Gnieźnieńska katedra – miejsce koronacji królów Polski

Po wakacyjnej przerwie w Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej wznowiono cykl wykładów poświęconych koronacjom królewskim w katedrze gnieźnieńskiej. W sobotę 28 września o bazylice prymasowskiej jako miejscu obrzędów koronacyjnych pierwszych władców Polski opowiedział archeolog dr Tomasz Janiak.

Tomasz Janiak przyznał, że nie zachowały się żadne opisy koronacji królewskich w Gnieźnie, niemniej dysponujemy źródłami wzmiankującymi koronacje królewskie w Krakowie, a ponieważ koronatorami królów Polski byli arcybiskupi gnieźnieńscy, możemy domniemywać, że ceremoniał krakowski zawierał elementy ceremoniału gnieźnieńskiego. Jak mógł on wyglądać? Rano następowało rytualne obudzenie króla. Następnie formowała się procesja, na której czele szli duchowni z krzyżem i kadzidłami, a za nimi władca w otoczeniu biskupów.

Procesja – jak wyjaśnił dr Janiak – formowała się nie przed drzwiami świątyni, ale dużo wcześniej, jeszcze na terenie zamku i wychodząc przez bramę, zmierzała ku katedrze. Podczas badań archeologicznych w 2019 roku potwierdzono istnienie gnieźnieńskiego założenia zamkowego, odsłaniając fragment wspomnianej bramy.

Sam obrzęd koronacyjny odbywał się w świątyni, w bliskości relikwii św. Wojciecha. Relikty romańskiej katedry gnieźnieńskiej, która była świadkiem koronacji królewskich, zachowały się w podziemiach obecnej, gotyckiej bazyliki, stojącej na Wzgórzu Lecha od XIV wieku. O tym, jak ta romańska świątynia wyglądała dr Tomasz Janiak mówił w oparciu o wyniki badań archeologicznych i zachowane artefakty. Po wykładzie uczestnicy mieli okazję zwiedzić wraz z archeologiem podziemia katedry gnieźnieńskiej i przejść drogą koronacyjną, którą przed wiekami podążali władcy udający się na ceremonię do bazyliki.

Trwające od lutego w Muzeum Archidiecezji Gnieźnieńskiej wykłady wpisują się w przygotowania do obchodów 1000. rocznicy koronacji Bolesława Chrobrego i Mieszka II w 2025 roku. Celem przedsięwzięcia jest przede wszystkim edukacja i upowszechnienie wiedzy nt. pierwszych koronacji królewskich, które odbyły się w 1025 roku w katedrze gnieźnieńskiej (wówczas budowli wczesnoromańskiej).

Spotkania odbywają się co miesiąc, a ich tematyka obejmuje spektrum aspektów historycznych koronacji, które przybliżają profesorowie uczelni wyższych oraz pracownicy naukowi muzeów i archiwów. Wśród podjętych tematów były te dotyczące biblijnej idei króla i królestwa, ikonografii kielicha Dąbrówki i symboliki Drzwi Gnieźnieńskich oraz rytu liturgicznego koronacji królewskich.

Bolesław Chrobry został koronowany w 1025 roku, najprawdopodobniej w Wielkanoc (18 kwietnia) w Gnieźnie, bo tam znajdowała się siedziba arcybiskupa gnieźnieńskiego, który obrzędu dopełnił. Gniezno było także centralnym grodem wczesnopiastowskiego państwa polskiego. Wkrótce po koronacji, 17 czerwca 1025 roku Bolesław Chrobry zmarł, a władzę przejął jego syn Mieszko II Lambert, który koronował jeszcze w tym samym 1025 roku.

W 2025 roku Gniezno będzie miejscem obchodów jubileuszowych tak świeckich, jak i kościelnych. Obok wydarzeń kulturalnych i edukacyjnych adresowanych zarówno do dorosłych, jak i dzieci odbędzie się m.in. peregrynacja relikwii św. Wojciecha po parafiach archidiecezji gnieźnieńskiej, katechezy formacyjne oraz we wrześniu 2025 roku XII Zjazd Gnieźnieński.