobrowolnym odpisem podatkowym, w ramach już istniejącego systemu 1,5%. podatku dla organizacji pożytku publicznego.

Trzeci z projektów, który został przywołany w referacie ks. prof. Walencika, zgłosił Instytut Strategie 2050, podjęty później przez partię Szymona Hołowni. Instytut opublikował w 2021 roku dokument programowy z cyklu „Plany dla Polski” pt. „Państwo i Kościół na swoje miejsca. Jak dobrze przeprowadzić uporządkowanie relacji między państwem a związkami wyznaniowymi”. W projekcie tym zgłoszono inicjatywę: od 0,3 do 0,5% podatku dochodowego od osób fizycznych na rzecz wybranego przez siebie Kościoła albo innego związku wyznaniowego.

Podsumowując, ks. prof. Walencik zauważył, że w każdym z tych projektów pojawił się postulat zastąpienia Funduszu Kościelnego asygnatą podatkową. Dodał, że żaden z tych projektów nie doczekał się dalszych prac na etapie parlamentarnym.

Konferencja pt. „Finansowanie Kościołów. Rozwiązania polskie na tle europejskim” została zorganizowana jest przez Katolicką Agencję Informacyjną wraz z Katedrą Prawa Wyznaniowego Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji KUL, we współpracy z Instytutem Nauk o Polityce i Administracji UKSW.